24.05.2018

Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Jej cechą charakterystyczną jest brak świadczenia ze strony obdarowanego na rzecz darczyńcy w zamian za otrzymane przysporzenie. Z kolei przepis art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221, z późn.zm.) na równi z odpłatną dostawą towarów traktuje nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności wszelkie darowizny, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Oznacza to, że obowiązek opodatkowania darowizny wystąpi wówczas gdy łącznie zostaną spełnione dwa warunki:

• nieodpłatne przekazanie towaru następuje na cele niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą,
• podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia lub wytworzenia tych towarów (znaczenie ma samo dysponowanie prawem do odliczenia nie zaś jego realne wykorzystanie).

Z powyższego wynika, że regułę stanowi opodatkowanie VAT darowizny, która zrównana została ze sprzedażą. Towar, który znalazł się w systemie opodatkowania VAT, z którym wiąże się prawo do odliczenia podatku nie może być z niego wyeliminowany, czyli znaleźć się poza opodatkowaniem. Zasadą jest więc konieczność opodatkowania darowizny przez przedsiębiorcę będącego podatnikiem VAT. VAT od darowizny jest nie tylko możliwy, ale konieczny. Jednak od tej reguły możliwe są wyjątki:

Prezenty małej wartości

Prezenty małej wartości, czyli zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy o VAT przekazywane przez podatnika jednej osobie towary:

• o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 zł, o ile prowadzona jest ewidencja umożliwiająca ustalenie tożsamości tych osób. Kwota wyznaczająca tę wartość w świetle m.in. wyroku NSA z 1 lipca 2014 r., sygn. akt I FSK 1123/13, stanowi kwotę netto,
• nie ujęte w ww. ewidencji, jeżeli ich jednostkowa cena nabycia netto (bez podatku), a przy jej braku jednostkowy koszt wytworzenia, określone w momencie przekazania towaru nie przekracza 10 zł.

Próbki

Próbka jest to, zgodnie z art. 7 ust. 7 ustawy o VAT, egzemplarz towaru lub niewielka jego ilość, które pozwalają na ocenę jego cech i właściwości w jego końcowej postaci. Jej przekazanie przez podatnika ma natomiast na celu promocję takiego towaru i nie jest nastawione na zaspokojenie potrzeb końcowego odbiorcy danego towaru, chyba że zaspokojenie potrzeb jego odbiorcy stanowi nieodłączny element promocji tego towaru, np. hipermarketowe promocje artykułów spożywczych, i ma skłaniać tego odbiorcę do zakupu promowanego towaru.

Istotne znaczenie w kwestii opodatkowania próbek ma interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 17 kwietnia 2015 r., sygn. IPPP3/4512-12/15-4/JF. Dyrektor wskazał niej, że warunkiem braku opodatkowania VAT próbki jest przekazanie jej w celu promocyjno-reklamowym. Jednak w sytuacji, gdy potencjalne zapotrzebowanie osoby, której towar został przekazany może zostać pokryte, eliminując lub ograniczając potrzebę zakupu takiego towaru, trudno uważać, iż przesłanka taka została spełniona. Przykładowo: prowadzący sieć salonów sprzedaży sprzętu RTV otrzymuje jako „próbkę” od hurtowni, w której zaopatruje się w sprzęt, telewizor. Taka sytuacja z pewnością nie zostanie przez żaden organ podatkowy uznana za przekazanie próbki, lecz darowiznę w żaden sposób niezwiązaną z działalnością gospodarczą.

Darowizna produktów spożywczych

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, zwolniona z tego podatku jest dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 (darowizna), której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych stanowiących mieszaninę piwa i napojów bezalkoholowych o zawartości alkoholu większej niż 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Zwolnienie, zgodnie z art. 43 ust. 12a ustawy o VAT, nie stosuje się:

• określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nie jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji, lub
• wykorzystanie otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nastąpiło na cele inne niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

W takich przypadkach, do zapłaty podatku, zgodnie z art. 108 ust. 3 ustawy o VAT, zobowiązana będzie organizacja pożytku publicznego.

Darowizna przedsiębiorstwa

Na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowanie VAT nie obejmuje transakcji zbyca przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Przepis ten używa terminu „zbycie”, co oznacza, że znajduje on zastosowanie do wszelkich transakcji w wyniku których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, czyli także do darowizny.

Pojęcie przedsiębiorstwa nie zostało zdefiniowane w ustawie o VAT. Czyni to Kodeks cywilny w art. 55¹ . Zgodnie z nim przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej i obejmuje wszystko co wchodzi w jego skład, a w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Określenie zorganizowanej część przedsiębiorstwa zawiera art. 2 pkt 27e ustawy o VAT. Jest to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Darowizna gospodarstwa rolnego

Zgodnie z art. 55³ Kodeksu cywilnego gospodarstwo rolne stanowi podobną do przedsiębiorstwa jednostkę organizacyjną, w której ramach prowadzona jest działalność gospodarcza. W związku z tym darowizna gospodarstwa rolnego nie podlega opodatkowaniu VAT. Tak zagadnienie to oceniają organy skarbowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 17 czerwca 2015 r., sygn. ILPP1/4512-1-263/15-2/JSK.

Darowizna pieniężna

Pieniądz nie mieści się w definicji towaru zawartej w ustawie o VAT. Dokonanie takiej darowizny nie podlega też opodatkowaniu jako odpłatne świadczenie usług. Aby było to możliwe musiałby istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę i odbiorcą a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać otrzymane wynagrodzenie. Darczyńca nie otrzymuje natomiast od obdarowanego żadnego świadczenia w zamian za dokonanie darowizny co jest immanentną cechą tej umowy. Takie usytuowanie darowizny pieniężnej względem VAT potwierdzają organy skarbowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 30 września 2014 r., sygn. IPPP2/443-645/14-2/RR.

Adam Okonkwo