26.04.2024[09.05.2024] Szkolenie on-line: Rachunkowość fundacji i stowarzyszeń
Zapraszamy na szkolenie, którego celem jest zdobycie praktycznej wiedzy oraz umiejętności niezbędnych do prawidłowego dostosowania i przygotowania księgowości fundacji i stowarzyszeń. Ponadto uczestnicy zapoznają się z zasadami sporządzania sprawozdań finansowych. Udoskonalą również wiedzę w zakresie księgowości fundacji i stowarzyszeń, w szczególności w zakresie sporządzania odpowiedniej dokumentacji księgowej, przygotowania polityki rachunkowości i zakładowego planu kont, księgowości, sprawozdawczości finansowej.
26.04.2024[14.05.2024] Szkolenie on-line: Leasing według zasad księgowych i podatkowych (z uwzględnieniem MSSF 16)
Zapraszamy na szkolenie on-line, którego celem jest zapoznanie uczestników z rodzajami umów leasingowych zgodnie z prawem bilansowym i podatkowym. W przystępny sposób zostaną zaprezentowane różnice pomiędzy rodzajami stosowanych w obrocie gospodarczym umów leasingowych. Oprócz zagadnień teoretycznych zaprezentowane zostaną również przykłady księgowania umów leasingowych.
08.04.2024[17.04.2024] Szkolenie on-line: Koszty w jednoosobowej działalności gospodarczej
Dla przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność opodatkowaną podatkiem liniowym lub na zasadach ogólnych (skala podatkowa) podstawą opodatkowania jest dochód, czyli różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania przychodu. Ponieważ koszty realnie wpływają za zmniejszenie podstawy opodatkowania to niestety są też przedmiotem zainteresowania organów podatkowych. Sami przedsiębiorcy mają też często problem z rozstrzygnięciem czy poniesiony wydatek stanowi koszt czy też nie.
29.01.2024Darowizna w księgach rachunkowych
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przekazania różnego rodzaju aktywów na rzecz obdarowanego. Ujęcie rachunkowe darowizny dokładnie reguluje art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h. ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor), w którym ustawodawca określił rodzaj kosztu darczyńcy lub też przychodu obdarowywanego w przypadku przekazania darowizny. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być zarówno środki trwałe jak i środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.
14.09.2023Weksle – rodzaje i ewidencja rachunkowa
Weksel stanowi swego rodzaju bezwarunkowe zobowiązanie się przez wystawcę (lub osobę przez niego wskazaną) do zapłaty określonej sumy, zawartej w umowie wekslowej, określonej osobie w ustalonym miejscu i terminie. Weksel jest źródłem kredytu, który może być wykorzystany nie tylko jako zapłata w transakcjach z dostawcami, ale również złożony w banku do dyskonta, które jest sprzedażą weksla przed terminem jego wymagalności. Podstawą prawną stosowania weksli w obrocie gospodarczym jest ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe.
13.06.2023PKPiR w ćwiczeniach
PKPiR w ćwiczeniach to e-kurs stworzony w ramach opracowanej w dziale szkoleń www.podatki.biz zupełnie nowej formuły prezentacji materiałów szkoleniowych. Przede wszystkim po raz pierwszy lekcje e-kursu dostępne są jednocześnie w dwóch formatach – audio i tekstowym. Forma podcastu pozwala Uczestnikom na słuchanie materiałów - w trakcie podróży, w domu czy pracy. Forma pisemna z kolei umożliwia nieograniczoną prezentację materiałów dodatkowych i uzupełniających oraz ćwiczeń.
01.06.2023Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – komu się opłaca?
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w wielu przypadkach to najkorzystniejsza forma opodatkowania działalności gospodarczej. A na dodatek tania w obsłudze, w programie Comarch ERP XT można rozliczyć ryczałt już od 39 zł miesięcznie. Zobacz, komu się opłaca ta forma opodatkowania?
08.03.2021Sprzedaż na rzecz konsumenta udokumentowana fakturą w nowym JPK_V7M
Stosowany system księgowo-finansowy wymusza na spółce wystawienie dokumentu sprzedaży do sprzedaży na rzecz konsumentów. Dlatego każdorazowo, do takiej sprzedaży wystawiana jest faktura, która jest podstawą do rozliczenia podatku VAT przez spółkę. Czy prawidłowym działaniem będzie wykazywanie podatku wynikającego z ww. sprzedaży w nowym JPK_V7M na podstawie wystawionej faktury będącej dowodem sprzedaży (analogicznie jak w przypadku sprzedaży na rzecz podatnika VAT)?
