Spadkobierca może wnioskować o wznowienie postępowania

Tezy: Uprawnienie spadkobiercy do złożenia wniosku o wznowienie postępowania podatkowego zakończonego ostateczną decyzją organu podatkowego skierowaną do spadkodawcy jest uprawnieniem majątkowym spadkobiercy wynikającym z art. 133 § 1 w związku z art. 97 § 1 i art. 240 § 1 pkt 8 ord. pod.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Stefan Babiarz (sprawozdawca), Sędzia NSA Bogdan Lubiński, Sędzia WSA del. Ewa Radziszewska-Krupa, Protokolant Dominika Kurek, po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej B. N. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 5 czerwca 2014 r. sygn. akt III SA/Po 147/14 w sprawie ze skargi B. N. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 28 listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną ustalającą podatek od spadków i darowizn 1)uchyla zaskarżony wyrok w całości, 2)uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 16 września 2013 r. nr [...], 3)zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu na rzecz B. N. kwotę 799 (słownie: siedemset dziewięćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2014 r., III SA/Po 147/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił skargę B. N.j (zwanej dalej skarżącą) na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 28 listopada 2013 r. w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną ustalającą tej skarżącej zobowiązanie w podatku od spadków i darowizn.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd pierwszej instancji wynika, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 30 listopada 2007 r. (sygn. akt [...]) spadek po zmarłym w dniu 28 maja 2007 r. Z.N. nabyły jego żona oraz jego córka - tj. skarżąca. W dniu 5 maja 2008 r. matka skarżącej złożyła przed Naczelnikiem Urzędu Skarbowego zeznanie podatkowego nabyciu rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia po zmarłym mężu.

Naczelnik Urzędu Skarbowego decyzją z dnia 13 czerwca 2008 r. opodatkował matkę skarżącej tytułem nabycia spadku na zasadach ogólnych, wskazując, że nie spełniła ona warunku złożenia zeznania (zgłoszenia) podatkowego w ustawowym terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku – zgodnie z art. 4 a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 ze zm. – dalej: u.p.s.d.). Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu decyzją z dnia 19 września 2008 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Matka skarżącej zmarła w dniu 3 grudnia 2012 r., a jej jedynym spadkobiercą jest córka - skarżąca.

3. Pismem z dnia 11 lipca 2013 r. skarżąca – spadkobierczyni swojej matki – wniosła o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną organu II instancji z dnia 19 września 2008 r., wskazując jako przesłankę wznowieniową art. 240 § 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U z 2012 r., poz. 749 ze zm., dalej: ord. pod.). Podkreśliła, że decyzja wymiarowa została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją RP orzekł Trybunał Konstytucyjny na mocy wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r., P 43/11. Wskazał w nim, że art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. w zakresie, w jakim przewiduje jedynie miesięczny termin zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jest niezgodny z wywiedzioną w art. 2 Konstytucji RP zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Zgodnie z art. 240 § 1 pkt 8 ord.pod. wyrok TK stanowi podstawę do żądania wznowienia postępowania.

4. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu decyzją z dnia 16 września 2013 r. na podstawie art. 240, art. 243 § 3 w związku z art. 244 ord. pod. odmówił wznowienia postępowania. Wskazał, że nie było podstaw prawnych do wznowienia postępowania (choć wniosek złożono w terminie), gdyż skarżąca nie mogła być uznana za jego stronę. Nie ma ona bowiem własnego interesu prawnego do bycia stroną we wznowieniu postępowania podatkowego w rozumieniu art. 133 § 1 ord. pod. Matka skarżącej zmarła przed wydaniem wyroku przez TK, zatem nie mogła przekazać w spadku roszczeń, które płynęłyby z tego orzeczenia.

5. W odwołaniu spadkobierczyni – skarżąca podniosła, że powinna ona być uznana za stronę postępowania w sprawie wznowienia postępowania zakończonego decyzją organu II instancji z dnia 19 września 2008 r., adresowaną do jej matki. W chwili śmierci matki to bowiem córka – skarżąca nabyła cały spadek po niej, a zatem również uprawnienie do żądania zwrotu nienależnie pobranego podatku od spadku po swoim ojcu i mężu zmarłej matki. Wynika to z art. 922 § 1 k.c. oraz art. 97 § 1 i § 4 ord. pod. Zaznaczyła, że sentencja wyroku TK odnosi się do okresu od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r., w którym jej matka jeszcze żyła. Brak uwzględnienia uprawnień następcy prawnego jako strony postępowania wznowieniowego stanowi naruszenie art. 21 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, albowiem jest równoznaczne z ustaleniem, że spadkobiercy nie przysługują uprawnienia majątkowe spadkodawcy.

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu decyzją z dnia 28 listopada 2013 r. na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 ord. pod. utrzymał w mocy decyzję z dnia 16 września 2013 r.

6. Skarżąca zaskarżyła zatem obie decyzje Dyrektora Izby Skarbowej (z dnia 28 listopada 2013 r. i z dnia 16 września 2013 r.) do wojewódzkiego sądu administracyjnego, wnosząc o ich uchylenie i nakazanie w trybie art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 – dalej: p.p.s.a.) uwzględnienia przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, że skarżąca jako spadkobierca zmarłej matki jest podmiotem prawnie legitymowanym do wznowienia postępowania zakończonego decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 19 września 2008 r. adresowaną wobec zmarłej matki oraz do przyjęcia przypadającego do spadku po zmarłej matce zwrotu podatku pobranego od spadku po małżonku matki, którym był podatkiem nienależnym.

Skarżąca zarzuciła organom naruszenie:
- art. 240 § 1 pkt 8 ord. pod., art. 133 § 1 ord. pod. w związku z art. 97 § 1 i § 4 ord. pod. - poprzez odmowę uznania następcy prawnego – skarżącej - jako posiadającej status strony w postępowaniu mającym na celu wzruszenie decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 19 września 2008 r. pomimo tego, że skarżąca przyjęła wszystkie prawa i obowiązki podatkowe swej zmarłej matki, wynikające z tej decyzji oraz posiada interes prawny w domaganiu się zwrotu podatku nienależnie pobranego od spadku po małżonku matki i swoim ojcu,
- art. 190 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP - poprzez uniemożliwienie realizacji przejętego po matce uprawnienia do zwolnienia podatkowego z nieuwzględnieniem mocy powszechnie obowiązującej wyroku TK z dnia 4 czerwca 2013 r., P 43/11, którego skutki prawne odnoszą się do okresu od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r., kiedy matka skarżącej jeszcze żyła.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu wniósł o jej oddalenie, powołując się na stanowisko...