VAT 2022: Parametry, wskaźniki, limity

Podatek od towarów i usług (VAT), czyli podatek od wartości dodanej, jest, przynajmniej z założenia, neutralny dla przedsiębiorców i ostatecznie płacony przez końcowego nabywcę – konsumenta. Jego konstrukcja jest bardzo prosta: firma dolicza podatek do ceny towarów, a następnie przekazuje go, po uprzednim odliczeniu VAT od zakupów, fiskusowi. Jednak w praktyce podatek ten stwarza przedsiębiorcom duże problemy. Osoby rozliczające VAT muszą bowiem pamiętać m.in. o obowiązujących limitach. Aby choć trochę ułatwić życie podatnikom i płatnikom, przygotowaliśmy zestawienie najważniejszych aktualnych parametrów i wskaźników podatku od towarów i usług.

Mały podatnik VAT

W 2022 r. małym podatnikiem w rozumieniu ustawy o VAT jest podatnik:

• u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w 2021 r. wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro, tj. 5 513 000 zł,
• prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu - jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w 2021 r. wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro, tj. 207 000 zł.

Dodajmy, że przeliczenia ww. kwot w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. Zgodnie z tabelą kursów NBP nr 191/A/NBP/2021 z dnia 1 października 2021 r. średni kurs euro ogłoszony na pierwszy dzień roboczy października 2021 roku wynosił 4,5941 zł.

Małym podatnikiem może być również podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdy przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, odpowiednio kwoty 1 200 000 euro lub 45 000 euro, tj. 5 513 000 zł lub 207 000 zł.

Prezenty o małej wartości i próbki

Nieodpłatnym przekazaniem podlegającym VAT nie jest przekazywanie prezentów o małej wartości i próbek, jeżeli przekazanie to następuje na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika.

Prezenty o małej wartości to przekazywane przez podatnika jednej osobie towary:

• o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 zł (bez podatku), jeżeli podatnik prowadzi ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości osób obdarowanych,
• których przekazania nie ujęto w ww. ewidencji, jeżeli jednostkowa cena nabycia towaru (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, jednostkowy koszt wytworzenia, określone w momencie przekazywania towaru, nie przekraczają 20 zł.

Przez próbkę, rozumie się natomiast identyfikowalne jako próbka egzemplarz towaru lub jego niewielką ilość, które pozwalają na ocenę cech i właściwości towaru w jego końcowej postaci, przy czym ich przekazanie (wręczenie) przez podatnika:

1. ma na celu promocję tego towaru oraz
2. nie służy zasadniczo zaspokojeniu potrzeb odbiorcy końcowego w zakresie danego towaru, chyba że zaspokojenie potrzeb tego odbiorcy jest nieodłącznym elementem promocji tego towaru i ma skłaniać tego odbiorcę do zakupu promowanego towaru.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów nie występuje m.in. w przypadku, gdy dotyczy towarów nabywanych przez:

• rolników ryczałtowych dla prowadzonej przez nich działalności rolniczej,
• podatników, którzy wykonują jedynie czynności inne niż opodatkowane podatkiem i którym nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług,
• podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o podatku od towarów i usług,
• osoby prawne, które nie są podatnikami VAT

jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie 2022 r. kwoty 50 000 zł. Przy czym, warunkiem niezbędnym do wyłączenia z opodatkowania jest, aby całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła również w 2021 r. kwoty 50 000 zł.

Wyłączenia z opodatkowania nie stosuje się, jeśli przedmiotem nabycia są:

• nowe środki transportu,
• wyroby akcyzowe.

Przy ustalaniu powyższych wartości nie wlicza się kwoty podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego na terytorium państwa członkowskiego, z którego towary te są wysyłane lub transportowane, a także wartości z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia nowych środków transportu i wyrobów akcyzowych.

Limit odliczenia VAT od pojazdów samochodowych

W przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwotę podatku naliczonego stanowi 50% kwoty podatku:

1. wynikającej z faktury otrzymanej przez podatnika;
2. należnego z tytułu:
   1. świadczenia usług, dla którego zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 podatnikiem jest ich usługobiorca,
   2. dostawy towarów, dla której zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 podatnikiem jest ich nabywca,
   3. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;
3. należnego, w przypadku, o którym mowa w art. 33a;
4. wynikającej z otrzymanego dokumentu celnego, deklaracji importowej w przypadku, o którym mowa w art. 33b, oraz z decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34.

Do wydatków związanych z pojazdami samochodowymi zalicza się wydatki dotyczące:

1. nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów oraz nabycia lub importu ich części składowych;
2. używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową, inne niż wymienione w pkt 3;
3. nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów.

Ograniczenie w odliczeniu VAT nie ma zastosowania:

1. w przypadku gdy pojazdy samochodowe są:
   1. wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika lub
   2. konstrukcyjnie przeznaczone do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie;
2. do towarów montowanych w pojazdach samochodowych i do związanych z tymi towarami usług montażu, naprawy i konserwacji, jeżeli przeznaczenie tych towarów wskazuje obiektywnie na możliwość ich wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.

