Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa w księgach rachunkowych
Przedsiębiorstwa, optymalizując opłacalność swojej działalności, w toku jej prowadzenia dokonują różnorodnych transakcji gospodarczych. Czasami są to również transakcje związane z podziałem, połączeniem, przekształceniem, zbyciem całości lub części przedsiębiorstwa. Ustawa o rachunkowości nie definiuje w żaden sposób zorganizowanej części przedsiębiorstwa (dalej: ZCP) czy też samego przedsiębiorstwa. Wyjaśnienia powyższej definicji można szukać w art. 551 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121, z późn. zm.), który określa, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
- koncesje, licencje i zezwolenia,
- patenty i inne prawa własności przemysłowej,
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
- tajemnice przedsiębiorstwa,
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Zorganizowana część przedsiębiorstwa w ustawie o CIT
Natomiast art. 4a pkt 4 ustawy z 15 maja 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, z późn. zm., dalej: ustawa o CIT) określa ZCP jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.
Z przytoczonych artykułów prawnych wynika, że ZCP stanowi odrębność wewnątrz danego zakładu zarówno organizacyjną, jak i finansową. W przypadku odrębności organizacyjnej oznacza to, że ZCP posiada m.in.:
- schemat organizacyjny,
- regulamin funkcjonowania,
- przynależne składniki majątku (środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne),
- przynależne środki finansowe oraz osoby odpowiedzialne za zobowiązania finansowe,
- zawarte umowy handlowe z kontrahentami,
- należności i zobowiązania wynikające z funkcjonowania ZCP,
- zatrudnionych pracowników, świadczących usługi zleceniobiorców.
Z kolei odrębność finansową można określić jako:
- uchwały i inne akty prawne ustalające zarówno cel działania ZCP, jak i przyporządkowujące składniki materialne, niematerialne oraz pracowników,
- samodzielne rachunki bankowe (przynależące wyłącznie do ZCP),
- wyodrębniony plan kont,
- samodzielne plany budżetowe, handlowe, analizy finansowe, strategie podatkowe i inne,
- zasoby majątkowe, zasoby ludzkie, inne niezbędne do funkcjonowania ZCP.
Ponadto ZCP powinna charakteryzować również istota kontynuacji działalności w przypadku transakcji sprzedaży na rzecz nowego podmiotu gospodarczego.
Wycena składników wchodzących w skład ZCP
Wobec powyższego określenia przedsiębiorstwa, jak i zorganizowanej jego części należy stwierdzić, że dokonując transakcji jego sprzedaży, czyli realizując czynności prawne obejmujące przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, należy dokonać wyceny wszystkich składników wchodzących w skład ZCP.
Ustalenia wartości poszczególnych składników majątku w przypadku sprzedaży ZCP należy dokonywać na podstawie art. 28 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.):
- środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości),
- nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji – według zasad stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych określonych w pkt 1 lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej,
- środki trwałe w budowie – w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
- udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt 1a inwestycje zaliczone do aktywów trwałych – według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności,
- udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych – według zasad określonych w pkt 3 lub metodą praw własności, pod warunkiem że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych,
- inwestycje krótkoterminowe – według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, albo według skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek – w inny sposób określonej wartości godziwej,
- rzeczowe składniki aktywów obrotowych – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy,
- należności i udzielone pożyczki – w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, z zastrzeżeniem pkt 7a,
- należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych – według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy – według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
- zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty, z zastrzeżeniem pkt 8a,
- zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
- rezerwy – w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości,
- udziały (akcje) własne – według cen nabycia,
- kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, oraz pozostałe aktywa i pasywa – w wartości nominalnej.
