Działalność gospodarcza: Jak wybrać optymalną formę opodatkowania? 

Jeśli jesteś osobą fizyczną i osiągasz przychody z działalności gospodarczej, możesz skorzystać z różnych form opodatkowania podatkiem dochodowym PIT. Zobacz, jakie są najważniejsze różnice pomiędzy tymi formami i kto je może stosować.

• Co jest działalnością gospodarczą na potrzeby PIT
• Jakie są formy opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych
• Co to jest przychód, koszty uzyskania przychodu, dochód i strata
• Jak działalność gospodarczą opodatkowuje wspólnik spółki
• Jakie są różnice pomiędzy formami opodatkowania
• Co wziąć pod uwagę przy wyborze formy opodatkowania
• Jak zmienić formę opodatkowania
• Zmiana opodatkowania w 2023 roku

Co jest działalnością gospodarczą na potrzeby PIT

W przepisach regulujących prowadzenie działalności gospodarczej występują różne definicje działalności gospodarczej. Prowadząc biznes należy brać pod uwagę czy konkretna aktywność stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu właściwych przepisów.

Działalnością gospodarczą dla celów podatku dochodowego jest działalność:

• wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa
• polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż
• polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych,

prowadzona w celu osiągnięcia zysku, bez względu na jej rezultat.

Dodatkowo, aby daną aktywność uznać za działalność gospodarczą:

• musi być prowadzona we własnym imieniu, co oznacza, że przedsiębiorca podejmuje czynności dla potrzeb prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, a nie na rzecz jakiegokolwiek innego podmiotu
• musi być prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły, co oznacza że przedsiębiorca posiada infrastrukturę (sprzęt komputerowy, biurko, towary, biuro itp.), która jest niezbędna do wykonywania prowadzonej przez niego aktywności oraz podejmuje działania wielokrotnie, z pewną regularnością
• przychody uzyskane przez przedsiębiorcę nie mogą zostać zaliczone do innego źródła przychodów; jeżeli osiągane przez podatnika przychody podlegają zaliczeniu do innego źródła przychodów, to wykonywana przez niego aktywność nie stanowi działalności gospodarczej dla celów podatkowych. Takim przychodem, który może podlegać zaliczeniu do innego źródła może być np. sprzedaż m.in. nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości.

Jeżeli którykolwiek z warunków nie będzie spełniony, twoja działalność nie zostanie uznana za działalność gospodarczą dla celów podatku dochodowego. W konsekwencji nie będziesz jej rozliczać na zasadach przewidzianych dla działalności gospodarczej.

Pamiętaj, że działalnością gospodarczą nie jest czynność podjęta jednorazowo, czy okazjonalnie.

Przykład

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą - sprzedaje guziki i inne wyroby pasmanteryjne. Jest również właścicielem nieruchomości, w której mieszka ze swoją rodziną. Nieruchomość nie stanowi składnika związanego z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Pan Jan sprzedaje tę nieruchomość, ponieważ chce kupić większe mieszkanie. Przychód otrzymany ze zbycia nieruchomości nie będzie stanowił przychodu z działalności gospodarczej - Jan Kowalski sprzedaje majątek prywatny, żeby kupić inny lokal na własne potrzeby mieszkaniowe.

Przykład

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie obrotu nieruchomościami (nabywa oraz sprzedaje lokale mieszkalne).

W 2019 roku kupuje lokal mieszkalny żeby go odsprzedać (po podniesieniu standardu). Przychód osiągnięty ze sprzedaży tego lokalu będzie stanowić przychód z działalności gospodarczej pana Jana, ponieważ obrót nieruchomościami realizowany jest w sposób zorganizowany, profesjonalny oraz ciągły, a ponadto Pan Jan kupił lokal, żeby zarobić na jego sprzedaży.

