Dłuższy urlop rodzicielski - przepisy przejściowe

Z przepisów przejściowych zawartych w ustawie o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (art. 34) wynika, że pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie tej ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego już w wyższym wymiarze.

Do takiego pracownika stosowane będą:

• art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą, z którego wynika, że każdemu z pracowników - rodziców dziecka, przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru ww. urlopu (41 albo 43 tygodni). Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników - rodzica dziecka,
• art. 182^1a § 5 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą, z którego wynika, że skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika - rodzica dziecka urlopu, o którym mowa wyżej (tj. w art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy).

Interpelacja nr 39225 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie nowych przepisów dotyczących urlopów rodzicielskich

Szanowna Pani Minister,

Polska do dnia 2 sierpnia 2022 roku była zobowiązana wdrożyć do polskiego porządku prawnego postanowienia dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) – 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE. Zakładają one m.in. wprowadzenie dodatkowego 9-tygodniowego płatnego, nieprzenoszalnego na drugiego rodzica urlopu rodzicielskiego.

Biorąc pod uwagę fakt, że obecnie w znacznej większości beneficjentkami urlopu rodzicielskiego są mamy (tylko około 1% ojców korzysta z urlopu rodzicielskiego), wprowadzone rozwiązanie ma zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie ułatwić mamom powrót na rynek pracy po okresie korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem.

Zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2932) prawo do skorzystania z dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego nabędą ci rodzice, którzy w dniu wejścia w życie ustawy korzystają z urlopu rodzicielskiego albo jeszcze go nie rozpoczęli.

Na skutek wydłużenia prac nad wdrożeniem zmian w Kodeksie pracy w podejmowanych działaniach legislacyjnych ogromna liczba rodziców i ich dzieci zostanie pozbawiona tego prawa. Przeważająca bowiem część mam korzysta z urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie art. 1791 Kodeksu pracy, czyli na tzw. wniosek długi, a więc nie ma możliwości odłożenia części urlopu rodzicielskiego na później. Przerwanie korzystania z urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie art. 179¹ Kodeksu pracy oznaczałoby bowiem dla nich przepadek pozostałej części.

Niezrozumiałe jest zatem różnicowanie sytuacji rodziców na tych, którzy korzystają z urlopu z góry i nie będą uprawnieni do dodatkowych 9 tygodni, oraz tych, którzy korzystają z urlopu na części i będą mogli odłożyć część urlopu do czasu wejścia w życie ustawy.

Do projektu ustawy powinny zostać wprowadzone przepisy, które umożliwią rodzicom, którzy w dniu 2 sierpnia 2022 roku przebywali na urlopie rodzicielskim, skorzystanie z dodatkowych 9 tygodni urlopu. Byłoby to dowodem na prowadzenie przez polski rząd realnej polityki prorodzinnej. Będzie to także ukłon w stronę tysięcy rodzin, a szczególnie ojców, którzy chcieliby skorzystać z nowego uprawnienia, ale zostali pozbawieni tego prawa z uwagi na fakt, iż nowelizacja Kodeksu pracy nie weszła w życie w terminie do 2 sierpnia 2022 roku.

W nawiązaniu do treści interpelacji proszę o odpowiedź na poniższe pytania:

1. Czy Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej podejmie działania, aby zostały wprowadzone zmiany w projekcie ustawy poprzez wprowadzenie unormowania, zgodnie z którym rodzice, którzy w dniu 2 sierpnia 2022 roku przebywali na urlopie rodzicielskim, będą mieli prawo do dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego? Tylko takie uregulowanie kwestii możliwości skorzystania z dodatkowego urlopu rodzicielskiego będzie zgodne z konstytucyjną zasadą równości oraz niedyskryminacji wyrażoną w art. 32 Konstytucji RP.
2. Czy będzie prawna możliwość skorzystania z wydłużonego urlopu rodzicielskiego nad dziećmi, które posiadają zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, dla rodziców, którzy dnia 2 sierpnia 2022 roku mieli prawo do urlopu rodzicielskiego i którzy w wyniku opóźnień nie mogli skorzystać z prawa do dodatkowych 24 tygodni?
3. Czy polski rząd poniesie konsekwencje, że nie wdrożył dyrektyw na czas?
4. Czy rząd, którego jest Pani konstytucyjnym ministrem, jest gotów iść na kompromis i uwzględnić w ustawie rodziców wszystkich dzieci urodzonych w 2022 roku, wzorem roku 2013, gdzie matki dzieci urodzonych w I kwartale walczyły o dłuższy urlop macierzyński?