05.03.2021Sprzedaż na rzecz konsumenta udokumentowana fakturą w nowym JPK_V7M
Stosowany system księgowo-finansowy wymusza na spółce wystawienie dokumentu sprzedaży do sprzedaży na rzecz konsumentów. Dlatego każdorazowo, do takiej sprzedaży wystawiana jest faktura, która jest podstawą do rozliczenia podatku VAT przez spółkę. Czy prawidłowym działaniem będzie wykazywanie podatku wynikającego z ww. sprzedaży w nowym JPK_V7M na podstawie wystawionej faktury będącej dowodem sprzedaży (analogicznie jak w przypadku sprzedaży na rzecz podatnika VAT)?
20.08.2020Dobrowolny napiwek od klienta bez VAT
Napiwek stanowi finansowy wyraz zadowolenia klienta z obsługi jaka mu była zapewniona. W szczególności jest to rzecz normalna w branży gastronomicznej gdzie napiwek przekazywany jest kelnerowi lub barmanowi. Nie jest to jednak element należności za usługę, jego adresatem nie jest bowiem podmiot prowadzący lokal gastronomiczny. Nie jest on ponadto określony w menu (cenniku). Ma wobec tego charakter najczęściej całkowicie dobrowolny. Skoro tak, w żaden sposób napiwek nie może być określony jako składnik należności za usługę, jest zależny wyłącznie od woli klienta, bo ten nie jest w żaden sposób zobowiązany do jego zapłaty.
19.08.2020Dobrowolny napiwek od klienta bez VAT
Napiwek stanowi finansowy wyraz zadowolenia klienta z obsługi jaka mu była zapewniona. W szczególności jest to rzecz normalna w branży gastronomicznej gdzie napiwek przekazywany jest kelnerowi lub barmanowi. Nie jest to jednak element należności za usługę, jego adresatem nie jest bowiem podmiot prowadzący lokal gastronomiczny. Nie jest on ponadto określony w menu (cenniku). Ma wobec tego charakter najczęściej całkowicie dobrowolny. Skoro tak, w żaden sposób napiwek nie może być określony jako składnik należności za usługę, jest zależny wyłącznie od woli klienta, bo ten nie jest w żaden sposób zobowiązany do jego zapłaty.
26.03.2019Darowizna w księgach rachunkowych
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przekazania różnego rodzaju aktywów na rzecz obdarowanego. Ujęcie rachunkowe darowizny dokładnie reguluje art. 3. ust. 1. pkt 32 lit. h. ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor), w którym ustawodawca określił rodzaj kosztu darczyńcy lub też przychodu obdarowywanego w przypadku przekazania darowizny. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być zarówno środki trwałe jak i środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.
15.11.2018Księgowość projektów unijnych
Otrzymanie dofinansowania oznacza zwykle satysfakcję z dobrze wykonanej pracy na etapie aplikowania o środki - ale to dopiero początek długiej drogi. Wydatki należy bowiem prawidłowo udokumentować i rozliczyć, a korzystanie z dotacji komplikują dodatkowo kwestie związane z rachunkowością i podatkami. Dlatego właśnie stworzyliśmy e-kurs: Księgowość projektów unijnych, do którego bieżącej edycji można zapisać się jeszcze od końca dzisiejszego dnia. Dzięki udziałowi w e-kursie Uczestnicy zdobędą praktyczną wiedzę oraz umiejętności niezbędne do prawidłowego dostosowania i przygotowania księgowości jednostki do realizacji i rozliczenia projektów finansowanych z funduszy strukturalnych. Ponadto Uczestnicy w trakcie e-kursu zapoznają się z wymogami formalnymi stawianymi dokumentom.
13.09.2018Darowizna w księgach rachunkowych
Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przekazania różnego rodzaju aktywów na rzecz obdarowanego. Ujęcie rachunkowe darowizny dokładnie reguluje art. 3. ust. 1. pkt 32 lit. h. ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor), w którym ustawodawca określił rodzaj kosztu darczyńcy lub też przychodu obdarowywanego w przypadku przekazania darowizny. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być zarówno środki trwałe jak i środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.
07.09.2018Rachunkowość dla początkujących: Otwieranie ksiąg handlowych dla nowo utworzonej Spółki z o.o.