Ważne! Organy podatkowe mogą uznać, że przedsiębiorca nie prowadzi działalności gospodarczej dla celów podatkowych, jeśli łącznie spełnione będą trzy warunki:

• odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat czynności oraz ich wykonywanie ponosi kontrahent zlecający przedsiębiorcy wykonanie czynności - przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za wykonane czynności
• zlecone czynności wykonywane są pod kierownictwem osoby zlecającej oraz w miejscu i czasie przez nią wskazanym - przedsiębiorca nie jest samodzielny, co powoduje, że wykonywane czynności przypominają stosunek pracy
• przedsiębiorca nie ponosi ryzyka gospodarczego pomimo, iż normalnie jest ono i powinno być związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Taki przedsiębiorca, pomimo tego, że działa dla zysku, we własnym imieniu, w sposób ciągły i zorganizowany, nie będzie uprawniony do rozliczenia podatku na zasadach przewidzianych dla działalności gospodarczej.

To organ podatkowy ustali do jakiego źródła przychodów zaliczyć otrzymane przez podatnika środki. Te zasady mają na celu przeciwdziałanie zjawisku „samozatrudnienia”.

Pamiętaj! Dla celów podatkowych warunkiem prowadzenia działalności nie jest rejestracja działalności gospodarczej i wpis do CEIDG, a wyłącznie spełnienie wszystkich przesłanek, dotyczących działalności gospodarczej dla celów podatkowych.

To oznacza, że podatnik, który je spełnia, ma obowiązek rozliczania podatku na zasadach przewidzianych dla działalności gospodarczej.

Przykład

Pan Jan nie jest zarejestrowany w CEIDG i osiąga dochody z wynajmu 12 lokali użytkowych oraz 15 lokali mieszkalnych. Pan Jan:

• stale zamieszcza ogłoszenia w Internecie, oraz prasie
• kilkukrotnie w ciągu roku zmienia najemców swoich lokali,
• cały czas stara się, aby posiadane przez niego lokale były wynajęte,
• współpracuje z osobą, która sprawdza stan wynajmowanych przez niego lokali, oraz sposób ich wykorzystania przez najemców.

Pan Jan uważa, że wynajmuje nieruchomości w ramach tzw. najmu prywatnego. Jednak działalność Pana Jana spełnia wszystkie cechy działalności gospodarczej i powinna być rozliczana na zasadach przewidzianych dla działalności gospodarczej. Naczelnik Urzędu Skarbowego może przekwalifikować sposób rozliczeń Pana Jana przez opodatkowanie dochodów w sposób przewidziany dla działalności gospodarczej.

Jakie są formy opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych

PIT na zasadach określonych dla przedsiębiorców będziesz płacić, jeśli:

• prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą
• jesteś wspólnikiem spółek:
  • cywilnej,
  • jawnej osób fizycznych,
  • jawnej, której wspólnikami są inne podmioty niż osoby fizyczne, pod warunkiem złożenia informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych, posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki,
  • partnerskiej.

Rozpoczynając działalność, a także w jej trakcie, będziesz się zastanawiać, która z form opodatkowania dochodów jest dla ciebie najlepsza.

Do wyboru masz trzy formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej:

• na zasadach ogólnych, według skali podatkowej (stawka podatkowa 12% i 32%)
• według stawki liniowej (19%)
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Ważne! Czwartą formą opodatkowania jest karta podatkowa, jednak od 2022 roku mogą z niej korzystać jedynie podatnicy, którzy byli opodatkowani w tej formie przed rokiem 2022 i kontynuują opodatkowanie w formie karty podatkowej.

Skala podatkowa to podstawowa forma opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej - będziesz opodatkowany w ten sposób, jeżeli nie wybierzesz innej formy opodatkowania.

Wybór ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie zawsze będzie możliwy.

Spod opodatkowania ryczałtem są wyłączone niektóre rodzaje działalności, na przykład prowadzenie aptek, kantorów, czy handel częściami samochodowymi

Ryczałtu nie wybiorą osoby, które:

• prowadzą inną działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej
• w ramach działalności wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym
• są wspólnikami spółki cywilnej oraz spółki jawnej i ich wspólnicy wybiorą inną formę opodatkowania (opodatkowanie ryczałtem muszą wybrać wszyscy wspólnicy).

