Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr?

Umowa sprzedaży co do zasady podlega opodatkowaniu PCC. Wydawałoby się logiczne, że jeśli ostatecznie do sprzedaży nie dojdzie, podatku płacić się nie powinno. Okazuje się jednak, że nie zawsze tak jest.

W zeszłym tygodniu opublikowaliśmy interpretację dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 18 czerwca 2014 r., nr ITPB2/436-74/14/DSZ. W sprawie chodziło o zwrot PCC, zdaniem podatnika niesłusznie zapłaconego, w związku z wypowiedzeniem umowy sprzedaży, w rezultacie czego sprzedaż nie doszła do skutku. Wydawać by się mogło, że skoro nie ma sprzedaży, nawet jeśli pierwotnie zakładano, że będzie, ale faktycznie nie doszła ona do skutku – obojętnie, z jakiej przyczyny – podatku płacić się nie powinno, a zapłacony powinien zostać zwrócony.

Organ podatkowy stwierdził jednak, (...) że w sytuacji przedstawionej we wniosku nie doszło, jak twierdzi Wnioskodawca, ani do „przekształcenia czynności względnie nieważnej w czynność bezwzględnie nieważną”, jak również do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od złożonego oświadczenia woli przez jej strony, bowiem – jak sam wskazał Wnioskodawca w treści rozpatrywanego wniosku – strony postanowiły zawartą wcześniej umowę sprzedaży rozwiązać na zasadzie swobody umów. Wynika z tego, że wbrew stanowisku Wnioskodawcy umowa ta została zawarta w sposób skuteczny. Rozwiązanie skutecznie zawartej umowy, na skutek zgodnych oświadczeń stron, nie wywołuje natomiast uprawnienia do żądania zwrotu poprawnie naliczonego i uiszczonego podatku. Oznacza to, że wbrew twierdzeniom Wnioskodawcy późniejsze rozwiązanie ww. umowy sprzedaży pojazdu przez jej strony nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonego oraz zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych.

Organ podatkowy przypomniał dodatkowo, że zwrot PCC jest możliwy tylko w ściśle określonych sytuacjach, wskazanych w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z treścią tego przepisu podatek podlega zwrotowi, jeżeli: uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna); nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej; podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców; nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Zdaniem organu podatkowego (...) analiza zacytowanego przepisu wskazuje, że ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia sytuacji, w których możliwy jest zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem tylko zajście jednej z wymienionych w nim przesłanek uprawnia do żądania zwrotu zapłaconego podatku.

Nawet jeśli uznamy, że stanowisko dyrektora Izby Skarbowej jest zgodne z obowiązującymi przepisami, i tak – jak się wydaje – nie jest łatwo zaakceptować jego tezę. Trudno bowiem powiedzieć o tych przepisach, że są logiczne i sprawiedliwe. Czy naprawdę trzeba płacić podatek od czegoś, czego nie ma? Skoro sprzedaż nie miała miejsca, bo strony zerwały umowę sprzedaży (co z tego, że nie było odstąpienia od umowy, tylko obustronne porozumienie), czy uzasadnione jest zablokowanie podatnikowi możliwości odzyskania niesłusznie przecież zapłaconego podatku? Rozliczenia podatkowe przedawniają się po pięciu latach i w tym czasie podatnik powinien mieć także i w przypadku opisanym w interpretacji prawo do korekty, a tym samym do zwrotu podatku. Co było, a nie jest, nie pisze się przecież w rejestr.

Krzysztof Koślicki
redaktor naczelny
www.podatki.biz