Przedawnienie zobowiązania. Skutki dla następcy prawnego

Teza: Wygaśnięcie z powodu przedawnienia na podstawie art. 59 § 1 pkt 9 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) zobowiązania podatkowego pierwotnego dłużnika, skoro skutkuje zwolnieniem z odpowiedzialności za to zobowiązanie osoby trzeciej, czyni wydaną wobec tej osoby decyzję o jej odpowiedzialności za to zobowiązanie bezprzedmiotową, czego następstwem powinno być stwierdzenie jej wygaśnięcia w trybie art. 258 § 1 pkt 1 tej ustawy.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Danuta Oleś, Sędzia NSA Janusz Zubrzycki (spr.), Sędzia WSA (del.) Bartosz Wojciechowski, Protokolant Marek Wojtasiewicz, po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2014 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej I. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 8 października 2012 r. sygn. akt III SA/Gl 1366/12 w sprawie ze skargi I. P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 11 czerwca 2012 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług (odmowy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji) 1) uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gliwicach, 2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w K. na rzecz I. P. kwotę 470 (słownie: czterysta siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

1. Wyrok Sądu pierwszej instancji i przedstawiony przez ten Sąd tok postępowania przed organami podatkowymi.

1.1. Wyrokiem z dnia 8 października 2012 r., sygn. akt III SA/Gl 1366/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę I. P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 11 czerwca 2012 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług (odmowy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji).

1.2. Przedstawiając stan sprawy Sąd pierwszej instancji podał, że zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Skarbowej w K. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z dnia 22 czerwca 2012 r., którą odmówiono stwierdzenia wygaśnięcia decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z dnia 18 listopada 2010 r., orzekającej o odpowiedzialności I. P. za zaległości podatkowe W. Sp. z o.o. w K. w podatku od towarów i usług za okres od IV kwartału 2004 r. do II kwartału 2006 r. Dyrektor Izby Skarbowej w uzasadnieniu decyzji wskazał, że pismem z dnia 2 lutego 2012 r. skarżący złożył do organu pierwszej instancji wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia opisanej wyżej decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z dnia 18 listopada 2010 r., wskazując jako przesłankę przedawnienie zobowiązań podatkowych spółki W. w podatku VAT za ww. okresy rozliczeniowe. Organ odwoławczy wyjaśnił, że art. 258 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm., dalej "O.p.") stanowi, iż organ podatkowy, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli stała się ona bezprzedmiotowa. Zdaniem organu, przedawnienie zobowiązania podatkowego ustalonego w decyzji podatkowej, które nastąpiło po doręczeniu ostatecznej i niewadliwej decyzji orzekającej o odpowiedzialności osoby trzeciej, nie powoduje bezprzedmiotowości tej decyzji, nie stanowi zatem przesłanki do jej wygaśnięcia w trybie art. 258 § 1 pkt 1 O.p.

2. Skarga do Sądu pierwszej instancji.

2.1. Strona w skardze do WSA w Gliwicach wniosła o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w K. oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, ewentualnie uchylenie obu tych decyzji, oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania sądowego. Skarżący zarzucił przy tym organom podatkowym:
- rażące naruszenie prawa, tj. podstawowych zasad postępowania podatkowego określonych w art. 120, art. 121 § 1 i 2, art. 122, art. 123 § 1 i art. 127 O p., poprzez utrzymanie w mocy decyzji wydanej bez przeprowadzenia postępowania dowodowego,
- naruszenie art. 180 w związku z art. 187 § 1 i art. 188 O.p., przez ich niezastosowanie i niedopuszczenie dowodów wnioskowanych przez stronę oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy,
- naruszenie art. 70 w związku z art. 208 § 1 O.p. poprzez uznanie, że decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej nie staje się bezprzedmiotowa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania, które stanowiło podstawę do jej wydania, a co za tym idzie, że nie ma potrzeby orzeczenia o jej wygaśnięciu,
- naruszenie art. 258 § 1 pkt 1 O.p., poprzez odmowę orzeczenia o wygaśnięciu decyzji, mimo iż stała się ona bezprzedmiotowa.

2.2. Dyrektor Izby Skarbowej w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując przy tym stanowisko wyrażone w kwestionowanej decyzji.

3. Uzasadnienie rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji.

3.1. WSA w Gliwicach nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi.

3.2. W pierwszej kolejności Sąd ten, powołując się na przepis art. 247 § 1 pkt 3 O.p., uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji organu podatkowego.

3.3. Odnosząc się do kwestii zasadności odmowy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z dnia 18 listopada 2010 r. orzekającej o odpowiedzialności I. P. za zaległości podatkowe W. Sp. z o.o. w K., Sąd podkreślił, że próby wyeliminowania tej decyzji podejmowane przez skarżącego nie powiodły się - Dyrektor Izby Skarbowej w K. decyzją z dnia 31 marca 2011 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 15 lutego 2012 r., sygn. akt III SA/Gl 1006/11 oddalił skargę strony na tę decyzję organu odwoławczego.

3.4. Powołując się na teść art. 258 § 1 pkt 1 O.p. Sąd wskazał, że stwierdzenie wygaśnięcia decyzji polega na wiążącym uznaniu, że na skutek zaistnienia określonych okoliczności faktycznych i prawnych ustały skutki prawne decyzji. Celem tej instytucji jest usunięcie stanu niepewności co do obowiązywania decyzji, którą dotknęły okoliczności powodujące jej wygaśnięcie. Przepis art. 258 § 1 pkt 1 O.p. dotyczy zasadniczo decyzji niewadliwych, które stały się bezprzedmiotowe. Sąd zgodził się z organami podatkowymi co do tego, że w niniejszej sprawie przesłanka bezprzedmiotowości decyzji nie zaistniała, nie ma też ani nie było przepisu prawa, który nakazywałby w okolicznościach faktycznych tej sprawy wygaszenie decyzji orzekającej o odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania podatnika, która została prawidłowo wydana i doręczona osobie trzeciej, a w terminie późniejszym zobowiązania te uległy przedawnieniu.

3.5. Sąd zaakcentował, że wszczęcie postępowania podatkowego, ani też wydanie decyzji przez organ podatkowy pierwszej lub drugiej instancji, nie wpływa na bieg terminu przedawnienia. Jest to bowiem termin ustawowy, który powoduje wygaśnięcie zobowiązania niezależnie od fazy w jakiej jest postępowanie, nawet w trakcie egzekucji (wyrok NSA z 3.1.2002 r., III SA 1339/00; Monitor Podatkowy 2002, Nr 2, str. 2), z uwzględnieniem art. 70 § 3 O.p., stanowiącego o przerwaniu biegu tego terminu wskutek pierwszej czynności egzekucyjnej, o której podatnik został powiadomiony. Sąd zauważył przy tym, że organy podatkowe zobowiązane są z urzędu uwzględniać upływ terminu do wydania decyzji podatkowej (art. 68 i art. 118 § 1 O.p.) lub upływ terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (art. 70 § 1 O.p.) i w razie stwierdzenia takiego faktu w trakcie prowadzonego postępowania podatkowego obowiązane są umorzyć takie postępowanie jako bezprzedmiotowe - nie można bowiem skutecznie ustalić zobowiązania podatkowego wbrew wyraźnemu przepisowi prawa (art. 68 i art. 118 § 1 O.p.) lub określić takiego zobowiązania, które z mocy prawa wygasło wskutek przedawnienia (art. 70 § 1 w zw. z art. 59 § 1 pkt 9 O.p.). Decyzja podatkowa wydana z naruszeniem tych przepisów jest wadliwa i podlega wyel...