Świadczenia dla pracowników a podatek VAT (2)

Odpowiedzmy sobie na pytanie: Czy, przykładowo, czynności organizowania nieodpłatnych dojazdów do pracy dla pracowników zamiejscowych podatnika powinny być traktowane jako odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy o VAT i czy w konsekwencji podlegają opodatkowaniu VAT?

Przykład:

Czynny podatnik VAT prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą. W miejscowości, w której zlokalizowany jest zakład produkcyjny podatnika, nie ma wystarczającej liczby osób, którą mógłby on zatrudniać w celu prowadzenia działalności. W efekcie musi poszukiwać pracowników również w innych miejscowościach, nawet bardzo odległych. Dojazd tych pracowników do zakładu jest jednak w znacznej mierze utrudniony z uwagi na położenie tego zakładu oraz brak wystarczającej liczby dogodnych połączeń komunikacji publicznej. Dotarcie pieszo do zakładu z najbliżej położonych miejscowości także stanowi spory problem z uwagi na dużą odległość i braki w infrastrukturze, tj. w szczególności brak chodnika wzdłuż drogi prowadzącej do zakładu. Taki stan rzeczy utrudnia podatnikowi zatrudnienie wystarczającej liczby osób do pracy oraz sprawia, że osoby już zatrudnione nie zawsze są w stanie dotrzeć do pracy o oznaczonych porach, co zakłóca organizację pracy.

Mając powyższe na uwadze, podatnik podjął się zorganizowania dla swoich pracowników zamiejscowych dojazdów do pracy. W tym celu zawarł z zewnętrzną firmą transportową umowę, na podstawie której firma ta przewozi pracowników zamiejscowych w określonych godzinach i z określonych punktów położonych w okolicach ich miejsca zamieszkania do pracy i z powrotem. Jednocześnie pracownicy ci nie mogą być przewożeni do jakichkolwiek innych miejsc. Oprócz pracowników podatnika ze zorganizowanego transportu korzystają też inne osoby – potencjalni pracownicy udający się na rozmowy o pracę. Obowiązek zapewnienia tym osobom możliwości skorzystania z dojazdów wynika z umów zawartych przez podatnika z tą firmą.

Z tytułu świadczenia powyższych usług firma transportowa wystawia podatnikowi fakturę VAT z wykazaną kwotą naliczonego VAT. Wynagrodzenie firmy transportowej ma charakter ryczałtowy, czyli nie jest uzależnione od liczby przewiezionych pracowników bądź innych osób. Podatnik nie pobiera od osób korzystających ze zorganizowanych dojazdów do pracy żadnych opłat. Nie potrąca także żadnych kwot z wynagrodzeń osób będących jego pracownikami.

Pojawiają się tutaj dość interesujące zagadnienia. Przede wszystkim: czy będziemy mieli do czynienia z opodatkowanym świadczeniem pracodawcy dla pracownika oraz z prawem do odliczenia podatku naliczonego?

Znacie już treść art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT (katalog czynności opodatkowanych), art. 8, a w szczególności art. 8 ust. 2 (opodatkowanie świadczeń nieodpłatnych), zatem dokładnie wiecie, jakie świadczenie i kiedy będzie opodatkowane VAT.

Rozpatrując kwestię opodatkowania świadczeń nieodpłatnych, musicie pamiętać, że za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów bądź ich części składowych;
2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Z powyższego wynika zatem jasno, że warunkiem uznania danej czynności za odpłatne świadczenie usług (które rodzi obowiązek podatkowy w zakresie VAT) jest:

1. brak wynagrodzenia w zamian za wykonywane czynności oraz
2. brak związku tej czynności z działalnością gospodarczą podatnika.

W omawianym przypadku nie powinno budzić wątpliwości, że pierwszy z powyższych warunków jest spełniony w odniesieniu do organizowanych przez zakład dojazdów. Podatnik nie pobiera bowiem od swoich pracowników żadnego wynagrodzenia ani też nie potrąca żadnych kwot z ich wynagrodzeń.

W przedstawionym przykładzie nie jest natomiast spełniony drugi z powyższych warunków. Organizowane przez podatnika dojazdy do pracy bezsprzecznie są związane z jego działalnością gospodarczą. Jak wskazano bowiem, bez zapewnienia pracownikom zamiejscowym bezpłatnego transportu do pracy podatnik nie byłby w stanie skompletować załogi, a zatrudnieni pracownicy nie byliby w stanie dotrzeć do pracy w oznaczonych godzinach. Oba te zjawiska utrudniałyby lub nawet uniemożliwiały prowadzenie przez podatnika działalności gospodarczej, wobec czego należy przyjąć, że organizacja nieodpłatnych dojazdów do pracy dla pracowników jest nie tyle związana z działalnością gospodarczą, co staje się warunkiem koniecznym prowadzenia tej działalności.

Należy również przyjąć, że w ścisłym związku z działalnością pozostaje nieodpłatne udostępnianie zorganizowanych dojazdów osobom innym niż pracownicy, tj. osobom starającym się o zatrudnienie u podatnika. Skoro podatnik organizuje dojazdy do pracy w celu zwiększenia możliwości zatrudnienia pracowników, logiczne jest, że powinny być one udostępniane także osobom starającym się o zatrudnienie w spółce. Inaczej osoby te mogłyby nie być skłonne starać się o zatrudnienie czy też przyjąć ofertę pracy.

Z powyższego wynika, że charakter prowadzonej działalności gospodarczej wymusza niejako na pracodawcy zapewnienie pracownikom transportu do miejsca pracy. Istnieją bowiem sytuacje, kiedy usługi transportowe nabyte od podmiotu trzeciego, świadczącego tego rodzaju usługi, są jedyną racjonalną możliwością dowozu pracowników do pracy. Wówczas usługi te służą de facto celom prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej, a osobiste cele i korzyści pracowników mają w takim przypadku znaczenie drugorzędne w stosunku do korzyści pracodawcy (korzyści gospodarczych).

Mając na uwadze wszystkie powyższe argumenty, należy przyjąć, że czynności organizowania nieodpłatnych dojazdów do pracy dla pracowników zamiejscowych podatnika nie powinny być traktowane jako odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy o VAT i w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Uwaga!

Opodatkowaniu podlegać powinno – jako odpłatne świadczenie usług – użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza (w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników), jeżeli przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT naliczonego, w całości lub w części, przy nabyciu tych towarów. Jeśli jeden z tych warunków nie jest spełniony, podatnik nie powinien opodatkowywać takiego nieodpłatnego świadczenia usług.

A co z podatkiem naliczonym?

Stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

1. nabycia towarów i usług,
2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższych przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje tylko zarejestrowanym, czynnym podatnikom VAT oraz jedynie wówczas, gdy dokonywane zakupy mają związek z transakcjami opodatkowanymi podatnika, tj. takimi, których następstwem jest określenie podatku należnego. Zatem biorąc pod uwagę omawiany w przykładzie przypadek oraz przepisy prawa, podatnikowi będzie przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez firmę transportową, ponieważ nabywane usługi są w całości wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Artykuł stanowi fragment jednej z lekcji e-kursu E-szkoła VAT, autorstwa Pana Krzysztofa Kaźmierskiego, którego pierwszą edycję rozpoczynamy już wkrótce. Szczegółowy program e-kursu i formularz zgłoszeniowy znajduje się tutaj. Zapraszamy!