Projekt "Aktywny rodzic" po pierwszym czytaniu w Sejmie

W środę, 8 maja br., w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka - „Aktywny rodzic”. Projekt zawiera propozycje rozwiązań, które mają wesprzeć rodziców dzieci do lat 3, a mianowicie do systemu prawnego mają zostać wprowadzone trzy świadczenia: „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku” oraz „aktywnie w domu”.

Ustawa określa warunki nabywania prawa do powyższych świadczeń oraz zasady przyznawania i ich wypłacania. Celem świadczeń „aktywny rodzic” jest ułatwienie rodzicom dziecka i innym osobom wypełniającym funkcje rodzicielskie pogodzenie zadań związanych z rodzicielstwem z aktywizacją zawodową.

Projekt ustawy jest częścią programu „Aktywny Rodzic” – systemowej strategii wspierania rodziców w skutecznym łączeniu ról rodzinnych z aktywnością zawodową. Stanowi on kompleksowe podejście do wspierania rodziców dzieci w tzw. wieku żłobkowym, zapewniając im różnorodne formy wsparcia w zależności od ich potrzeb i sytuacji życiowej.

Każde z wprowadzanych świadczeń pełni inną funkcję.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” jest kierowane do aktywnych zawodowo rodziców dziecka, ma więc charakter aktywizacyjny. Należy podkreślić, że przesłanka aktywności zawodowej na minimalnym, wskazanym w projekcie ustawy poziomie, co do zasady, będzie dotyczyć zarówno matki, jak i ojca dziecka. Natomiast wymóg ten będzie dotyczył tylko jednego rodzica wyjątkowo – to jest tylko w przypadku deklarowania przez niego samotnego wychowywania dziecka.

Świadczenie „aktywnie w żłobku” zastąpi obecnie funkcjonujące dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. W szczególności znaczące podniesienie maksymalnej wysokości świadczenia z 400 zł miesięcznie w przypadku dofinansowania do 1500 zł miesięcznie w przypadku „aktywnie w żłobku” ma zachęcić rodziców w wieku żłobkowym do korzystania z powyższych instytucji opieki oraz podmioty zainteresowane (j.s.t., przedsiębiorców) do tworzenia nowych miejsc opieki.

W związku z powyższym omawiany projekt ustawy uchyla o wiele mniej korzystne przepisy o dofinansowaniu obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna zawarte w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Natomiast świadczenie „aktywnie w domu” przysługuje na analogicznych zasadach co obecnie funkcjonujący rodzinny kapitał opiekuńczy, z tą różnicą, że świadczenie „aktywnie w domu” będzie można uzyskać na każde, w tym na pierwsze i jedyne dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Jest to wsparcie kierowane do tych rodziców dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia, którzy nie będą uprawnieni lub z własnej woli nie zdecydują się na skorzystanie ze świadczenia „aktywni rodzice w pracy” lub „aktywnie w żłobku”, gdyż w szczególności pozostaną nieaktywni zawodowo lub ich dziecko nie uczęszcza do instytucji opieki. Omawiany projekt ustawy przewiduje uchylenie ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym przewidującej mniej korzystne świadczenie niż proponowane w projekcie, przy jednoczesnym zachowaniu praw nabytych, tj. zagwarantowaniu rodzicowi prawa do zachowania wcześniej przyznanego rodzinnego kapitału opiekuńczego z możliwością przejścia przez tego rodzica na nowe świadczenie, jeżeli jest ono dla niego bardziej korzystne (np. aktywni zawodowo rodzice pobierający rodzinny kapitał opiekuńczy będą mogli zrezygnować z tego świadczenia i ubiegać się o świadczenie „aktywni rodzice w pracy”).

Wybór jednego z trzech powyższych świadczeń będzie zależny od decyzji rodzica przy założeniu, że na to samo dziecko, za dany miesiąc, może być wypłacone tylko jedno ze świadczeń. Rodzic będzie miał także możliwość wielokrotnej zmiany świadczeń, tj. rezygnacji z jednej formy wsparcia i przejścia na drugą, z zastrzeżeniem że w danym miesiącu na dane dziecko rodzic będzie mógł pobierać tylko jedno z wybranych przez siebie świadczeń.

