Czas pracy i jego dostosowanie do potrzeb pracodawcy – zmiany rozkładu w trakcie podroży służbowej

W wielu firmach stosujących tzw. podstawowy system czasu pracy występują stałe godziny i dni pracy. Niekiedy jest to uregulowane w przepisach wewnątrzzakładowych w na tyle sztywny sposób, żepracodawca nie ma rzeczywistej możliwości wprowadzenia okresowej zmiany godzin pracy pracownika. W odniesieniu do podróży służbowych może to prowadzić bezpośrednio do wzrostu kosztów pracy.

Ustalanie wszelkich kwestii związanych z czasem pracy pracowników należy do władczych uprawnień pracodawcy wynikających z łączącego strony stosunku pracy. W zdecydowanej większości zmiany i nowe regulacje w tym zakresie swobodnie wprowadza pracodawca bez konieczności uzyskiwania zgody pracownika.

Jednym z elementów umowy o pracę jest określenie wymiaru czasu pracy pracownika. Wszelkie zmiany w tym zakresie (zmniejszenie lub zwiększenie etatu) wymagają zatem zgodnego oświadczenia woli stron (aneks do umowy o pracę) lub zastosowania przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego. Każdy zapis umowy jest wzajemnym ustaleniem stron, które nie może zostać następnie jednostronnie zmienione przez jedną z nich.

Pozostałe – bardzo liczne – kwestie dotyczące czasu pracy związane są już z samą organizacją pracy, która to bezwzględnie należy do pracodawcy (pracownik zobowiązany jest wykonywać pracę pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym). Oczywiście może się zdarzyć, że strony w umowie o pracę zawrą więcej ustaleń dotyczących tej problematyki (np. wskażą długość okresów rozliczeniowych, w jakich pracować będzie pracownik). W takich przypadkach zmiany również będą wymagały współdziałania stron.

Art. 150 Kodeksu pracy ustanawia obowiązek ustalenia kwestii związanych z czasem pracy w danym zakładzie pracy w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy albo, jeżeli pracodawca nie jest ani objęty układem, ani też nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy, powinno to zostać wskazane w obwieszczeniu. Informacja z tego zakresu obejmować musi:

• system i rozkład czasu pracy,
• przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy.

W wielu przypadkach zapisy regulaminu pracy w odniesieniu do pracowników zatrudnionych w podstawowym systemie czasu pracy (czyli systemie, w którym praca świadczona jest każdego dnia pracy w wymiarze 8 godzin – oczywiście mówimy o pełnym etacie – jakiekolwiek wydłużenie czasu pracy poza ten wymiar staje się pracą w godzinach nadliczbowych) w tym zakresie są bardzo sztywne.

Posłużmy się przykładem:
W regulaminie pracy firmy X zawarto zapis odnoszący się do godzin pracy: Pracownicy świadczą pracę od godz. 8.00 do 16.00.

Regulamin usztywnił indywidualne rozkłady czasów pracy pracowników. W przypadku braku innych zapisów regulaminowych pracodawca nie może wyznaczyć tutaj innych godzin pracy. Zmiana rozkładu czasu pracy danego pracownika wymagałaby w rzeczywistości jego zgody lub zmiany regulaminu pracy.

Harmonogram czasu pracy

Rozkład czasu pracy (rozumiany jako harmonogramy pracy poszczególnych osób) służy do ustalenia dni pracy i dni wolnych od pracy poszczególnych pracowników (pracownika), a także godzin pracy (rozpoczęcie i zakończenie pracy, liczba godzin do przepracowania w dniu roboczym).

Nie oznacza to, że każdy pracownik otrzymuje harmonogram pracy. Stworzenie grafiku i zapoznanie z nim pracowników wymagane jest wówczas, gdy zatrudnieni są w systemie zmianowym (praca zmianowa jest dopuszczalna bez względu na stosowany system czasu pracy; przez pracę zmianową należy rozumieć wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę ...