PIP: Zwolnienia okolicznościowe, zwolnienie z powodu siły wyższej oraz urlop opiekuńczy

W języku potocznym zwolnienia okolicznościowe od pracy często nazywane są urlopem okolicznościowym. Urlop ten nie jest częścią urlopu wypoczynkowego i jest udzielany np. w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu jego ojca czy matki. Natomiast zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej przysługuje w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Z kolei celem urlopu opiekuńczego jest zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

Zwolnienia okolicznościowe

W języku potocznym zwolnienia okolicznościowe od pracy często nazywane są urlopem okolicznościowym. Urlop ten nie jest częścią urlopu wypoczynkowego.

Pracodawca jest obowiązany zwolnić od wykonywanej pracy m.in.:

• wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony,
• na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykroczenia,
• będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stacje krwiodawstwa w celu oddania krwi oraz na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy,
• 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
• 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.

Wszystkie te zdarzenia lub okoliczności usprawiedliwiające nieobecność w pracy zostały określone w rozporządzeniu (patrz podstawy prawne).

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Z dniem 26 kwietnia 2023 roku pracownicy zyskali nowe uprawnienie tj. zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Za siłą wyższą uważa się jedynie zdarzenia zewnętrzne w stosunku do uprawnionego, a zarazem nadzwyczajne i w konsekwencji nieuchronne oraz w danym układzie stosunków niemożliwe do przewidzenia – wyrok Sądu Najwyższego z 13.05.2021 r., V CSKP 83/21, LEX nr 3174818.

UWAGA!

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym.

Aby pracownik mógł skorzystać z tego zwolnienia, będą musiały wystąpić jednocześnie 3 przesłanki:

• działanie siły wyższej,
• pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem,
• konieczność natychmiastowej obecności pracownika.

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.

Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Kodeks pracy nie precyzuje, w jakiej formie pracownik może składać wniosek o zwolnienie z powodu siły wyższej. Należy uznać, że pracownik może złożyć go w dowolnej formie tj. nie tylko osobiście ale też w formie elektronicznej czy też sms-em.

Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony w 1/2 wymiaru czasu pracy ma prawo do 8 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w roku kalendarzowym (16 godz. x 1/2 etatu = 8 godz.) z kolei pracownik zatrudniony na 1/3 etatu będzie miał prawo do 6 godzin zwolnienia z tytułu siły wyższej (16 godz. x 1/3 etatu = 5,33 godz.; po zaokrągleniu 6 godz.)...