I. Świadczenie „aktywni rodzice w pracy”

1. Osoby uprawnione do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”

W art. 7 projektu ustawy został określony katalog podmiotowy osób uprawnionych do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”. Świadczenie to będzie przysługiwać zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1) obywatelom polskim;

2) cudzoziemcom:

a) do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,

b) jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską dwustronnych umów międzynarodowych o zabezpieczeniu społecznym,

c) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

d) posiadającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy,

e) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

– na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 139a ust. 1 lub art. 139o ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub

– w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa na warunkach określonych w art. 139n ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach

– jeżeli zamieszkują z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej,

f) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

– na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 151 lub art. 151b ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,

– na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych,

– w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca na warunkach określonych w art. 156b ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,

– z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej,

g) przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członkom ich rodzin, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b, d, e lub f umowy z dnia 24 stycznia 2020 r. o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Dz. Urz. UE L 29 z 31.01.2020, str. 7, z późn. zm.).

W świetle powyższego do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” będą uprawnieni obywatele polscy oraz cudzoziemcy, którym na podstawie przepisów wspólnotowych oraz umów międzynarodowych zostały przyznane analogiczne do posiadanych przez obywateli polskich prawa w zakresie świadczeń społecznych. Ponadto do ww. świadczenia będą uprawnieni także cudzoziemcy – obywatele państw trzecich posiadający prawo do legalnego pobytu na terytorium RP i prawo dostępu do polskiego rynku pracy, o ile spełnią warunek zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z dziećmi. Jednocześnie projektowana ustawa warunkuje prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” od zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w którym świadczenie to ma przysługiwać, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Powyższe rozwiązania stanowią powielenie regulacji funkcjonujących już od wielu lat w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i uchylanej ustawie z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwało aktywnym zawodowo:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka (zdefiniowanemu w projekcie ustawy jako osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o jego przysposobienie),

3) osobie pełniącej funkcję rodziny zastępczej i osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” jest kierowane na tych samych zasadach albo do matki, albo do ojca dziecka. Istotne jest jednak, że zgodnie z projektowaną ustawą, warunek pozostawania aktywnym zawodowo będzie dotyczyć obojga rodziców, a jedynie wyjątkowo wymóg ten będzie dotyczył tylko jednego rodzica w przypadku deklarowania przez niego samotnego wychowywania dziecka (wówczas tego rodzica dotyczy minimalny poziom podstawy składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w wysokości co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę). W przypadku gdy dziecko zostanie umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej, powyższe świadczenie będzie przysługiwało odpowiednio aktywnej zawodowo osobie będącej rodziną zastępczą albo prowadzącej rodzinny dom dziecka.

W przypadku prawa do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, zgodnie z projektem ustawy, pojęcie „dziecko” oznacza dziecko własne rodzica, dziecko pozostające pod opieką opiekuna faktycznego lub dziecko umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej.

2. Warunki nabywania i wysokość świadczenia „aktywni rodzice w pracy”

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwało bez względu na osiągane dochody. Natomiast podstawową przesłanką warunkującą prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” jest aktywność zawodowa osób chcących ubiegać się o to świadczenie.

W świetle przepisów projektu ustawy za osobę aktywną zawodowo uznaje się:

1) osobę podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1–8, 10 i 23 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – kategoria ta w szczególności obejmuje osoby będące pracownikami, osoby wykonujące pracę nakładczą, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, osoby wykonujące pracę lub świadczące usługi na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność, osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, posłów, senatorów, stypendystów sportowych, pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej oraz otrzymujących stypendium doktoranckie doktorantów;

2) osobę pobierającą zasiłek macierzyński, zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy, zasiłek wyrównawczy albo świadczenie rehabilitacyjne na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek chorobowy, zasiłek wyrównawczy albo świadczenie rehabilitacyjne na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, z wyjątkiem zasiłków i świadczeń przysługujących po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego albo wypadkowego, oraz pobierającą wynagrodzenie chorobowe na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy;

3) osobę podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 4–15 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w stosunku do osób, których zgłoszenie jest dokonywane za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – kategoria ta w szczególności obejmuje funkcjonariuszy służb, żołnierzy zawodowych, sędziów i prokuratorów;

4) osobę podlegającą z mocy ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników albo na wniosek ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Jednocześnie zgodnie z definicją aktywności zawodowej zawartą w projekcie ustawy za osobę aktywną zawodowo nie będzie uznawana osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, jak i osoba, która zawiesiła pozarolniczą działalność gospodarczą.

W celu uniknięcia przypadków pozorowania aktywności zawodowej ustawodawca zdefiniował minimalny wymiar aktywności, od której będzie uzależnione prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.