Odliczanie VAT od nabywanych paliw

W przypadku nabycia paliw silnikowych, oleju napędowego oraz gazu, przeznaczonych do napędu pojazdów samochodowych (w tym również samochodów osobowych) wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej są one odliczane na zasadach ogólnych, tj. w stosunku do nich przysługuje pełne prawo do odliczenia, przy spełnieniu warunków wskazanych w art. 86a ustawy o VAT.

W przypadku pojazdów samochodowych wykorzystywanych do celów „mieszanych” (czyli do działalności gospodarczej i do celów prywatnych), od 1 lipca 2015 r. podatek VAT z tytułu nabycia paliwa wykorzystywanego do napędu tych pojazdów jest odliczany tak jak pozostałe wydatki związane z pojazdami samochodowymi wykorzystywanymi do celów „mieszanych" czyli na ogólnych zasadach wynikających z art. 86a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Zatem od 1 lipca 2015 r. z tytułu nabycia paliwa wykorzystywanego do napędu ww. pojazdów wykorzystywanych do celów „mieszanych" przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT w wysokości 50%.

Deklaracje kwartalne VAT

Mali podatnicy, którzy wybrali metodę kasową, składają w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale.

Deklaracje kwartalne mogą, po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa, składać również:

1. mali podatnicy, którzy nie wybrali metody kasowej;
2. podatnicy podlegający opodatkowaniu ryczałtem od dochodów spółek, o którym mowa w art. 28j ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, jeżeli wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) u tych podatników nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 4 000 000 euro, przy czym przeliczenia kwoty wyrażonej w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.

Kurs euro z 1 października 2021 r. wynosił 4,5941 zł (Tabela nr 191/A/NBP/2021), więc od 2022 r. kwartalnie będą mogły rozliczać się także spółki, które nie mają statusu małego podatnika, gdy opodatkowują swoje dochody według ryczałtu (tzw. estoński CIT), jeśli w 2021 r. wartość sprzedaży brutto nie przekroczy u nich 18 376 000 zł.

Powyższych przepisów nie stosuje się do podatników:

1. zarejestrowanych przez naczelnika urzędu skarbowego jako podatnicy VAT czynni - przez okres 12 miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dokonana została rejestracja lub
2. którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, chyba że łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku nie przekroczyła, w żadnym miesiącu z tych okresów, kwoty 50 000 zł, lub
3. którzy w danym kwartale dokonali importu towarów na zasadach określonych w art. 33a ust. 1 ustawy o VAT;
4. w przypadku których w danym kwartale stwierdzono, że wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 19a ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, nie zapewniali możliwości dokonywania zapłaty przy użyciu instrumentu płatniczego w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych w każdym miejscu, w którym działalność gospodarcza jest faktycznie wykonywana, w szczególności w lokalu, poza lokalem przedsiębiorstwa lub w pojeździe wykorzystywanym do świadczenia usług transportu pasażerskiego.

Proporcja VAT

W stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Jeżeli jednak nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części tych kwot, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Przy czym, proporcję ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

W przypadku, gdy proporcja:

1. przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł - podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%;
2. nie przekroczyła 2% - podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

Szacunkowa proporcja odliczenia VAT

Podatnicy, którzy w 2021 r.:

• nie osiągnęli obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności, w związku z którymi nie przysługuje takie prawo, lub
• u których obrót ten był niższy niż 30 000 zł

do obliczenia kwoty podatku naliczonego podlegającej odliczeniu od kwoty podatku należnego przyjmują proporcję wyliczoną szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego, w formie protokołu.

Korekta podatku VAT naliczonego

W przypadku:

1. towarów i usług zaliczanych przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nabywcy, których wartość początkowa przekracza 15 000 zł, korekty podatku VAT podatnik dokonuje w ciągu 5 kolejnych lat, przy czym roczna korekta dotyczy jednej piątej kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu,
2. nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów zaliczonych przez podatnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa przekracza 15 000 zł, korekty podatku VAT podatnik dokonuje w ciągu w ciągu 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania, przy czym roczna korekta w tym przypadku dotyczy jednej dziesiątej podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu,
3. środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa nie przekracza 15 000 zł podatnik dokonuje korekty rocznej po zakończeniu roku, w którym zostały oddane do użytkowania.

Uwaga! Obowiązek dokonywania korekt w ciągu 10 lat, o którym mowa w pkt 2, nie dotyczy opłat rocznych pobieranych z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste.

Ulga na zakup kasy rejestrującej

Podatnicy, u których:

1. powstał obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży i którzy w obowiązujących terminach rozpoczęli prowadzenie ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas online,
2. nie powstał obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży i którzy rozpoczęli prowadzenie ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas online oraz dotychczas nie używali kas rejestrujących

- mają prawo do odliczenia od podatku należnego kwoty wydanej na zakup każdej z kas rejestrujących, w wysokości 90% jej ceny zakupu (bez podatku), nie więcej jednak niż 700 zł, a w przypadku gdy kwota ta jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, mają prawo do zwrotu ich różnicy na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub na rachunek podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, lub do odliczenia od podatku należnego tej różnicy za następne okresy rozliczeniowe, pod warunkiem że zakup kas rejestrujących nastąpił nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia tej ewidencji.

