PCC przy umowie pożyczki - podstawa, obowiązek podatkowy, stawki i zwolnienia

Umowy pożyczki są jednymi z najczęściej występujących rodzajów umów - zarówno w obrocie profesjonalnym jak i między osobami fizycznymi. Dzisiaj, w ramach cyklu podatkowego ABC, prezentujemy zbiorcze zestawienie zasad, jakimi należy się kierować ustalając zobowiązanie w podatku PCC.

Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych ("PCC") są m.in.:

  • umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

  • zmiany umów pożyczki, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania PCC,

  • orzeczenia sądów, w tym również polubownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak umowa pożyczki (zmiana umowy pożyczki).

Zasięg terytorialny opodatkowania

Zasięg terytorialny opodatkowania podatkiem PCC określono poprzez dwie równorzędne zasady:

1) podatkowi podlegają te umowy pożyczki, których przedmiot znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) podatkowi podlegają te umowy pożyczki, których przedmiot znajduje się za granicą, w przypadku gdy pożyczkobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i umowa pożyczki została zawarta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej


Ważne

Nie ma znaczenia miejsce zawarcia umowy, obywatelstwo bądź miejsce zamieszkania stron umowy - decydującym jest miejsce położenia przedmiotu umowy w momencie jej zawarcia.

Oba warunki: miejsce zamieszkania nabywcy (Rzeczpospolita Polska) oraz miejsce zawarcia umowy pożyczki (Rzeczpospolita Polska) muszą być spełnione łącznie.
 


Umowy pożyczki niepodlegające opodatkowaniu PCC

Opodatkowaniu podatkiem PCC nie podlegają:

umowy pożyczki w sprawach:

  • alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,

  • ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i osób odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,

  • wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyboru do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz referendum,

  • powszechnego obowiązku obrony,

  • zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę,

  • nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,

  • podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych,

  • podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych,

  • podlegających przepisom o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu.

umowy pożyczki:

a) w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług,

b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności.

Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje w związku z zaistnieniem sytuacji, z którą ustawa wiąże jego powstanie i chwili określonej w ustawie.

Obowiązek podatkowy z tytułu umowy pożyczki powstaje z chwilą:

  • dokonania czynności cywilnoprawnej - zawarcia umowy, zmiany umowy jeżeli powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,

  • każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy;

  • uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody,

  • powołania się przez podatnika na fakt zawarcia umowy pożyczki - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie PCC w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym na fakt dokonania tej czynności.


Uwaga!

Do końca lutego 2017 r. obowiązek podatkowy w ww. sytuacji powstawał w wyniku powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania. Zmiana brzmienia przepisu nastąpiła w związku z art. 51 pkt 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej zmieniającej ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych z dniem 1.03.2017 r.


Obowiązek podatkowy wynikający z umowy pożyczki ciąży na biorącym pożyczkę jako podatniku tego podatku.
Podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania z tytułu zawarcia umowy pożyczki stanowi kwota (w przypadku, gdy przedmiotem pożyczki są pieniądze) lub wartość pożyczki (w przypadku, gdy przedmiotem pożyczki są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku), a w przypadku zawarcia umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.

Stawka podatku

Co do zasady z tytułu zawartej umowy pożyczki stawka podatku wynosi 0,5%.

Jednakże w sytuacji, gdy przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

  • podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony;

  • biorący pożyczkę w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami z kręgu najbliższej rodziny (są to: małżonek, zstępni - dzieci, wnuki, prawnuki itd., wstępni - rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd., pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) w przypadku, gdy powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym

stawka podatku wynosi 20%.


Uwaga!

Do końca lutego 2017 r. Stawka podatku wynosiła 20%, jeżeli powołanie nastąpiło przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego.

Zmiana brzmienia przepisu nastąpiła w związku z art. 51 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej zmieniającej ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych z dniem 1.03.2017 r.


Zwolnienia podmiotowe

W ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych znajduje się zamknięty katalog podmiotów korzystających ze zwolnienia w tym podatku.

Zwolnieniem od podatku PCC są objęte:

  • państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - pod warunkiem wzajemności;

  • organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

  • jednostki samorządu terytorialnego;Skarb Państwa;

  • osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu;

  • Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych.

Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż poza zwolnieniami powyżej wskazanymi w przepisach innych ustaw mogą być przewidziane zwolnienia od podatku PCC o charakterze podmiotowo-przedmiotowym lub podmiotowym.

Zwolnienia przedmiotowe

Zwolnieniem objęte są pożyczki:

- udzielane przez przedsiębiorców niemających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek,

- - udzielane przez osoby najbliższe.


Uwaga

Powyższe zwolnienie dotyczy wyłącznie pożyczki udzielonej w formie pieniężnej na podstawie umowy między osobami z kręgu najbliższej rodziny (tj.małżonka, zstępnych - dzieci, wnuki, prawnuki itd., wstępnych - rodziców, dziadków, pradziadków itd., pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę) w wysokości przekraczającej obecnie kwotę 9.637 zł pod następującymi warunkami:

  • złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego,

  • udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na jego rachunek płatniczy albo na jego inny rachunek w banku lub w prowadzonym przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.


- udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu (obecnie - 9.637 zł) - na zasadach określonych w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn.

- na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby najbliższe, o których mowa powyżej, jeżeli kwota lub wartość pożyczki nie przekracza 1 000 zł,

- udzielane z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

- udzielane z utworzonych w drodze ustawy innych funduszów celowych,

- udzielane przez wspólnika ( akcjonariusza ) spółce kapitałowej,

Zapłata podatku

Z treści ustawy PCC wynika, że podatnik jest zobowiązany do samodzielnego obliczenia i wpłaty podatku, bez doręczenia jakiejkolwiek decyzji przez organ podatkowy. Ustawa nakłada na podatnika obowiązek złożenia deklaracji oraz obliczenia i uiszczenia podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, za wyjątkiem sytuacji gdy podatek pobierany jest przez płatnika.

Jeżeli umowa pożyczki zawierana jest w formie aktu notarialnego notariusz staje się płatnikiem PCC z tytułu dokonanej czynności i obowiązany jest uzależnić dokonanie czynności od uprzedniego zapłacenia podatku.


Uwaga!

Jeżeli przedmiotem aktu notarialnego nie jest umowa pożyczki tylko poświadczenie podpisów, notariusz nie jest płatnikiem PCC.


Zwrot podatku

Podatek od czynności cywilnoprawnych podlega zwrotowi, jeżeli:

1) uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);

2) nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej.

Jednakże podatek PCC nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.

Właściwość organu podatkowego

Właściwość miejscowa

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach PCC, od umów pożyczek, których przedmiot znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika.

W przypadku, gdy obowiązek zapłaty podatku ciąży solidarnie na kilku podmiotach - organem właściwym miejscowo w tej sprawie będzie naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę jednego z tych podmiotów.

Natomiast jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu podatkowego właściwym organem podatkowym jest naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach PCC od umowy pożyczki, której przedmiot znajduje się za granicą jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy.

Właściwość rzeczowa

Organem podatkowym właściwym rzeczowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych jest naczelnik urzędu skarbowego.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Redakcja podatki.biz, na podstawie materiałów MF

Hasła tematyczne: umowa pożyczki, podatek od czynności cywilnoprawnych (pcc)

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...