Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa w księgach rachunkowych

Przedsiębiorstwa, optymalizując opłacalność swojej działalności, w toku jej prowadzenia dokonują różnorodnych transakcji gospodarczych. Czasami są to również transakcje związane z podziałem, połączeniem, przekształceniem, zbyciem całości lub części przedsiębiorstwa. Ustawa o rachunkowości nie definiuje w żaden sposób zorganizowanej części przedsiębiorstwa (dalej: ZCP) czy też samego przedsiębiorstwa. Wyjaśnienia powyższej definicji można szukać w art. 551 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121, z późn. zm.), który określa, że przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

  • oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),
  • własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,
  • prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,
  • wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,
  • koncesje, licencje i zezwolenia,
  • patenty i inne prawa własności przemysłowej,
  • majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,
  • tajemnice przedsiębiorstwa,
  • księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa w ustawie o CIT

Natomiast art. 4a pkt 4 ustawy z 15 maja 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, z późn. zm., dalej: ustawa o CIT) określa ZCP jako organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Z przytoczonych artykułów prawnych wynika, że ZCP stanowi odrębność wewnątrz danego zakładu zarówno organizacyjną, jak i finansową. W przypadku odrębności organizacyjnej oznacza to, że ZCP posiada m.in.:

  1. schemat organizacyjny,
  2. regulamin funkcjonowania,
  3. przynależne składniki majątku (środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne),
  4. przynależne środki finansowe oraz osoby odpowiedzialne za zobowiązania finansowe,
  5. zawarte umowy handlowe z kontrahentami,
  6. należności i zobowiązania wynikające z funkcjonowania ZCP,
  7. zatrudnionych pracowników, świadczących usługi zleceniobiorców.

Z kolei odrębność finansową można określić jako:

  1. uchwały i inne akty prawne ustalające zarówno cel działania ZCP, jak i przyporządkowujące składniki materialne, niematerialne oraz pracowników,
  2. samodzielne rachunki bankowe (przynależące wyłącznie do ZCP),
  3. wyodrębniony plan kont,
  4. samodzielne plany budżetowe, handlowe, analizy finansowe, strategie podatkowe i inne,
  5. zasoby majątkowe, zasoby ludzkie, inne niezbędne do funkcjonowania ZCP.

Ponadto ZCP powinna charakteryzować również istota kontynuacji działalności w przypadku transakcji sprzedaży na rzecz nowego podmiotu gospodarczego.

Wycena składników wchodzących w skład ZCP

Wobec powyższego określenia przedsiębiorstwa, jak i zorganizowanej jego części należy stwierdzić, że dokonując transakcji jego sprzedaży, czyli realizując czynności prawne obejmujące przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, należy dokonać wyceny wszystkich składników wchodzących w skład ZCP.

Ustalenia wartości poszczególnych składników majątku w przypadku sprzedaży ZCP należy dokonywać na podstawie art. 28 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.):

  • środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości),
  • nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji – według zasad stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych określonych w pkt 1 lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej,
  • środki trwałe w budowie – w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
  • udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt 1a inwestycje zaliczone do aktywów trwałych – według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności,
  • udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych – według zasad określonych w pkt 3 lub metodą praw własności, pod warunkiem że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych,
  • inwestycje krótkoterminowe – według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, albo według skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek – w inny sposób określonej wartości godziwej,
  • rzeczowe składniki aktywów obrotowych – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy,
  • należności i udzielone pożyczki – w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, z zastrzeżeniem pkt 7a,
  • należności i udzielone pożyczki zaliczone do aktywów finansowych – według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy – według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
  • zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty, z zastrzeżeniem pkt 8a,
  • zobowiązania finansowe mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
  • rezerwy – w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości,
  • udziały (akcje) własne – według cen nabycia,
  • kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, oraz pozostałe aktywa i pasywa – w wartości nominalnej.

Sprzedaż ZCP w księgach rachunkowych

Ujęcie sprzedaży ZCP w księgach rachunkowych w oparciu o dokumenty potwierdzające daną transakcję odbywa się poprzez następujące księgowanie:

Sprzedaż ZCP (umowa zbycia):

  1. Wn konto 240 Pozostałe rozrachunki
  2. Ma konto 772 Zyski nadzwyczajne

Po dokonanej wycenie i ustaleniu wartości księgowej na dzień sprzedaży ZCP wszystkich składników aktywów i pasywów zgodnie z przytoczonym wcześniej art. 28 ustawy o rachunkowości ich wydanie nowemu podmiotowi gospodarczemu należy przeprowadzić na postawie protokołu zdawczo-odbiorczego. Po wydaniu wszystkich składników majątku należy dokonać wyksięgowania wartości poszczególnych składników ZCP.

Przykład:

1. Wyksięgowanie wartości poszczególnych składników aktywów:

  1. Wn konto 240 Pozostałe rozrachunki
  2. Ma konta (w zależności od występujących w ZCP składników aktywów):
    • 010 Środki trwałe
    • 020 Wartości niematerialne i prawne
    • 030 Długoterminowe aktywa finansowe
    • 040 Inwestycje długoterminowe
    • 080 Środki trwałe w budowie
    • 100 Kasa
    • 130 Rachunek bankowy
    • 140 Krótkoterminowe aktywa finansowe
    • 201 Należności od odbiorców
    • 240 Pozostałe rozrachunki (strona Wn odpowiednich kont analitycznych)
    • 310, 330 Materiały, towary
    • 600 Wyroby gotowe
    • 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
    • 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów

2. Wyksięgowanie wartości poszczególnych składników pasywów:

  1. Ma konto 240 Pozostałe rozrachunki
  2. Wn konta (w zależności od występujących w ZCP składników pasywów):
    • 070 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
    • 034 Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe
    • 202 Zobowiązania wobec dostawców
    • 240 Pozostałe rozrachunki (strona Ma odpowiednich kont analitycznych)
    • 340 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów, towarów
    • 600 Wyroby gotowe
    • 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
    • 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów
    • 830 Rezerwy

Po wyksięgowaniu poszczególnych składników aktywów i pasywów na koncie 240 Pozostałe rozrachunki będzie widnieć saldo Wn oznaczające nadwyżkę sumy wyksięgowanych aktywów nad sumą wyksięgowanej części pasywów. Powyższą nadwyżkę należy przeksięgować według zapisu:

Przeksięgowanie nadwyżki aktywów nad składnikami pasywów w wyniku sprzedaży ZCP:

  1. Wn konto 771 Straty nadzwyczajne
  2. Ma konto 240 Pozostałe rozrachunki

Innym sposobem wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów może być odniesienie bezpośrednio na konta: Wn konto 771 Straty nadzwyczajne wartości księgowej składników aktywów oraz Ma konto 772 Zyski nadzwyczajne wartości księgowej składników pasywów.

Ponadto należy pamiętać, że przed przystąpieniem do wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów należy ustalić odpowiednią zaktualizowaną ich wartość, np. należności, zobowiązania pomniejszone o odpisy aktualizujące; środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne pomniejszone o odpisy umorzeniowe; materiały, towary, wyroby gotowe pomniejszone o odchylenia od cen ewidencyjnych i inne.

Prawidłowo dokonana wycena ZCP, z zachowaniem zasady ostrożności, oraz odpowiednio przeprowadzone wyksięgowania wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów świadczą o rzetelności i dokładności strony dokonującej sprzedaży ZCP.

Krzysztof Ulicki

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (1)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...