Zwolnienie podmiotowe VAT (art. 113 ustawy o VAT)

Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w 2021 r. kwoty 200 000 zł, przy czym do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. W przypadku, gdy wartość sprzedaży zwolnionej od podatku przekroczy tą kwotę, zwolnienie to traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.

Do wartości sprzedaży nie wlicza się:

1. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju;
2. sprzedaży na odległość towarów importowanych, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem na terytorium kraju;
3. odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:
   1. transakcji związanych z nieruchomościami,
   2. usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41,
   3. usług ubezpieczeniowych

   - jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;

4. odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie 2022 r. wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w 2022 r., kwoty 200 000 zł.

Zwrot VAT podróżnym

Minimalna łączna wartości zakupów wraz z podatkiem od towarów i usług, wynikająca z dokumentu wystawionego przez sprzedawcę, przy której podróżny może żądać zwrotu podatku od towarów i usług zapłaconego przy nabyciu przez niego towarów, wynosi 200 zł.

Zwolnienia z tytułu importu towarów:

a. prezenty ślubne

Zwolnienie od podatku stosuje się do importu prezentów zwyczajowo ofiarowanych w związku z zawarciem związku małżeńskiego przez osoby przenoszącej miejsce zamieszkania z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju w związku z zawarciem związku małżeńskiego, przesyłanych przez osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego, pod warunkiem że wartość poszczególnych prezentów nie jest wyższa niż kwota wyrażona w złotych odpowiadająca równowartości 1000 euro, tj. 4583 zł.

Należy zaznaczyć, że powyższego zwolnienia nie stosuje się do:

1. napojów alkoholowych,
2. tytoniu i wyrobów tytoniowych.

b. przesyłki:

Zwalnia się od podatku import towarów umieszczonych w przesyłce wysyłanej z terytorium państwa trzeciego przez osobę fizyczną i przeznaczonej dla osoby fizycznej przebywającej na terytorium kraju, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1. ilość i rodzaj towarów nie wskazują na ich przeznaczenie handlowe;
2. odbiorca nie jest obowiązany do uiszczenia opłat na rzecz nadawcy w związku z otrzymaniem przesyłki;
3. przesyłki mają charakter okazjonalny.

Zwolnienia to stosuje się jeżeli wartość przesyłki nie przekracza kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 45 euro, tj. 206 zł.

Powyższe towary są zwolnione od podatku w ramach następujących norm:

1. napoje alkoholowe:
   1. napoje powstałe w wyniku destylacji i wyroby spirytusowe o mocy objętościowej alkoholu powyżej 22%, alkohol etylowy nieskażony o mocy objętościowej alkoholu wynoszącej 80% i więcej - 1 litr lub
   2. napoje otrzymywane w wyniku destylacji i wyroby spirytusowe, aperitify na bazie wina lub alkoholu, tafia, sake lub podobne napoje o mocy objętościowej alkoholu nieprzekraczającej 22%, wina musujące, wina wzmacniane - 1 litr lub
   3. wina inne niż musujące - 2 litry;
2. tytoń i wyroby tytoniowe:
   1. papierosy - 50 sztuk lub
   2. cygaretki (cygara o ciężarze nie większym niż 3 g) - 25 sztuk, lub
   3. cygara - 10 sztuk, lub
   4. tytoń do palenia - 50 g;
3. perfumy - 50 g lub wody toaletowe - 0,25 l;
4. kawa - 500 g lub ekstrakty i esencje kawy - 200 g;
5. herbata - 100 g lub ekstrakty i esencje herbaty - 40 g.

Ważne! Towary zawarte w przesyłce w ilościach przekraczających określone wyżej limity podlegają całkowitemu wyłączeniu ze zwolnienia.

c. towary w bagażu osobistym

Zwalnia się od podatku import towarów przywożonych w bagażu osobistym podróżnego przybywającego z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju, jeżeli ilość i rodzaj tych towarów wskazuje na przywóz o charakterze niehandlowym, a wartość tych towarów nie przekracza kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 300 euro, tj. 1375 zł.

W przypadku podróżnych w transporcie lotniczym i morskim powyższe zwolnienie stosuje się do importu towarów, których wartość nie przekracza kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 430 euro, tj. 1971 zł.

Do celów stosowania ww. progów pieniężnych nie można dzielić wartości jednego towaru.

Jeżeli łączna wartość towarów przywożonych przez podróżnego przekracza wartości ww. kwot wyrażonych w złotych, zwolnienie od podatku jest udzielane do wysokości tych kwot w stosunku do towarów, które mogłyby być objęte takim zwolnieniem, gdyby były przywiezione oddzielnie.

Przy przeliczaniu kwot prezentów, przesyłek i towarów przewożonych w bagażu osobistym należy stosować kurs obowiązujący w pierwszym dniu roboczym października 2021 r., opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (tj. 4,5826 zł, Dz.U.UE C z dnia 4 października 2021 r., 2021/C 400/02). Dodajmy, że wyrażone w złotych kwoty wynikające z przeliczenia zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.

Ewa Iwan