25 dni, czyli przyspieszony termin zwrotu VAT

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w art. 87 ust. 2 określa podstawowy termin zwrotu różnicy podatku na 60 dni od dnia złożenia przez podatnika deklaracji; przepis art. 87 ust. 5a tejże ustawy przewiduje w określonych przypadkach 180-dniowy (półroczny) termin zwrotu. Podatnicy mogą jednak w niektórych sytuacjach otrzymać zwrot również w terminie przyspieszonym.

Warto zwrócić uwagę, że Komisja Europejska właśnie rozpoczęła przegląd przepisów wewnętrznych państw UE dotyczących zwrotu nadwyżki podatku naliczonego. Jest to działanie bardzo słuszne, gdyż na przewlekaniu zwrotu cierpią firmy najmniejsze, a więc najsłabsze ekonomicznie oraz dopiero rozpoczynające działalność. Polskie ustawowe terminy zwrotu w porównaniu z innymi państwami unijnymi nie są szczególnie długie. Krótsze są zaledwie w kilku państwach. W szczególności są to kraje skandynawskie, gdzie VAT zwracany jest niezwłocznie. Dłuższe niż w Polsce terminy obowiązują w krajach południowej Europy. Są i takie państwa, które w przepisach wewnętrznych nie określiły terminów zwrotu, np. Holandia czy Niemcy, uzależniając go od statusu podatnika. Komisja przyjrzy się nie tylko samym normom, lecz także praktyce pod kątem jej zgodności z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE.

60 dni, a może dłużej

Nieoprocentowane kredytowanie budżetu, jakie ma miejsce podczas oczekiwania na zwrot podatku, nie jest dla podatnika korzystne. Zwłaszcza że artykuł 87 ust. 2 ww. ustawy (zdanie drugie) daje naczelnikowi urzędu skarbowego uprawnienie do uznaniowego wydłużania terminu zwrotu.

Jeżeli w ocenie naczelnika urzędu skarbowego konieczna będzie dodatkowa weryfikacja zasadności zwrotu, termin może ulegać wielokrotnemu przedłużaniu do momentu jej zakończenia, w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego. Jest to swoista furtka w przepisach dająca organom skarbowym prawo do w praktyce nieograniczonego w czasie wstrzymywania zwrotu, a z 60 dni robią się całe lata. W lipcu ubiegłego roku rekordzista na zwrot oczekiwał już niemal 9 lat.

Odpowiadając na interpelację nr 13405 z 28 czerwca 2017 r. w piśmie DPP2.8022.3.2017, Ministerstwo Finansów podało informację, że na 3 lipca 2017 r. łączna kwota zwrotów VAT wstrzymanych w trybie art. 87 ust. 2 ustawy o VAT wyniosła 2,148 mld zł.

25 dni – przywilej dla podatników

Podatnicy mogą jednak w niektórych przypadkach otrzymać zwrot w terminie przyspieszonym. Podstawowy 60-dniowy termin zwrotu może ulec skróceniu do 25 dni od dnia złożenia deklaracji. Możliwość taką przewiduje art. 87 ust. 6 ustawy o VAT. Zwrot w terminie przyspieszonym ma jednak charakter wyjątkowy –jak to ujął WSA w Warszawie w wyroku z 28 stycznia 2016 r., sygn. akt III SA/Wa 1026/15, jest to „przywilej dla podatników”. Skoro ma on taki charakter, trudno się dziwić, że aby otrzymać zwrot w tak krótkim czasie, podatnik musi łącznie spełnić wiele warunków.

Zgodnie z powołanym przepisem ustawy o VAT:

1. kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej w bieżącym okresie rozliczeniowym, wynikają z:
   • faktur zapłaconych w całości za pośrednictwem rachunku bankowego podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju albo rachunku podatnika w SKOK-u, której jest członkiem, wskazanego w zgłoszeniu identyfikacyjnym (na druku CEiDG); aby możliwe było uzyskanie zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym; podatnik powinien dokonać zapłaty należności wynikających ze wszystkich faktur, także tych z poprzednich okresów rozliczeniowych, które mają wpływ na rozliczenie VAT, wykazane w deklaracji VAT-7, w której podatnik wnioskuje o zwrot; stanowisko takie zajął NSA w wyroku z 11 marca 2013 r., sygn. akt I FPS 5/12;
   • innych niż ww. faktur, jeżeli łączna kwota z nich wynikająca nie przekracza 15 tys. zł; brak tu wymogu zapłaty przelewem bankowym;
   • dokumentów celnych, deklaracji importowych oraz decyzji określających podatek importowy oraz dotyczących sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju, o ile zostały przez podatnika zapłacone;
     
