Orzecznictwo SN: Okresy uwzględniane przy obliczaniu emerytury

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne wypłacane po ustaniu stosunku pracy nie podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru emerytury.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel

w sprawie z wniosku Haliny G.–K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. o wysokość świadczenia, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 sierpnia 2009 r., zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w L. z dnia 21 maja 2009 r., sygn. akt III AUa 323/09

„czy zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne wypłacane po ustaniu stosunku pracy podlega wliczeniu do podstawy wymiaru emerytury w danym roku kalendarzowym wskazanym do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia?”

podjął uchwałę:

zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne wypłacane po ustaniu stosunku pracy nie podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru emerytury.

UZASADNIENIE

Przedstawione zagadnienie prawne w ocenie Sądy Apelacyjnego wynika z konieczności wykładni art. 15 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszy Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.; dalej ustawa emerytalna) oraz ujednolicenia orzecznictwa na tle sytuacji, w których zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne wypłacane są po ustaniu zatrudnienia i ubezpieczony żąda zaliczenia ich do podstawy wymiaru emerytury. Ubezpieczonej Halinie G.–K. (ur. w 1951 r.) podstawę wymiaru emerytury ustalono z 10 lat kalendarzowych (1996–2005). Do 28 maja 2005 r. pozostawała w pracowniczym zatrudnieniu. Od 2 czerwca do 30 listopada 2005 r. pobierała zasiłek chorobowy, a od 1 grudnia 2005 r. do 25 listopada 2006 r. świadczenie rehabilitacyjne. Pozwany odmówił uwzględnienia tych świadczeń w podstawie wymiaru emerytury i Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonej. Za podstawę rozstrzygnięcia przyjęto regułę, że podstawę wymiaru emerytury mogą stanowić tylko przychody, których dotyczy obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość prawną dotyczącą wykładni art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim: „Do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustalaną zgodnie z pkt. 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997 roku o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy".

Kontrowersje, zdaniem Sądu Apelacyjnego, powstają na tle rozumienia użytego w przepisie terminu „ubezpieczony”. Art. 4 pkt 12 ustawy emerytalnej stanowi, że jest to osoba podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych a także osoba, która przed wejściem w życie ustawy (emerytalnej) podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.; dalej ustawa systemowa) ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega osoba będąca pracownikiem. Mimo to możliwa jest dwojaka wykładnia art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej. Można przyjmować, że prawo doliczenia do podstawy wymiaru emerytury dotyczy tylko kwot wypłaconych z tytułu niezdolności do pracy przysługujących w okresie posiadania statusu ubezpieczonego - czyli w okresie pozostawania w stosunku pracy.

Za takim poglądem przemawia wykładnia systemowa. System emerytalny w sposób istotny uzależnia wysokość świadczeń emerytalnych od długości okresów składkowych oraz wielkości uiszczonych składek na ubezpieczenie emerytalne, a wcześniej ubezpieczenie społeczne. Podstawę wymiaru świadczeń mogą stanowić tylko te przychody, których dotyczy obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Unormowanie pozwalające na uwzględnienie do podstawy wymiaru emerytury przychodów nie objętych obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne (wobec art. 18 ust. 2 ustawy systemowej) stanowi wyjątek od tej zasady, co przemawiałoby za jego ścisłą interpretacją. Doliczanie do podstawy wymiaru emerytury dochodów, od których nie są odprowadzane składki na ubezpieczenie emerytalne powinno mieć charakter wyjątkowy i ograniczać się do sytuacji, kiedy pracownik podlegając temu ubezpieczeniu w zamian za wynagrodzenie otrzymuje świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. Zgodne to jest z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. 1989 r. Nr 11, poz. 63 ze zm.), który stanowi, że podstawę wymiaru emerytur i rent, zwanej dalej „podstawą wymiaru", ustala się od wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, z uwzględnieniem wypłaconych zamiast tego wynagrodzenia świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego po ustaniu ubezpieczenia emerytalnego są świadczeniami wyjątkowymi i mają na celu ochronę niemożności znalezienia i podjęcia nowego zatrudnienia w sytuacji „niezdolności do pracy" (uchwała Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2002 r., III UZP 4/02, OSNP 2002 nr 24, poz. 601).

Doliczanie zatem zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego do podstawy wymiaru emerytury po ustaniu zatrudnienia nie miałoby racjonalnego uzasadnienia. Pogląd taki wyraził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 7 lutego 2007 r., III AUa 1513/05 (LEX nr 339725) i skład Sądu Apelacyjnego przedstawiający zagadnienie prawne również się do niego przychyla. Pogląd odmienny, a mianowicie, że termin „ubezpieczony" z art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej oznacza osobę, która kiedykolwiek podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym określonym w ustawie systemowej bądź też podlegającą przed wejściem w życie ustawy emerytalnej ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników, nie zawiera bowiem zastrzeżenia, że zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, podlegają doliczeniu do podstawy wymiaru emerytury tylko wówczas, gdy przysługują w czasie trwania stosunku pracy, co oznaczałoby, że świadczenia te uwzględnia się do p...