Nie każde pieniądze od rodziców to darowizna

W sytuacji gdy dziecko nie jest samodzielne ekonomicznie, kwoty pieniężne przekazane przez rodzica na dziecko pozostające na utrzymaniu rodzica nie stanowią darowizny, lecz są jedynie wykonaniem obowiązku alimentacyjnego. Potwierdza to interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 9 maja 2016 r., nr IPPB2/4515-45/16-4/MZ.

Wnioskodawczyni miała wątpliwości, w jaki sposób potraktować pieniądze, które otrzymywała od rodziców. Środki te miały wspomóc ją w trakcie nauki. Nie miała pewności, czy takie przekazanie nie wypełnia przypadkiem dyspozycji art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn i nie podlega temu podatkowi. Uważała, że otrzymane środki nie są darowizną i w związku z tym nie będzie miała obowiązku nawet zgłaszania faktu otrzymania pieniędzy organowi podatkowemu. Jej zdaniem pieniądze od rodziców na utrzymanie podczas studiów do momentu podjęcia pracy zarobkowej należało potraktować jako środki otrzymane w ramach obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci (świadczenia alimentacyjne).

Organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem podatniczki.

Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie wyjaśnił, że zgodnie z art. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 205, z późn. zm.) podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium kraju lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,
2. darowizny, polecenia darczyńcy,
3. zasiedzenia,
4. nieodpłatnego zniesienia,
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
6. nieodpłatnej renty, użytkowania oraz służebności.

Wskazał, że podatkowi temu podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Świadczenia alimentacyjne a podatek od spadków i darowizn

Organ podatkowy podkreślił, że w przypadku świadczeń alimentacyjnych od rodziców na rzecz dzieci żaden ze wskazanych powyżej tytułów nabycia własności nie ma miejsca. Ustawa o podatku od spadków i darowizn w części dotyczącej przedmiotu opodatkowania nie przewiduje zatem opodatkowania świadczeń o charakterze alimentacyjnym. Zauważył także, że wnioskodawczyni nie zawarła żadnych umów darowizn z rodzicami w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Pieniądze na utrzymanie dziecka to nie darowizna

Z treści art. 133 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 583, z późn. zm.) wynika, że na rodzicach ciąży obowiązek alimentacyjny względem dziecka, jeżeli nie jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie, a dochody z majątku dziecka nie wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, lub dziecko jest wprawdzie w stanie utrzymać się samodzielnie, ale znajduje się w niedostatku. Rodzice dokonali takich przelewów pieniężnych, ponieważ tak rozumieli swój obowiązek.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi ponadto, że oboje rodzice obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Potrzeby rodziny to wspólne potrzeby całej grupy rodzinnej (np. mieszkanie) i potrzeby indywidualne jej członków (np. ubranie, wyżywienie, podręczniki). Celem spoczywającego na małżonkach obowiązku jest więc zapewnienie środków materialnych umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie rodziny jako całości, a także zaspokojenie uzasadnionych (z uwagi np. na wiek, stan zdrowia, zainteresowania) potrzeb poszczególnych jej członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej członków rodziny.

Warto dodać, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego jedynie wówczas, gdy są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeśli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Mówi o tym art. 133 § 3 ww. kodeksu.

Zakres świadczeń alimentacyjnych należnych dziecku od rodziców z tytułu obowiązku alimentacyjnego obejmuje także wydatki o charakterze naukowym i oświatowo-wychowawczym, a więc między innymi środki na uzyskanie wykształcenia średniego i studiów wyższych. Potwierdza to m.in. NSA w wyroku z 21 maja 1997 r., sygn. ISA/Wr 646/96.

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę powyższe, organ podatkowy potwierdził, że w sytuacji gdy dziecko nie jest samodzielne ekonomicznie, kwoty pieniężne przekazane przez rodzica na dziecko pozostające na utrzymaniu rodzica w związku z nauką dziecka nie stanowią darowizny, lecz są jedynie wykonaniem obowiązku alimentacyjnego. Wywiązując się z obowiązku alimentacji, rodzice dokonują wielu świadczeń majątkowych (np. na odzież, edukację, książki, żywność) na rzecz dzieci, często też pełnoletnich, małżeńskich i pozamałżeńskich. Jednak nie są to darowizny. Przez umowę darowizny bowiem darczyńca, zgodnie ze swoją wolą i bez istnienia jakiegokolwiek obowiązku prawnego, nieodpłatnie obdarowuje inną osobę. Skoro zaś obowiązek alimentacyjny jest przewidziany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, to jego wykonanie nie może być dobrowolną darowizną. Wobec powyższego są to świadczenia alimentacyjne, które pozostają poza zakresem podatku od spadków i darowizn.

Krzysztof Koślicki