     (Kompensata wzajemnych należności nie pozbawia podatnika prawa do ubiegania się o zwrot nadpłaty VAT w terminie 25 dni. Zatem warunek otrzymania szybkiego zwrotu podatku zostaje spełniony również w sytuacji, gdy nie dochodzi do przelewu środków pieniężnych tytułem uregulowania faktury. Następuje to także wówczas, gdy podatnik i wystawca faktury dokonują wzajemnego potrącenia przysługujących im wierzytelności wzajemnych, ponieważ kompensata jest prawnie dopuszczalną formą dokonania rozliczeń. Potwierdził to WSA w Warszawie w wyroku z 29 listopada 2016 r., sygn. akt III SA/Wa 3052/15).
   • importu towarów objętych uproszczeniem procedur wynikającym z przepisów unijnego kodeksu celnego oraz rozliczonych na zasadzie odwrotnego obciążenia takich transakcji jak wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, świadczenie usług, dla którego podatnikiem jest usługobiorca, dostawca towarów, dla której podatnikiem jest odbiorca, pod warunkiem że w deklaracji podatkowej wykazana została kwota podatku należnego od tych transakcji;
2. kwota z przeniesienia w deklaracji (nierozliczone w poprzednich okresach) nie przekracza 3 tys. zł; ustawodawca milczy w kwestii opłacenia tych faktur bądź opłacenia ich w określonej formie;
3. podatnik złożył w urzędzie skarbowym dokumenty potwierdzające zapłatę podatku z rachunku podatnika wskazanego w zgłoszeniu identyfikacyjnym – wymóg ten dotyczy przedstawienia dokumentów potwierdzających zapłatę faktur wskazanych w punkcie 1;
4. podatnik przez kolejne 12 miesięcy poprzedzających okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o przyspieszony zwrot, był zarejestrowany jako czynny podatnik VAT oraz składał za każdy z tych okresów deklaracje VAT; wynika z tego praktyczne ograniczenie uzyskania zwrotu w terminie 25 dni; nie otrzymają go ani nowe podmioty, ani takie, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy zawieszały działalność i w związku z tym nie składały deklaracji VAT czy też były wyrejestrowane z VAT z urzędu.

15 dni dla firm budowlanych

Przez krótki czas możliwe było otrzymanie zwrotu VAT w terminie skróconym do 15 dni. Ministerstwo Finansów w komunikacie z 16 sierpnia 2017 r. poinformowało, że zwroty VAT zadeklarowane przez mikroprzedsiębiorców świadczących usługi budowlane będą realizowane w takim terminie. Aby otrzymać zwrot w ww. czasie, podatnik powinien przede wszystkim przekazać ewidencję podatkową w formie JPK_VAT z okresu, z którego wynika zwrot nadwyżki podatku. Jednak powiązanie skrócenia czasu zwrotu z koniecznością weryfikacji jego zasadności oznaczało ogromne obciążenie urzędników skarbowych.

Czy była to autentyczna pomoc dla najsłabszych ekonomicznie podatników, czy dość jałowa akcja propagandowa – powinny pozwolić ocenić liczby przytoczone w odpowiedzi na interpelację poselską nr 15289. W piśmie PT8.054.13.2017.TXZ.465E z 2 października 2017 r. wskazano kwotę VAT do zwrotu podatnikom świadczącym usługi budowlane od stycznia do czerwca 2017 r. oraz za I i II kwartał 2017 r.: 3090,5 mln zł, z czego w terminie 15 dni zwrócono 128,8 mln.

Piętnastodniowy termin zwrotu VAT nie miał ponadto żadnej podstawy prawnej, gdyby więc podatnik, spełniwszy warunki błyskawicznego zwrotu, nie otrzymał go w deklarowanym przez Ministerstwo Finansów terminie, nie mógłby liczyć na odsetki za zwłokę.

Adam Okonkwo