Prawo bilansowe określa sytuacje w których jednostki zobowiązane są do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ustawa o rachunkowości wskazuje ponadto sytuacje w których jednostki zobowiązane są do otwarcia ksiąg rachunkowych po raz pierwszy oraz jednostki, które dokonują otwarcia ksiąg rachunkowych po raz kolejny. Dzisiaj prezentujemy zasady otwierania ksiąg rachunkowych dla nowo utworzonej spółki z o.o.
06.09.2018Rachunkowość dla początkujących: Otwieranie ksiąg handlowych dla nowo utworzonej Spółki z o.o.
Prawo bilansowe określa sytuacje w których jednostki zobowiązane są do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ustawa o rachunkowości wskazuje ponadto sytuacje w których jednostki zobowiązane są do otwarcia ksiąg rachunkowych po raz pierwszy oraz jednostki, które dokonują otwarcia ksiąg rachunkowych po raz kolejny. Dzisiaj prezentujemy zasady otwierania ksiąg rachunkowych dla nowo utworzonej spółki z o.o.
02.06.2017Otrzymany kredyt bankowy. Ujęcie rachunkowe
Jednostki prowadzące działalność gospodarczą bardzo często korzystają z różnych form finansowania. Jedną z najbardziej popularnych jest otrzymanie kredytu bankowego. Udzielony przez bank kredyt stanowi ważne źródło finansowania działalności operacyjnej oraz inwestycyjnej przedsiębiorstwa. Na dzień bilansowy zobowiązania z tytułu otrzymanego kredytu bankowego należy wycenić zgodnie z zasadami określonymi przez prawo bilansowe i tym samym wykazać w sprawozdaniu finansowym jednostki. Bardzo istotnym jest, aby powstałe zobowiązanie wobec banku poprawnie zaewidencjonować w księgach rachunkowych. To niezmiernie ważne, aby sprawozdanie finansowe zostało sporządzone rzetelnie i obrazowało rzeczywistą sytuację finansową oraz wynik finansowy jednostki.
11.05.2017Leasing zwrotny. Ewidencja w księgach rachunkowych
Leasing jest jedną z najpopularniejszych metod finansowania działalności gospodarczej jednostek. Obecnie w obrocie gospodarczym można spotkać się ze szczególną odmianą leasingu, jaką jest leasing zwrotny. Umowa leasingu zwrotnego może mieć charakter umowy leasingu operacyjnego lub leasingu finansowego.
10.05.2017Leasing zwrotny. Ewidencja w księgach rachunkowych
Leasing jest jedną z najpopularniejszych metod finansowania działalności gospodarczej jednostek. Obecnie w obrocie gospodarczym można spotkać się ze szczególną odmianą leasingu, jaką jest leasing zwrotny. Umowa leasingu zwrotnego może mieć charakter umowy leasingu operacyjnego lub leasingu finansowego.
01.02.2017Rozliczenie i ewidencja wyniku finansowego w księgach rachunkowych
Wynik finansowy jest podstawowym miernikiem rentowności przedsiębiorstwa, który wyraża rezultaty działalności danej firmy w jednostce pieniężnej wykazując zysk lub stratę, czyli wzrost lub spadek wartości kapitału. Wartość wyniku finansowego ustala się za pomocą rachunku zysków i strat.
04.01.2017Czy spis z natury ma być robiony co miesiąc?
Pytanie podatnika: Czy sporządzanie w przedsiębiorstwie spisu z natury raz w roku i korygowanie kosztów o wartość niezużytych materiałów, niesprzedanych towarów i wyrobów gotowych na koniec roku podatkowego (kalendarzowego) jest wystarczające dla prawidłowego ustalania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych jego jako właściciela?
10.10.2016Zorganizowana część przedsiębiorstwa a opodatkowanie VAT
Pytanie podatnika: Czy zespół składników majątkowych i niemajątkowych, wyodrębniony organizacyjnie, finansowo i funkcjonalnie wraz z zespołem ludzkim i zobowiązaniami, należący do Wnioskodawcy, można uznać za zorganizowaną część przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 2 pkt 27e ustawy VAT, a co za tym idzie, czy w przypadku wniesienia przedstawionego zespołu składników majątkowych i niemajątkowych tytułem wkładu niepieniężnego do Spółki transakcja ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o VAT?
29.05.2015Zakup ubezpieczenia. Ujęcie w księgach rachunkowych Koszty poniesione z tytułu opłaconych z góry na cały rok prenumerat, ubezpieczeń i czynszów najczęściej ujmuje się jako czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Następnie zalicza się je w koszty działalności operacyjnej poprzez systematyczne, częściowe odpisy.
