Koniec "uśpionych" rachunków bankowych. Weszły w życie znowelizowane przepisy prawa bankowego

1 lipca br. weszły w życie znowelizowane przepisy prawa bankowego, a także ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-rozliczeniowych (SKOK), porządkujące kwestię "uśpionych" rachunków, tj. takich które należały do osób zmarłych lub zostały zapomniane przez ich właścicieli.

Powstała centralna ewidencja o rachunkach prowadzona przez Krajową Izbę Rozliczeniową, za pośrednictwem której każdy osoba posiadająca tytuł prawny do środków zgromadzonych na rachunku będzie mogła uzyskać zbiorczą informację o wszystkich rachunkach w bankach i spółdzielczych kasach oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Przed nowelizacją była to problematyczna kwestia. Choć przepisy umożliwiały wystąpienie o potwierdzenie, czy w danej instytucji istnieją rachunki, na których mogą znajdować się środki pieniężne które należą się spadkobiercom lub właścicielom, w praktyce uzyskanie takiej informacji było ograniczone. Wiązało się bowiem z koniecznością zwrócenia się do każdego banku lub SKOK-u osobno z indywidualnym zapytaniem. Było to bardzo czasochłonne, biorąc pod uwagę liczbę banków komercyjnych, oddziałów instytucji kredytowych, banków spółdzielczych i SKOK-ów w Polsce, która wynosi łącznie około 670 podmiotów.

Znowelizowane przepisy wprowadziły możliwość pozyskania ww. zbiorczej informacji w wyniku złożenia jednego zapytania w dowolnym banku lub SKOK-u. Może to zrobić osoba poszukująca własnego rachunku lub osoba posiadająca tytuł prawny do spadku (legitymująca się prawomocnym postanowieniem sądu potwierdzającym prawo do spadku lub aktem notarialnym poświadczającym dziedziczenie). Nie trzeba być klientem danego banku czy SKOK-u – zapytanie można złożyć w dowolnym miejscu. Bank lub SKOK przyjmujący wniosek od klienta będzie zobowiązany zweryfikować jego tożsamość oraz to, czy dana osoba ma prawa do spadku lub jest posiadaczem rachunku. Za przyjęcie wniosku instytucje będą mogły pobrać opłatę. W niektórych bankach takie usługi już są oferowane bezpłatnie, natomiast większość pobiera opłaty w wysokości do 60 zł za wniosek.

Nowe uprawnienie do występowania z wnioskiem przez samego posiadacza rachunku otwiera przy okazji nowe możliwości w zakresie weryfikacji, czy taka osoba nie padła ofiarą kradzieży tożsamości i czy w związku z tym ktoś na nazwisko danej osoby nie otworzył rachunku bankowego. Nowe możliwości, jakie otwiera nowelizacja, mogą więc stać się dodatkowym orężem w walce z przestępcami, którzy zakładali rachunki na tzw. słupy, a następnie nimi handlowali.

Nowelizacja wprowadziła zasadę, że umowa rachunku, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, niezawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulegnie rozwiązaniu wraz z dniem śmierci posiadacza rachunku albo z upływem 10 lat od dnia wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej tego rachunku (chyba że umowa rachunku była zawarta na czas oznaczony dłuższy niż 10 lat). Co najmniej 6 miesięcy przed upływem tego okresu bank będzie musiał poinformować klienta o skutkach upływu tego okresu.

Dodatkowo w sytuacji minimum 5-letniego braku aktywność na rachunku banki lub SKOK-i będą zobowiązane do ustalenia, czy właściciel rachunku żyje. W tym celu ustawodawca przyznał instytucjom prawo do wnioskowania o udzielenie ww. informacji z rejestru PESEL prowadzonego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Ważną zmianą zostały objęte same banki i SKOK-i. Od teraz, w momencie zawierania umowy rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej, będą musiały w zrozumiały dla posiadacza tego rachunku sposób informować, o możliwości wydania przez niego dyspozycji wkładem na wypadek jego śmierci. W razie powzięcia przez bank lub SKOK informacji o śmierci posiadacza rachunku będą one zobowiązane niezwłocznie zawiadomić wskazane przez posiadacza rachunku osoby o możliwości wypłaty kwoty wkładu.

Całokształt wprowadzonych zmian wskazuje, że ustawodawca kompleksowo uregulował zagadnienie tzw. „uśpionych” rachunków, zarówno obejmując regulacją kwestię postępowania z dotychczas otwartymi rachunkami, jak i wprowadzając przepisy, które rozstrzygają sposób postępowania z nieaktywnymi rachunkami w przyszłości.

Wydaje się, że tą nowelizacją zamknięto problematykę „uśpionych” rachunków, która występowała przed 1 lipca br., zanim ustawa nie weszła w życie.

Łukasz Czujko
Starszy menedżer w EY