Posłowie:
Joanna Jaśkowiak, Anna Wojciechowska, Riad Haidar, Tomasz Lenz, Kamila Gasiuk-Pihowicz, Krystyna Sibińska, Magdalena Łośko, Ewa Kołodziej, Henryka Krzywonos-Strycharska, Maria Małgorzata Janyska, Andrzej Szewiński

20 lutego 2023 r.

Odpowiedź na interpelację nr 39225 w sprawie nowych przepisów dotyczących urlopów rodzicielskich

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację nr 39225 w sprawie nowych przepisów dotyczących urlopów rodzicielskich złożoną przez Panią Poseł Joannę Jaśkowiak wraz z grupą posłów w dniu 28 lutego br., poniżej przedstawiam następujące informacje.

Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, mająca na celu m.in. wdrożenie do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE, została w dniu 9 marca br. uchwalona przez Sejm RP.

Ustawa ta przewiduje podwyższenie wymiaru urlopu rodzicielskiego. Po zmianach nią wprowadzonych, zgodnie z art. 182^1a § 1 Kodeksu pracy, pracownicy – rodzice dziecka będą mieli prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

1. 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
2. 43 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Jednocześnie każdemu z rodziców dziecka będzie przysługiwało wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z ww. wymiaru urlopu, przy czym prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka (będzie to nieprzenoszalna część urlopu, zgodnie z art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą).

Natomiast pracownicy – rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, po zmianach wprowadzonych ww. ustawą, będą mieli prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

1. 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
2. 67 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie (art. 182^1a § 2 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą).

Z przepisów przejściowych zawartych w ww. ustawie (art. 34) wynika, że pracownik, który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie ww. ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego już w wyższym wymiarze (określonym w art. 182^1a w brzmieniu nadanym niniejsza ustawą). Do takiego pracownika stosowane będą:

• art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą, z którego wynika, że każdemu z pracowników – rodziców dziecka, przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru ww. urlopu (41 albo 43 tygodni). Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodzica dziecka,
• art. 182^1a § 5 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą, z którego wynika, że skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu, o którym mowa wyżej (tj. w art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy).

Ponadto zgodnie z art. 35 ww. ustawy pracownik – rodzic dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329 oraz z 2022 r. poz. 2140), który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie ww. ustawy miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z urlopu rodzicielskiego albo jego części, udzielonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy w brzmieniu dotychczasowym, będzie miał prawo do skorzystania z części urlopu rodzicielskiego w wymiarze różnicy między wymiarem urlopu rodzicielskiego określonym w art. 182^1a § 2 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ww. ustawą (tj. 65 albo 67 tygodni), a wymiarem urlopu określonym w art. 182^1a § 1 Kodeksu pracy w brzmieniu obecnym (tj. 32 alb 34 tygodni).

Zwracam uwagę, że ww. ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw jest największą nowelizacją przepisów Kodeksu pracy na przestrzeni wielu ostatnich lat. Ustawa ta przewiduje także zmiany w szeregu innych ustaw, w szczególności pragmatyk dla służb mundurowych, które wymagały prowadzenia uzgodnień z wieloma podmiotami, co znaczenie wydłużyło proces uzgodnień w zakresie rozwiązań przewidzianych w przedmiotowym projekcie.

Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje uzna Pani Marszałek za satysfakcjonujące i wyczerpujące.

Minister Rodziny i Polityki Społecznej

Marlena Maląg

Warszawa, 14 marca 2023 r.