28.05.2015Zakup ubezpieczenia. Ujęcie w księgach rachunkowych Koszty poniesione z tytułu opłaconych z góry na cały rok prenumerat, ubezpieczeń i czynszów najczęściej ujmuje się jako czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Następnie zalicza się je w koszty działalności operacyjnej poprzez systematyczne, częściowe odpisy.
20.10.2014Zwolnienie z długu lokatorów a przychód w PIT Pytanie podatnika: Czy Spółdzielnia powinna wystawić PIT-8C wszystkim osobom zajmującym lokale obciążone kredytem mieszkaniowym w związku ze zmniejszeniem ich zadłużenia / zwolnieniem z długu?
29.03.2013Towary – wycena i prezentacja w sprawozdaniu finansowym Zapasy zgodnie z ustawą z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330) to rzeczowe aktywa obrotowe, które są wykorzystywane przez jednostkę w ramach jej działalności operacyjnej i z założenia będą zużyte, sprzedane w czasie krótszym niż 12 miesięcy. Należą do nich w myśl art. 3 ust. 1 pkt 18a ww. ustawy między innymi towary, czyli zapasy nabyte celem odprzedaży w stanie nieprzetworzonym.
06.02.2013Wypłata i otrzymanie dywidendy – ujęcie w księgach rachunkowych Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Zasadę tę wprowadza zapis art. 191 par. 1 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037, z późn. zm.).
04.02.2013Ustalenie i prezentacja zmiany stanu produktów w rachunku zysków i strat Kierownik jednostki w przyjętej polityce rachunkowości określa sposób prowadzenia ewidencji księgowej kosztów oraz wariant sporządzania rachunku zysków i strat. W praktyce możliwe są następujące warianty ewidencji kosztów operacyjnych:
12.07.2012Biznesplan w kosztach podatkowych Pytanie podatnika: Spółka zawarła umowę o dofinansowanie realizacji projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa ... .Wcześniej jednak poniosła koszty, pokryte ze środków własnych, opracowania biznesplanu projektu . Czy wydatki na przygotowanie ww. biznesplanu mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów?
11.06.2012Działalność deweloperska a rachunkowość – projekt stanowiska KSR Komitet Standardów Rachunkowości opracował projekt stanowiska pod roboczym tytułem „Działalność deweloperska”. Celem stanowiska jest wyjaśnienie zasad (polityki) rachunkowości, zgodnych z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.), oraz postanowień Krajowych Standardów Rachunkowości, stosowanych do prowadzonej przez deweloperów działalności deweloperskiej.
05.10.2011Moment zaliczenia do kosztów wydatków na części zamienne Z uzasadnienia: Jeżeli ocenia się, że dokonane wydatki mają związek z przychodami spółki, gdyż służą utrzymaniu sprawności urządzeń przesyłowych, to ich rozliczenia w czasie należy dokonywać wyłącznie w odniesieniu do postanowień art. 15 ust. 4 ustawy o CIT. Ten zaś przepis nie łączy możliwości zaliczenia wydatku do kosztu uzyskania przychodu, z faktem zużycia, zainstalowania czy likwidacji części zamiennych. Za nieracjonalne z punktu widzenia ww. ustawy, jak i również z punktu widzenia zasad prawidłowej gospodarki uznać zaś należy pogląd prezentowany przez organ, iż moment uwzględnienia wydatku należy odwlec w czasie, aż do chwili użycia zakupionej części, lub jej zniszczenia.
04.08.2011Jak w księgach rachunkowych ujmować przychody ze sprzedaży? Obowiązująca ustawa o rachunkowości wskazuje, że przychodem (i zyskiem) jest uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia aktywów albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzają do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.
05.05.2011Szkolenia redakcji serwisu podatki.biz - biuletyn szkoleniowy Dział szkoleń serwisu podatki.biz zaprasza Państwa serdecznie na organizowane w najbliższym czasie szkolenia, których listę i opisy prezentujemy poniżej. Pełna oferta wszystkich naszych szkoleń znajduje się na stronie www.podatki.biz/szkolenia.
04.04.2011Faktura nie może zastąpić kasy fiskalnej Pytanie podatnika: Czy Zainteresowany jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji obrotu kwot podatku przy pomocy kas rejestrujących, w odniesieniu do sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych, nie objętej zwolnieniem zgodnie z Rozporządzeniem, w sytuacji każdorazowego udokumentowania sprzedaży, we wskazanym zakresie, fakturą VAT?