Projekt ustawy przewiduje, że warunek aktywności zawodowej, co do zasady, będzie dotyczyć obojga osób wspólnie sprawujących opiekę nad dzieckiem. W takim przypadku świadczenie będzie przysługiwało, jeżeli zarówno zawodowo aktywna osoba ubiegająca się lub otrzymująca świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, jak i aktywna zawodowo osoba wspólnie z nią wychowująca dziecko, z tytułu aktywności zawodowej, podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której łączna wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jednocześnie ustawodawca określił minimalny próg aktywności zawodowej dla każdej z tych osób, zgodnie z którym podstawa, od której są opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdej z nich, nie może być niższa niż:

– 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”,

– 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, o których mowa w ust. 4 projektu ustawy (tj. osób korzystających ze zwolnienia przewidzianego w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców) lub w art. 18a i art. 18c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Natomiast w przypadku osób, które zgodnie ze złożonym oświadczeniem samodzielnie wychowują dziecko i z tego względu nie wskażą drugiej osoby, z którą wspólnie wychowują dziecko, świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwało, jeżeli aktywnie zawodowa osoba ubiegająca się lub otrzymująca to świadczenie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu od podstawy, której wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenie za pracę.

W przypadku np. funkcjonariuszy, żołnierzy zawodowych, sędziów i prokuratorów, którzy zgodnie z obowiązującymi przepisami w okresie pełnienia służby nie są objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, niepodleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu wykonywania pracy na podstawie stosunku służbowego uznaje się za równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której łączna wysokość wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które korzystają ze zwolnienia przewidzianego w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców – tzw. ulga na start, niepodleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie ww. art. 18 ust. 1 jest równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której łączna wysokość wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jednocześnie w przypadku rolników, małżonków rolników lub domowników podleganie, na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników z mocy ustawy albo przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na wniosek uznaje się za równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której łączna wysokość wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwało na nieobjęte opieką w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu albo sprawowaną przez dziennego opiekuna dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Świadczenie to będzie przysługiwało od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia, czyli przez okres 24 miesięcy.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, co do zasady, będzie przysługiwać w wysokości 1500 zł miesięcznie na dziecko. Jednocześnie projekt ustawy przewiduje preferencję dla rodziców i opiekunów niepełnosprawnych dzieci. W przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji powyższe świadczenie będzie przysługiwało w podwyższonej wysokości 1900 zł miesięcznie.

Natomiast w sytuacji sprawowania, zgodnie z orzeczeniem sądu, opieki naprzemiennej na dzieckiem przez obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia „aktywni rodzice w pracy” ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego świadczenia.

Należy podkreślić, że od rodzica pobierającego świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie zależało, na co przeznaczy otrzymane z tego tytułu środki. Będzie mógł w szczególności sfinansować z nich opiekę sprawowaną przez np. babcię (w tym emerytkę) na podstawie umowy uaktywniającej, uregulowanej w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. W przypadku zawarcia z nianią, w tym babcią, umowy uaktywniającej budżet państwa dodatkowo sfinansuje koszty ubezpieczenia emerytalnorentowego i zdrowotnego niani (babci) z tytułu tej umowy do wysokości podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W związku z tym skorzystanie z możliwości zawarcia umowy uaktywniającej z babcią będącą emerytką umożliwi dokonywanie corocznej waloryzacji wysokości jej emerytury, co jest szczególnie istotne dla osób w wieku emerytalnym.

W przypadku gdy osoba pobierająca świadczenie „aktywni rodzice w pracy” lub drugi rodzic dziecka, jej małżonek lub inna osoba, która wspólnie z nią wychowuje dziecko, zaprzestaną spełniać warunek dotyczący minimalnego poziomu aktywności zawodowej, to osoba zachowa prawo do świadczenia przez dodatkowy miesiąc, to jest do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym przestała spełniać ten warunek. Z powyższego wyjątku osoba pobierająca świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie mogła skorzystać nie więcej niż 2 razy w trakcie pobierania świadczenia na dane dziecko.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” będzie objęte unijną koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego. Analogicznie do mających zastosowanie do świadczenia wychowawczego regulacji zawartych w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, wyjazd członka rodziny za granicę do kraju Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej oraz – w niektórych przypadkach – Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej nie będzie przeszkodą w otrzymywaniu w Polsce świadczenia „aktywni rodzice w pracy” w pełnej kwocie, niezależnie od finalnych ustaleń w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i ustalenia pierwszeństwa kraju do wypłaty świadczeń.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” nie będzie przysługiwało, jeżeli:

1) osoba ubiegająca się o to świadczenie albo osoba je pobierająca została pozbawiona władzy rodzicielskiej;

2) na to samo dziecko, za dany miesiąc, zostało przyznane świadczenie „aktywnie w żłobku”, świadczenie „aktywnie w domu” albo – w oparciu o przepisy przejściowe zawarte w projekcie ustawy – rodzinny kapitał opiekuńczy bądź dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna;

3) członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

II. Świadczenie „aktywnie w żłobku”

Świadczenie „aktywnie w żłobku” jest rozwiązaniem, które zastąpi dotychczas funkcjonujące i zdecydowanie mniej korzystne dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł miesięcznie, uregulowane w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, i jest w wielu aspektach świadczeniem o tożsamych zasadach przysługiwania.

