Nadwyżka podatku naliczonego nad należnym – możliwości odzyskania na podstawie ustawy o VAT

Podatek od towarów i usług zbudowany jest w ten sposób, iż – co do zasady – podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Gdy pierwsza z nich jest niższa od drugiej z wymienionych ma miejsce nadwyżka podatku naliczonego. To co się z nią stanie uzależnione jest jedynie od woli podatnika, który może: 

Możliwości te nie stanowią dla podatnika przywileju lecz są realizacją zasady neutralności VAT. Zakłada ona, iż danina ta powinna być ekonomicznie nieodczuwalna dla przedsiębiorcy, który nie jest ostatecznym konsumentem towaru lub usługi, czyli podmiotem zużywającym a jedynie odprzedającym dalej te dobra i nie może być nią obciążony.

Podstawę ww. uprawnienia stanowi art. 87 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Ustawa o VAT przewiduje trzy terminy dokonania zwrotu:

- podstawowy – 60 dni od momentu złożenia deklaracji rozliczeniowej. Nie ma tutaj znaczenia rodzaj dokonanych zakupów, stawka podatkowa dla sprzedanych towarów czy usług ani też realizacja usług bądź dostawa towarów poza granicami kraju bez dokonywania w Polsce sprzedaży opodatkowanej. Zgodnie art. 87ust. 2 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego w celu sprawdzenia zasadności zwrotu może wszcząć postępowanie wyjaśniające stanowiące wstępną kontrolę o charakterze formalnym. Tym samym termin zwrotu ulega przedłużeniu do czasu zakończenia czynności sprawdzających lub kontrolnych.

- skrócony – 25 dni od momentu złożenia deklaracji VAT. Podatnik może się o niego ubiegać po spełnieniu szeregu warunków. Zgodnie z art. 87 ust. 6 ww. ustawy fiskus zwróci nadwyżkę podatku naliczonego w takim terminie jeżeli:

1. kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, z wyłączeniem kwoty podatku nierozliczonej w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazanej w deklaracji (kwota do przeniesienia z poprzedniej deklaracji) wynikają z:
   • faktur dokumentujących kwoty należności, które  zostały w całości zapłacone za pośrednictwem rachunku bankowego lub w SKOK-u – zgłoszonych fiskusowi,
   • faktur innych niż wymienione powyżej, dokumentujących należności, jeżeli łączna wartość tych należności nie przekracza 15 000 zł,
   • dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji w przypadku rozliczania kwoty podatku z tytułu importu towarów objętych procedurą uproszczoną w trybie art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34 omawianej ustawy (decyzja naczelnika urzędu celno-skarbowego) i zostały przez podatnika zapłacone,
   • importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a ustawy o VAT (procedura uproszczona w imporcie towarów), wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji,
2. kwota podatku „do przeniesienia” wykazana w deklaracji nie przekracza 3000 zł,
3. podatnik złoży w urzędzie skarbowym dokumenty potwierdzające zapłatę podatku za pośrednictwem rachunku bankowego lub rachunku w SKOK-u należących do podatnika zgłoszonych, temu organowi,
4. podatnik przez kolejne 12 miesięcy poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot w terminie 25 dni:
   • był zarejestrowany jako czynny podatnik VAT,
   • składał za każdy okres deklaracje.

Z dniem 1 lipca br. zaczął obowiązywać art. 87 ust. 6a ustawy o VAT. Zgodnie z nim podatnik może wnioskować o zwrot podatku w terminie 25 dni od złożenia deklaracji na rachunek VAT (specjalny rachunek bankowy służący do rozrachunków VAT z urzędem skarbowym), a wniosek taki nie może zostać nieuwzględniony.

To rozwiązanie może uchodzić za korzystne dla podatnika ponieważ fiskus nie ma tu możliwości przedłużenia terminu zwrotu podatku a po drugie podatnik nie jest zobligowany do spełnienia wszystkich warunków wyszczególnionych powyżej w punktach 1-4. Ma ono jednak jedną, ale moim zdaniem dyskwalifikującą je jako korzystne dla podatników cechę. Zwrot zostaje dokonany na rachunek VAT a zgromadzonymi na nim środkami podatnik może dysponować w bardzo ograniczonym zakresie. Co do zasady bowiem jedynie w celu regulowania swoich zobowiązań z tytułu VAT na rzecz fiskusa lub swych kontrahentów.

- wydłużony – 180 dni od momentu złożenia deklaracji rozliczeniowej. Dotyczy sytuacji gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykazał żadnej sprzedaży lecz dokonał zakupów związanych z działalnością opodatkowaną uprawniającą do odliczenia naliczonego przy tym podatku. Może on zostać skrócony do 60 dni pod warunkiem, że podatnik złoży w urzędzie skarbowym oprócz pisemnego wniosku zabezpieczenie majątkowe w wysokości odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu.

Ponieważ zwrócona przez urząd skarbowy nadwyżka VAT od zakupów nad VAT z tytułu sprzedaży może być przez przedsiębiorcę wykorzystana na różne sposoby w tym należy upatrywać największej zalety takiego sposobu jej odzyskania.

Odliczenie VAT w następnych okresach rozliczeniowych

Inny sposób wykorzystania nadwyżki podatku naliczonego stanowi uprawnienie do obniżenia on nią kwoty podatku za następne okresy rozliczeniowe.

Takie zadysponowanie nią może być korzystniejsze w sytuacji gdy w następnych okresach rozliczeniowych wystąpi u podatnika nadwyżka podatku należnego nad naliczonym, będąca następstwem większej sprzedaży niż zakupów. Jeżeli zatem podatnik przewiduje, takie zdarzenia i zaistnienie perspektywy zapłaty VAT, słusznym wyborem będzie przeniesienie nadwyżki podatku na następny okres. Jest to tym bardziej słuszne rozwiązanie, gdy weźmie się pod uwagę czas oczekiwania na zwrot.

Podatnik decydując się na to rozwiązanie w składanej deklaracji wskazuje wysokość kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym następnie zaś tę samą kwotę deklaruje do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy.

Przykład
Podatnik w kwietniu otrzymał duże zlecenie na renowację stylowych mebli. W związku z tym w maju dokonywał zakupu materiałów związanych z jego realizacją i inne prace przynoszące przychody wykonywał w minimalnym stopniu. W rezultacie jego sprzedaż za maj była niewielka i powstała nadwyżka podatku naliczonego nad należnym. Podatnik przeniósł prawo do rozliczenia nadwyżki VAT na kolejny okres rozliczeniowy mając na uwadze, iż po zakończeniu realizacji zlecenia, w czerwcu wystawi fakturę z VAT należnym, który „skonsumuje” przeniesioną z wcześniejszego okresu rozliczeniowego nadwyżkę podatku naliczonego.

Przepisy ustawy o VAT nie zabraniają podatnikom połączenia różnych rozwiązań na spożytkowanie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym i dopuszczalne jest w tej samej deklaracji VAT zadysponować częścią nadwyżki do zwrotu bezpośredniego zaś pozostałą część przenieść na kolejny okres rozliczeniowy.

Ponadto możliwe jest wykorzystanie nadwyżki podatku naliczonego do zwrotu jako zabezpieczenia kredytu zaciągniętego przez podatnika w banku lub SKOK-u. W tym celu musi on złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego wraz z deklaracją VAT, w której zostaje ona wykazana pisemne, nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego do przekazania nadpłaty z danej deklaracji VAT-7 na poczet zobowiązań wobec banku.

Adam Okonkwo