31.03.2011Opodatkowanie podatkiem VAT aportu przedsiębiorstwa Pytanie podatnika: Wnioskodawca jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Wraz z 3 osobami fizycznymi (będącymi jednocześnie udziałowcami spółki) zamierza założyć spółkę komandytową. Czy wniesienie swojego przedsiębiorstwa do nowej spółki podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
03.02.2011Błąd podstawowy – zasady ewidencji w sprawozdaniu finansowym Może się zdarzyć, że po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok jednostka gospodarcza nagle wykryje błędy, jakie zostały popełnione przy sporządzaniu sprawozdań finansowych za lata ubiegłe. Błędy mogą powstać na skutek pomyłek arytmetycznych, nieprawidłowej interpretacji przepisów, nadużyć lub błędnej dekretacji. Efektem ich pojawienia się jest uznanie sprawozdania za nierzetelne.
03.06.2009Umowa dzierżawy jako umowa leasingu Pytania podatnika:
1. Czy biorąc pod uwagę elementy zawarte w umowie dzierżawy można uznać, że spełnia ona warunki umowy leasingu i na podstawie art. 16 ust. 3b odstąpić od prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu?
2. Czy otrzymanie od wydzierżawiającego oświadczenia stwierdzającego wartość początkową dzierżawionych samochodów jest wystarczającym dokumentem stanowiącym podstawę ustalenia spełnienia warunku określonego w art. 17b ust. 1 pkt 2 ustawy?
20.05.2008Ewidencja księgowa premii jako szczególnego rodzaju rabatów (1) W niniejszym artykule postaram się scharakteryzować prawidłową metodę ewidencjonowania premii – posłużę się w tym celu opisem sytuacji przedsiębiorstwa, dokonującego na przykład zakupów towarów w celu dalszego ich przerobu oraz sprzedaży (rodzaj działalności nie ma tutaj większego znaczenia).
26.01.2007Rozliczenie kosztów księgowych, podatkowych oraz podatku naliczonego VAT przez leasingobiorcę – leasing finansowy Umowę leasingu w sensie bilansowym klasyfikują do leasingu finansowego przepisy art. 3 ust. 4 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). W przypadku oddania przez finansującego (leasingodawcę, wynajmującego, wydzierżawiającego) aktywów trwałych korzystającemu (leasingobiorcy, najemcy i dzierżawcy) do odpłatnego używania lub pobierania pożytków na czas oznaczony na podstawie umowy leasingu, najmu lub dzierżawy o klasyfikacji umowy decyduje zasada przewagi treści ekonomicznej umowy nad jej formą prawną co oznacza, że składniki zalicza się do aktywów trwałych tej strony, na którą przechodzi ryzyko i korzyści wynikające z umowy.
09.10.2006Ewidencja księgowo - podatkowa odsetek cywilnych 1. Podstawa prawna naliczania odsetek. Odsetki są nieodłącznie związane ze świadczeniem głównym, co oznacza, iż roszczenie o odsetki wynika z tych samych podstaw prawnych, z których wynika roszczenie o świadczenie główne. Dlatego prawo pobierania odsetek może wynikać z czynności prawnej, z ustawy, z orzeczenia sądowego lub z decyzji innego właściwego organu. Wyróżniamy więc odsetki cywilne, do których zaliczamy: odsetki od zaciągniętych bądź udzielonych pożyczek i i kredytów, odsetki od lokat bankowych, odsetki od akcji i obligacji. Ponadto występują odsetki za zwłokę w zapłacie zobowiązań, zarówno z obrotu prywatnego jaki z obrotu gospodarczego, które są również odsetkami cywilnymi. Odsetki cywilne stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych rodzajowo, obliczane według przyjętej umownie lub ustawowo stopy procentowej w stosunku do wysokości kwoty, od której są pobierane i w zależności od czasu korzystania z cudzego kapitału lub innych rzeczy oznaczonych rodzajowo.
03.10.2006Pełna księgowość (5) - Plan kont i jego rola Kolejnym zagadnieniem istotnym w praktyce księgowych prowadzących księgi handlowe jest plan kont. Celem dzisiejszego artykułu jest przedstawienie państwu problemów z tym tematem związanych. A w szczególności odpowiedź na następujące pytania: czym jest zakładowy plan kont, jakie jest jego zadanie, na kim ciąży obowiązek jego opracowania , jakie elementy winien zawierać?