1. Osoby uprawnione do świadczenia „aktywnie w żłobku”

Świadczenie „aktywnie w żłobku” będzie przysługiwało rodzicom, przez których rozumie się również opiekunów prawnych oraz inne osoby, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem (przykładowo osoby sprawujące na dzieckiem pieczę zastępczą).

Świadczenie „aktywnie w żłobku” jest ściśle powiązane z ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 i zawartymi w niej regulacjami. Przepisy ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 nie zawierają definicji pojęcia „dziecko”, stąd w zakresie świadczenia „aktywnie w żłobku” także nie zdefiniowano tego pojęcia.

2. Warunki nabywania i wysokość świadczenia „aktywnie w żłobku”

Świadczenie „aktywnie w żłobku” będzie przysługiwało na dziecko, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, nie dłużej jednak niż do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3. rok życia. W wyjątkowych sytuacjach, gdy po tym okresie dziecko nadal będzie uczęszczało do instytucji opieki, ze względu na brak możliwości lub utrudnioną możliwość objęcia go opieką przedszkolną, świadczenie „aktywnie w żłobku” będzie przysługiwało nie dłużej niż do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 4. rok życia.

Projekt ustawy nie określa dolnej granicy wieku dziecka, na które może zostać przyznane ww. świadczenie, dzięki czemu z tej formy wsparcia będą mogli skorzystać rodzice uczęszczających do instytucji opieki dzieci w wieku poniżej 12 miesiąca życia. Należy wskazać, że obowiązujące przepisy ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 umożliwiają korzystanie ze żłobka lub opieki opiekuna dziennego przez dziecko w wieku od ukończenia 20. tygodnia życia (w przypadku klubu dziecięcego dolną granicę wieku stanowi ukończenie przez dziecko pierwszego roku życia).

Świadczenie „aktywnie w żłobku” ma na celu dofinansowanie kosztów objęcia dziecka opieką w instytucji opieki.

Świadczenie będzie przysługiwało bez względu na osiągany dochód. Aktywność zawodowa rodziców nie jest warunkiem uzyskania prawa do świadczenia „aktywnie w żłobku”.

Świadczenie „aktywnie w żłobku” będzie wypłacane, co do zasady, w wysokości 1500 zł miesięcznie na dziecko, ale nie więcej niż kwota ponoszonej opłaty za pobyt dziecka w instytucji opieki. W przypadku gdy dziecko legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, powyższe świadczenie będzie przysługiwało maksymalnie w wysokości 1900 zł miesięcznie, nie więcej jednak niż kwota opłaty za pobyt dziecka w instytucji opieki.

W przypadku gdy rodzice rozwiedzeni, w separacji lub żyjący w rozłączeniu sprawują, zgodnie z orzeczeniem sądu, opiekę naprzemienną nad dzieckiem w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwota świadczenia „aktywnie w żłobku” zostanie ustalona każdemu z nich w wysokości połowy przysługującego świadczenia (co do zasady 750 zł) miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż wysokość opłaty ponoszonej przez danego rodzica za pobyt dziecka w instytucji opieki.

W celu uniknięcia sytuacji, w której w wyniku wprowadzenia świadczenia „aktywnie w żłobku” nastąpiłby znaczący wzrost opłat za żłobek, klub dziecięcy lub dziennego opiekuna, projekt ustawy wprowadza próg wysokości opłat żłobkowych, którego przekroczenie wykluczy daną instytucję opieki lub dziennego opiekuna z procesu przyznawania świadczenia „aktywnie w żłobku”. W pierwszym okresie obowiązywania ustawy, tj. od dnia 1 października 2024 r. do dnia 31 marca 2025 r., powyższy próg został określony kwotowo i świadczenie to będzie przysługiwało, jeżeli wysokość opłaty ponoszonej przez rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna będzie wynosiła nie więcej niż 2100 zł miesięcznie. Jednocześnie projekt ustawy przewiduje, że kwota progu wysokości opłat żłobkowych będzie obowiązywała od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca kolejnego roku i będzie ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” do końca marca roku, w jakim zaczyna obowiązywać.

