26.03.2019

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przekazania różnego rodzaju aktywów na rzecz obdarowanego. Ujęcie rachunkowe darowizny dokładnie reguluje art. 3. ust. 1. pkt 32 lit. h. ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor), w którym ustawodawca określił rodzaj kosztu darczyńcy lub też przychodu obdarowywanego w przypadku przekazania darowizny. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być zarówno środki trwałe jak i środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Ewidencja darowizny środka trwałego w księgach rachunkowych

Przekazując środek trwały w drodze darowizny darczyńca powinien dokonać ostatniego odpisu amortyzacyjnego najpóźniej w miesiącu przekazania, czyli przed określeniem jego końcowej wartości, co reguluje art. 32 ust. 1. uor. Wartość przekazywanego środka trwałego przeznaczonego jako darowizna w momencie oddania powinna zostać pomniejszona o dotychczasowe umorzenie. Zatem ewidencja w księgach rachunkowych wygląda następująco:

1) w przypadku środka trwałego, który został częściowo zamortyzowany:

Przykład. Przedsiębiorstwo przekazało środek trwały o wartości początkowej 5000 zł oraz dotychczasowym umorzeniu 1400 zł. Ewidencja księgowa będzie wyglądać następująco:

• WN 070 „Umorzenie środków trwałych”: 1400 zł
• WN 760 „Pozostałe koszty operacyjne”: 3600 zł
• MA 010 „Środki trwałe”: 5000 zł

2) w przypadku środka trwałego, który został całkowicie zamortyzowany:

Przykład. Przedsiębiorstwo przekazało środek trwały o wartości początkowej 5000 zł, który został całkowicie zamortyzowany. Ewidencja księgowa będzie wyglądać następująco:

• WN 070 „Umorzenie środków trwałych”: 5000 zł
• MA 010 „Środki trwałe”: 5000 zł

Jeżeli środek trwały jest w pełni zamortyzowany to jego wartość w dniu przekazania nie obciąży kosztów operacyjnych darczyńcy.

W obu przypadkach należy pamiętać, że jeżeli przedsiębiorca przy nabyciu środka trwałego, który później został przekazany w drodze darowizny, miał prawo do odliczenia podatku VAT to przekazując go nieodpłatnie ma obowiązek odprowadzenia podatku VAT należnego. Kwotę podatku ustala się od wartości rynkowej danego środka trwałego. W księgach rachunkowych ewidencja należnego podatku VAT wygląda następująco:

• WN 760 „Pozostałe koszty operacyjne”
• MA 221 „VAT należny”

Ewidencja darowizny środka trwałego w księgach rachunkowych obdarowanego

Inaczej natomiast wygląda sytuacja w księgach rachunkowych osoby obdarowywanej. W dniu otrzymania środka trwałego w drodze darowizny i przyjęcia do użytkowania należy wprowadzić go do ewidencji środków trwałych. Za wartość początkową środka trwałego przyjmuje się wartość określoną w umowie darowizny. W sytuacji, gdy nie została ona określona w umowie należy dokonać wyceny zgodnie z art. 28 ust. 2 uor, która polega na określeniu ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Jeżeli takie porównanie nie jest możliwe, wówczas należy zastosować się do art. 28 ust. 5 uor, w którym za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez VAT i podatku akcyzowego. Pomniejszają ją rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększają należne dotacje przedmiotowe. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

W myśl art. 41 ust. 2 uor wartość otrzymanych nieodpłatnie środków trwałych należy ująć w księgach rachunkowych. Przyjęte środki trwałe w drodze darowizny zaliczamy do rozliczeń międzyokresowych przychodów, przy czym kwoty zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych.

Przykład. Przedsiębiorstwo otrzymało nieodpłatnie środek trwały. W umowie darowizny wartość tego środka wynosiła 5000 zł. W tym samym miesiącu środek trwały został przyjęty do użytkowania i wprowadzony do ewidencji środków trwałych na podstawie dokumentu OT. Określono stawkę amortyzacji na 20%. Amortyzację rozpoczęto od następnego miesiąca.

1) Wprowadzenie przyjętego środka trwałego:

• WN 010 „Środki trwałe” 5000 zł
• MA 840 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 5000 zł

2) Amortyzacja środka trwałego dokonana w kolejnym miesiącu:

5.000,00zł (wartość ŚT) * 20% (stawka amortyzacji) / 12 miesięcy = 83,33 zł (miesięczna amortyzacja)

• WN 400 „Amortyzacja” 83,33 zł
• MA 070 „Umorzenie środków trwałych” 83,33 zł

Oraz równoległy zapis:

• WN 840 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 83,33 zł
• MA 761 „Pozostałe przychody operacyjne” 83,33 zł

Darowizna w formie pieniężnej

Często można spotkać się z przypadkiem darowizny w formie pieniężnej. Nieodpłatne przekazanie środków pieniężnych przedsiębiorstwo powinno ująć w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty operacyjne po stronie WN, natomiast po stronie MA jako pozostałe rozrachunki. W przypadku, gdy przekazana darowizna jest następstwem podziału wyniku finansowego ewidencja następuje na koncie 820 „Rozliczenie wyniku finansowego” w korespondencji z kontem 240 „Pozostałe rozrachunki”. W tym przypadku przekazane środki pieniężne nie mają wpływu na wynik finansowy jednostki.

Nieodpłatne przekazanie towarów, materiałów lub wyrobów gotowych

W przypadku darowizny towarów, materiałów lub wyrobów gotowych postępujemy analogicznie jak przy środkach trwałych. Ewidencja wygląda następująco:

• WN 760 „Pozostałe koszty operacyjne”
• MA 330 „Towary”/ „Materiały” / 600 „Wyroby gotowe”

Wartość przekazania stanowi kwota nabycia towarów lub materiałów lub kwota kosztu wytworzenia wyrobów gotowych.

Podobnie jak w przypadku środków trwałych, gdy przy zakupie towarów lub materiałów skorzystaliśmy z prawa do odliczenia podatku naliczonego będziemy zobowiązani odprowadzić VAT należny od przekazanego przedmiotu. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy w dniu zakupu przedsiębiorca z góry założył nieodpłatne przekazanie przedmiotu w drodze darowizny i nie przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku VAT. Wówczas nie ma on obowiązku odprowadzania VAT należnego.

Głównym celem przekazania darowizny jest przede wszystkim wsparcie osób potrzebujących lub organizacji społecznych. Przepisy prawa podatkowego przychylnie traktują tego typu operacje dając przykładowo możliwość obniżenia podatku dochodowego poprzez zwiększenie kosztów przedsiębiorstwa. Ponadto powyższe działania budują pozytywny wizerunek przedsiębiorstwa oraz budzą przy tym zaufanie partnerów biznesowych jak i klientów.

Red.