W przypadku skali podatkowej oraz podatku liniowego przedmiotem opodatkowania jest dochód, a w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przedmiotem opodatkowania jest przychód.

Żeby dokonać optymalnego wyboru formy opodatkowania działalności gospodarczej musisz wiedzieć czym są: przychód, koszty uzyskania przychodów, dochód oraz strata.

Co to jest przychód, koszty uzyskania przychodu, dochód i strata

Przychód z działalności gospodarczej

Za przychody z działalności gospodarczej uważa się wszelkie kwoty należne przysługujące przedsiębiorcy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (obniżenia ceny wynikające z zapłaty za towar przed terminem).

W uproszczeniu, przychodem z działalności gospodarczej będzie wszystko to, co firma otrzymała bądź powinna otrzymać od swoich kontrahentów, za wykonane na ich rzecz usługi lub dostarczone towary.

Ważne! Jeżeli w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą jesteś podatnikiem podatku VAT, kwota podatku od towarów i usług nie stanowi twojego przychodu. Przychód dla celów podatkowych stanowi wyłącznie należna kwota pomniejszona o podatek od towarów i usług (kwota netto).

Przykład

Firma Balonex, która jest podatnikiem podatku VAT, sprzedaje piłki do gry za 123 zł za sztukę. W tej kwocie 23 zł to podatek VAT (23%), zaś 100 zł to kwota, która przysługuje przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, czyli przychód.

Dlatego, jeżeli otrzymujesz lub masz otrzymać jakiekolwiek świadczenie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą powinieneś je traktować jako przychód z działalności gospodarczej.

Przychodem z działalności gospodarczej mogą być na przykład:

• przychody z odpłatnego zbycia składników firmowego majątku wykorzystywanych na potrzeby działalności (np. samochód firmowy, komputer czy wyposażenie biurowe)
• odsetki z lokat bankowych czy z rachunków bieżących należących do przedsiębiorcy
• otrzymane kary umowne
• otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną firmą
• przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Pamiętaj, że w niektórych przypadkach przychód nie będzie przychodem dla celów podatkowych. Najważniejsze należności, które nie stanowią przychodów z działalności gospodarczej, to:

• zwrócone pożyczki, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek
• kwoty naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (dopiero w momencie ich wpływu będą one stanowiły przychód przedsiębiorcy)
• zwrócone, umorzone lub zaniechane podatki i opłaty stanowiące dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów oraz inne zwrócone wydatki niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów
• zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.

Koszty uzyskania przychodów

Pojęcie „kosztów uzyskania przychodów” jest kluczowe dla podatników stosujących opodatkowanie według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym. Przepisy nie wskazują konkretnie, co może stanowić koszt uzyskania przychodu. Kluczowy jest cel, w jakim przedsiębiorca ponosi wydatki.

Koszty uzyskania przychodów to wydatki, które:

• zostały poniesione w celu:

  • osiągnięcia przychodów, np. poprzez nabycie towarów, materiałów biurowych, wyposażenia, czyli wszystkiego co bezpośrednio bądź pośrednio ma doprowadzić do osiągnięcia przychodu
  • zachowania źródła przychodów, czyli np. wydatki na organizację spotkań z kontrahentami
  • zabezpieczenia źródła przychodów, czyli na przykład wydatki na polisy ubezpieczeniowe,
• zostały faktycznie poniesione (nie ma znaczenia faktyczne zapłacenie, ale poniesienie kosztu, czyli wystawienie faktury, ujęcie w księgach)
• zostały poniesione przez podatnika (a nie przez inną osobę)
• nie zostały wymienione w katalogu wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów.

Pamiętaj! Pełen katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów znajdziesz w art. 23 Ustawy o PIT.

Dochód z działalności gospodarczej

Pojęcie dochodu z działalności gospodarczej jest kluczowe dla podatników stosujących opodatkowanie wg. skali podatkowej oraz podatkiem liniowym – to od dochodu podatnicy ci zapłacą podatek dochodowy, zgodnie z wybran...