Przez opłatę ponoszoną za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna rozumie się miesięczną opłatę ponoszoną przez rodzica za pobyt w tych instytucjach, tj. bez wyżywienia, ale z uwzględnieniem: środków finansowych pozyskanych z programów, w tym rządowych i resortowych (np. z programu Aktywny Maluch 2022–2029), kierowanych do instytucji opieki do lat 3, zniżek przewidzianych przez podmiot prowadzący lub wynikających z uzyskania przez podmiot prowadzący dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Podobnie jak dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, świadczenie „aktywnie w żłobku” nie będzie trafiało bezpośrednio do rodziców. Wniosek o przyznanie tego świadczenia będzie składał rodzic, natomiast świadczenie to będzie przekazywane co miesiąc bezpośrednio podmiotowi prowadzącemu instytucję opieki (na wskazany przez nią rachunek bankowy) z przeznaczeniem na obniżenie opłat za pobyt dzieci ponoszonych przez rodziców. 

W celu zapobieżenia możliwości kumulowania świadczeń świadczenie „aktywnie w żłobku” nie będzie przysługiwało, jeżeli na dane dziecko za dany miesiąc będzie już wypłacane: świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, świadczenie „aktywnie w domu” albo, w oparciu o przepisy przejściowe zawarte w projekcie ustawy, rodzinny kapitał opiekuńczy lub dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

III. Świadczenie „aktywnie w domu”

Świadczenie „aktywnie w domu” zastąpi dotychczas funkcjonujący i mniej korzystny, gdyż nie przysługujący na pierwsze dziecko, rodzinny kapitał opiekuńczy uregulowany w ustawie z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym.

1. Osoby uprawnione do świadczenia „aktywnie w domu”

Katalog podmiotowy osób uprawnionych do świadczenia „aktywnie w domu”, tj. obywatele Rzeczypospolitej Polskiej oraz wskazane kategorie cudzoziemców, jest analogiczny, jak w przypadku katalogu osób uprawnionych do dotychczas funkcjonującego rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz wskazanego w art. 7 niniejszego projektu ustawy katalogu osób uprawnionych do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.

Świadczenie „aktywnie w domu”, podobnie jak dotychczasowy rodzinny kapitał opiekuńczy, będzie przysługiwało matce albo ojcu, albo opiekunowi faktycznemu, przez którego rozumie się osobę, która faktycznie opiekuje się dzieckiem i wystąpiła do sądu rodzinnego o jego przysposobienie. W przypadku sprawowania przez rodziców opieki naprzemiennej nad dzieckiem świadczenie to będą mogli uzyskać obydwoje rodzice w wysokości połowy podstawowej kwoty.

2. Warunki nabywania i wysokość świadczenia „aktywnie w domu”

Świadczenie „aktywnie w domu”, w przeciwieństwie do rodzinnego kapitału opiekuńczego, będzie przysługiwało na każde dziecko w rodzinie w wieku od 12. do 35. miesiąca życia dziecka. Świadczenie to będzie przysługiwało od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia, czyli przez okres 24 miesięcy. Świadczenie „aktywnie w domu” będzie wypłacane w wysokości 500 zł miesięcznie przez okres 24 miesięcy, co oznacza, że łączna wysokość wypłaconych świadczeń, co do zasady, wyniesie 12 000 zł na dziecko, czyli tyle samo co dotychczasowy rodzinny kapitał opiekuńczy.

W przypadku gdy rodzice rozwiedzeni, w separacji lub żyjący w rozłączeniu sprawują, zgodnie z orzeczeniem sądu, opiekę naprzemienną nad dzieckiem w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwota świadczenia „aktywnie w żłobku” zostanie ustalona każdemu z nich w wysokości połowy kwoty przysługującego świadczenia na dziecko.

Świadczenie „aktywnie w domu” będzie przysługiwało bez względu na osiągany dochód.

Aktywność zawodowa rodziców albo opiekuna faktycznego nie będzie warunkiem uzyskania prawa do tego świadczenia.

Projekt ustawy przewiduje, że świadczenie „aktywnie w domu” nie będzie przysługiwało, jeżeli dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej, rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej, na dane dziecko za dany miesiąc jest już wypłacane świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, świadczenie „aktywnie w żłobku”, rodzinny kapitał opiekuńczy lub dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku albo członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia „aktywnie w domu” – chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

W projekcie ustawy znajdują się, analogiczne do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, regulacje dotyczące marnotrawienia świadczenia „aktywnie w domu” oraz świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.

źródło: sejm.gov.pl