Sprzedaż ZCP w księgach rachunkowych
Ujęcie sprzedaży ZCP w księgach rachunkowych w oparciu o dokumenty potwierdzające daną transakcję odbywa się poprzez następujące księgowanie:
Sprzedaż ZCP (umowa zbycia):
- Wn konto 240 Pozostałe rozrachunki
- Ma konto 772 Zyski nadzwyczajne
Po dokonanej wycenie i ustaleniu wartości księgowej na dzień sprzedaży ZCP wszystkich składników aktywów i pasywów zgodnie z przytoczonym wcześniej art. 28 ustawy o rachunkowości ich wydanie nowemu podmiotowi gospodarczemu należy przeprowadzić na postawie protokołu zdawczo-odbiorczego. Po wydaniu wszystkich składników majątku należy dokonać wyksięgowania wartości poszczególnych składników ZCP.
Przykład:
1. Wyksięgowanie wartości poszczególnych składników aktywów:
- Wn konto 240 Pozostałe rozrachunki
- Ma konta (w zależności od występujących w ZCP składników aktywów):
- 010 Środki trwałe
- 020 Wartości niematerialne i prawne
- 030 Długoterminowe aktywa finansowe
- 040 Inwestycje długoterminowe
- 080 Środki trwałe w budowie
- 100 Kasa
- 130 Rachunek bankowy
- 140 Krótkoterminowe aktywa finansowe
- 201 Należności od odbiorców
- 240 Pozostałe rozrachunki (strona Wn odpowiednich kont analitycznych)
- 310, 330 Materiały, towary
- 600 Wyroby gotowe
- 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
- 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
2. Wyksięgowanie wartości poszczególnych składników pasywów:
- Ma konto 240 Pozostałe rozrachunki
- Wn konta (w zależności od występujących w ZCP składników pasywów):
- 070 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
- 034 Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe
- 202 Zobowiązania wobec dostawców
- 240 Pozostałe rozrachunki (strona Ma odpowiednich kont analitycznych)
- 340 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów, towarów
- 600 Wyroby gotowe
- 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
- 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
- 830 Rezerwy
Po wyksięgowaniu poszczególnych składników aktywów i pasywów na koncie 240 Pozostałe rozrachunki będzie widnieć saldo Wn oznaczające nadwyżkę sumy wyksięgowanych aktywów nad sumą wyksięgowanej części pasywów. Powyższą nadwyżkę należy przeksięgować według zapisu:
Przeksięgowanie nadwyżki aktywów nad składnikami pasywów w wyniku sprzedaży ZCP:
- Wn konto 771 Straty nadzwyczajne
- Ma konto 240 Pozostałe rozrachunki
Innym sposobem wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów może być odniesienie bezpośrednio na konta: Wn konto 771 Straty nadzwyczajne wartości księgowej składników aktywów oraz Ma konto 772 Zyski nadzwyczajne wartości księgowej składników pasywów.
Ponadto należy pamiętać, że przed przystąpieniem do wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów należy ustalić odpowiednią zaktualizowaną ich wartość, np. należności, zobowiązania pomniejszone o odpisy aktualizujące; środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne pomniejszone o odpisy umorzeniowe; materiały, towary, wyroby gotowe pomniejszone o odchylenia od cen ewidencyjnych i inne.
Prawidłowo dokonana wycena ZCP, z zachowaniem zasady ostrożności, oraz odpowiednio przeprowadzone wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów świadczą o rzetelności i dokładności strony dokonującej sprzedaży ZCP.
Krzysztof Ulicki
Ostatnie artykuły z tego działu
- Dłuższe konsultacje dotyczące struktur JPK_KR_PD oraz JPK_ST
- Skarbówka rezygnuje z wysyłania tzw. pism behawioralnych
- Reforma KSeF do zmiany. Przedsiębiorcy pozytywnie o części modyfikacji
- Świadczenie dla pracowników z ZFŚS a składki ZUS
- ZUS: "Siła wyższa" - zasady uzupełnienia wynagrodzenia pracownika
- Skutki podatkowe wystawienia fałszywej faktury. Co zmienia wyrok TS UE?
- Reforma KSeF jednak ze sporymi zmianami
- Kasowy VAT na nowych zasadach?
- Założenia planowanych zmian w składce zdrowotnej przedsiębiorców
- Obniżona stawka VAT w 2024 r. 8% także dla usług kosmetycznych
Wszystkie artykuły z tego działu »
Dodaj nowy komentarz