Albo renta rodzinna albo emerytura

System ubezpieczeń społecznych ściśle uzależnia wysokość świadczeń od podstawy wymiaru składek i długości stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych) osoby ubezpieczonej, a nie sumy składek wpłaconych przez zmarłego ubezpieczonego i członków jego rodziny. Sprzeczne z tą zasadą byłoby więc łączenie emerytury lub renty ze świadczeniem po zmarłym małżonku lub podwyższanie renty rodzinnej tylko dlatego, że osoba do niej uprawniona, pozostając w związku małżeńskim, wypracowała własny staż ubezpieczeniowy - wyjaśniło Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Interpelacja nr 26272 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie łączenia emerytury lub renty ze świadczeniem po zmarłym małżonku

Interpelacja odnosi się do wdrożenia zmian do tzw. ustawy emerytalnej, które pozwoliłyby na łączenie emerytury lub renty ze świadczeniem po zmarłym małżonku. Problem ten był już parę lat temu poruszany przez przedstawicieli ZUS, którzy przedstawiali możliwość pobierania obu tych świadczeń, czyli swojego świadczenia oraz świadczenia (całego lub w części) zmarłego małżonka. Była prezes ZUS wskazała, że aktualne przepisy są niesprawiedliwe wobec wdów i wdowców, którzy nie mogą dziedziczyć środków zgromadzonych w ZUS przez zmarłych współmałżonków.

Wprowadzenie zmian do tzw. ustawy emerytalnej pomogłoby emerytom i rencistom, którzy po śmierci małżonka nie mogą utrzymać się z jednej emerytury. Wdowa lub wdowiec mogliby zwiększyć dochody, gdyby dodatkowo zachowali część świadczenia po zmarłym współmałżonku. Większość seniorów żyje samotnie pobierając niskie emerytury, które nie wystarczają im na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Często muszą wybierać czy kupić leki, czy zapłacić czynsz za mieszkanie itp. Jednoosobowe gospodarstwa są w najgorszej sytuacji. Szczególnie trudno jest wdowom, bo zazwyczaj mają niższe świadczenia od mężczyzn i po śmierci męża znajdują się na skraju ubóstwa.

Zasadnym jest, aby wdowy i wdowcy mogli otrzymywać, oprócz swego świadczenia, dodatkowo całość lub część emerytury zmarłego małżonka. Obecnie po śmierci życiowego partnera seniorzy mogą otrzymać rentę rodzinną, czyli 85 proc. emerytury zmarłego męża lub żony. Jeśli jednak mają prawo do własnego świadczenia, muszą wybrać, co jest dla nich korzystniejsze. Celem przedmiotowej interpelacji jest wprowadzenie zmian ustawowych, które pozwolą na pozostawienie jednego, pełnego świadczenia oraz dodatkowo całości (lub części) drugiego świadczenia, czyli senior będzie mógł:

• zachować swoją emeryturę oraz całość (lub część) renty rodzinnej albo
• wybrać pobieranie renty rodzinnej oraz dodatkowo zachować całość (lub część) dotychczasowej emerytury.

Przepisy łączące pobieranie dwóch świadczeń obowiązują już w Czechach, w Niemczech i na Litwie.

W Polsce od 2011 r. problem ten jest częściowo uregulowany poprzez wyodrębnienie dla każdego ubezpieczonego w ZUS subkonta, na którym są gromadzone jego środki. W przypadku zgonu ubezpieczonego środki te podlegają dziedziczeniu.

W przedmiotowej interpelacji poruszony problem dotyczy objęcia szczególną troską wdów i wdowców, których zmarli współmałżonkowie nie mieli możliwości gromadzenia składek na subkoncie w ZUS, ponieważ zaczęli pobieranie emerytury przed 2011 r. lub zmarli przed 2011 r., tj. wcześniej niż wyodrębniono subkonta w ZUS. Według środowisk zgłaszających konieczność zmian ustawowych obecne uregulowania nie są sprawiedliwe, aby współmałżonek żyjący pozbawiony był możliwości korzystania ze środków zmarłego męża lub żony tylko dlatego, że współmałżonek zmarł wcześniej niż zostało wyodrębnione subkonto, z którego środki są dziedziczone.

Uważam, że dopiero możliwość pobierania obu tych świadczeń mogłaby wpłynąć na poprawę warunków życia tej grupy społecznej, czyli ludzi starszych i niezaradnych, którzy nie mają już sił walczyć o to, co im się należy.

W związku z przedmiotową interpelacją proszę o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy w resorcie trwają prace dotyczące zmian ustawowych w tym zakresie?
2. Czy zmiany ustawowe w zakresie przedstawionym w interpelacji są zdaniem Pani Minister zasadne?

Poseł Grzegorz Wojciechowski

11 sierpnia 2021 r.

Odpowiedź na interpelację nr 26272 w sprawie łączenia emerytury lub renty ze świadczeniem po zmarłym małżonku

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację Posła na Sejm ...