22.12.2016

Zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami uważa się: 

• małżonka, 
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, 
• rodziców, 
• macochę i ojczyma oraz 
• osoby przysposabiające, 

jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.

Powyższe nie dotyczy osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Osoby współpracujące podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia jej zakończenia.

Za osoby współpracujące nie uważa się natomiast innych osób spokrewnionych na przykład rodzeństwa. Jeżeli zatrudnisz takie osoby na umowę o pracę, podlegają one ubezpieczeniom na ogólnych zasadach (czyli jako pracownicy).

Aby rozstrzygnąć, czy dana osoba, w rozumieniu obowiązujących przepisów, jest członkiem rodziny współpracującym z przedsiębiorcą, należy sprawdzić poszczególne przesłanki.

Ustalając, czy dane osoby pozostają ze sobą we wspólnym gospodarstwie domowym bierze się pod uwagę:

• wspólny adres zameldowania (zamieszkania),
• prowadzenie wspólnego budżetu domowego,
• współpracę w załatwianiu codziennych spraw życiowych.

Zatem współpracujący to członkowie najbliższej rodziny:

• pozostający z Tobą we wspólnym gospodarstwie domowym,
• przyczyniający się do prowadzenia działalności,
• działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność,
• zaangażowani w prowadzenie tej działalności.

Nawet, jeżeli zatrudnisz członka rodziny na podstawie umowy o pracę, jeżeli spełnia on warunki określone w ustawie, będzie traktowany jako osoba współpracująca. Przy ustalaniu faktu współpracy musisz zbadać, czy umowa między Tobą (jako przedsiębiorcą) a osobą współpracującą ma cechy stosunku pracy, a zwłaszcza czy istnieje stosunek podporządkowania pomiędzy między Wami. Inną rzeczą, na którą musisz zwracać uwagę jest regularność w świadczeniu pracy na rzecz osoby prowadzącej działalność (np. regularna praca 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu wskazuje na to, że strony łączy stosunek pracy). ZUS oraz sądy zwracają również uwagę na to, czy są prowadzone akta osobowe danej osoby jako pracownika. Aby dany stosunek został uznany za stosunek pracy, należy zawrzeć umowę o pracę w formie pisemnej.

Należy pamiętać, że współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności ma charakter wyłącznie faktyczny. Nie wiążą się z nią żadne konkretne prawa i obowiązki stron. Często przebiega w sposób nieregularny.

Jak zgłosić?

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny następuje za pomocą druku ZUS ZCNA. Zgłoszenie może dotyczyć zarówno członków rodziny przedsiębiorcy jak i członków rodziny zatrudnianych pracowników. Odpowiednie formularze można również składać drogą elektroniczną korzystając z Platformy Usług Elektronicznych ZUS.

Wysokość składek za osobę współpracującą

Za osobę współpracującą należy opłacać składki tak, jak za przedsiębiorcę z tym wyjątkiem, że osoba współpracująca nie ma prawo do korzystania z obniżonych składek. Jeżeli rozpoczynasz działalność i masz prawo do opłacania tzw. małego ZUS, to w przypadku osoby współpracującej nie może ona skorzystać z tej preferencji.

Za każdą osobę współpracującą musisz odprowadzić składki tak, jakby prowadziła ona własną działalność gospodarczą i nie korzystała z tzw. małego ZUS.

Osoba współpracująca to stan faktyczny. Niezależnie czy przedsiębiorca zawrze z taką osobą umowę (i na jakim poziomie określi jej wynagrodzenie) czy pomoc jest udzielana bezumownie składki odprowadza się w takiej samej wysokości.

Musisz również pamiętać, że zawarcie umowy cywilnoprawnej z członkiem rodziny nie jest traktowane jako współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Członek rodziny spełniający definicję osoby współpracującej będzie traktowany tak, jak osoba obca, z którą zawarto umowę cywilnoprawną. Składki na ubezpieczenia społeczne będą naliczane od wysokości wynagrodzenia określonego na umowie.

Taką wykładnię przepisów zastosował ZUS w interpretacji wydanej przez Departament Ubezpieczeń i Składek Centrali ZUS 11 maja 2013 roku. Stwierdzono w niej, że:

„(...) gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą zatrudni na podstawie umowy o pracę swojego współmałżonka, z którym pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym to dla celów ubezpieczeń społecznych osoba ta jest traktowana jako osoba współpracująca.

Zasada ta nie obowiązuje natomiast, gdy osoba prowadząca działalność zawiera z własnym współmałżonkiem umowę zlecenie.

Warunkiem jest jednak, aby treść zawartej umowy i okoliczności jej wykonywania, odpowiadały warunkom określonym przepisami kodeksu cywilnego. W konsekwencji, jeżeli współmałżonek będzie wykonywał faktycznie umowę zlecenie, to będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca.

W wątpliwych przypadkach właściwa jednostka terenowa Zakładu może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające celem ustalenia czy dana osoba została prawidłowo zgłoszona do ubezpieczeń."

Należy jednak pamiętać, że jest to interpretacja wydana w sprawie indywidualnej, a nie ogólna zasada, jaką kieruje się ZUS.

biznes.gov.pl