Dodatek za pracę ponadwymiarową i godziny nadliczbowe do zmiany?

Interpelacja nr 2768 w sprawie dodatku za pracę ponadwymiarową i za pracę w godzinach nadliczbowych.

Szanowna Pani Minister,
Zgodnie z art. 151 §1 Kodeku pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych, za którą na zasadzie art. 151¹ §1 Kodeksu pracy przysługuje dodatek. O ile w przypadku osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonujących pracę przekraczającą ten pełen wymiar, wątpliwości nie wywołuje fakt, iż takim osobom przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, to wątpliwości występują w przypadku prawa do takiego dodatku dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Niejednokrotnie wybór pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy przez pracownika determinowany jest jego sytuacją rodzinną, osobistą i zawodową. Ta forma dostosowana jest więc do możliwości pracownika i jego elastyczności. Praca ponad wymiar określony w umowie ma być co do zasady wyjątkiem i uzasadniona szczególnymi okolicznościami zaistniałymi w zakładzie pracy. W orzecznictwie ukształtował się pogląd, prezentowany m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2014 r., I PK 249/13 zgodnie, z którym pracownikowi wykonującymi pracę ponad wymiar określony w umowie nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, o którym stanowi art. 151¹§ 1 Kodeksu pracy. Uzasadnieniem takiego stanowiska jest to, iż z uwagi na to, że praca taka nie przekracza norm maksymalnych określonych w art. 129 §1 Kodeksu pracy, czyli odpowiednio normy 8 godzin na dobę oraz 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, nie jest to w ogóle praca w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z art. 151 §5 Kodeksu pracy pracodawca i pracownik mogą w umowie określić limit po przekroczeniu którego pracownikowi przysługiwać będzie dodatek za pracę ponadwymiarową na zasadach określonych w art. 151¹ § Kodeksu pracy, a nie dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Brak takiego uregulowania - zgodnie z w/w wyrokiem - powoduje, że pracownikowi nie przysługuje w ogóle dodatek za pracę ponadwymiarową, jak również dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych – tylko normalne wynagrodzenie. Dopiero przekroczenie normy 8 godzin na dobę i 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu czasu uprawnia do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, określonego w art. 151¹ §1 Kodeksu pracy.

Pragnę zaznaczyć, że powyższy pogląd stoi w sprzeczności z literalnym brzmieniem art. 151 §1 Kodeksu pracy, który podkreśla, iż praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Nowelizacja z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw odeszła od definicji pojęcia nadgodzin jako pracy ponad normy czasu pracy ustalone zgodnie z przepisami, tzn. od definicji zgodnie z którą, pracą w godzinach nadliczbowych była praca przekraczająca maksymalny dobowy wymiar czasu pracy, jaki dopuszczalny był w danym systemie czasu pracy. Zmiana spowodowała, iż ustawodawca odnosi pracę wykonywaną przez pracownika do norm go obowiązujących. Taka zmiana jest istotna, albowiem punktem odniesienia dla określenia pracy w nadgodzinach jest obecnie czas pracy zaplanowany dla pracownika, a nie maksimum dla danego systemu. Powyższa zmiana nie jest bez znaczenia dla sytuacji związanej z dodatkami za pracę w godzinach nadliczbowych i dodatkiem za pracę ponadwymiarową osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Mając na względzie to, iż praca ponad obowiązujący wymiar wskazany w umowie winna w świetle przepisów stanowić pracę w godzinach nadliczbowych, gdyż normy obowiązujące konkretnego pracownika należy odnosić do wymiaru określonego w umowie, pracownikom „niepełnoetatowym” powinno przysługiwać prawo do dodatku na zasadzie art. 151 §1 w zw. z art.151¹ §1 Kodeksu pracy. Brzmienie przepisu art. 151 §5 KP budzi poważne wątpliwości pod względem jego konstytucyjności i naruszenia zasady równości, niedyskryminacji i proporcjonalności pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy w stosunku do sytuacji prawnej osób zatrudnionym w pełnym wymiarze. W praktyce dochodzi bowiem do sytuacji, gdy w celu uniknięcia wypełnienia przez pracodawcę obowiązku określonego w art. 151 §5 Kodeksu pracy, czyli określenia limitu po przekroczeniu którego pracownikowi będzie przysługiwać dodatek za pracę ponadwymiarową strony postanawiają, iż obowiązująca pracownika „niepełnoetatowego” norma dobowa i tygodniowa to maksymalna określona w art. 129 §1 Kodeksu pracy. Powoduje to...