Klauzula nadużycia prawa w ustawie o VAT

Zgodnie z definicją określoną w art. 5 ust. 5 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT, w ramach transakcji, która pomimo spełniania warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, którym służą te przepisy. Jest to tzw. mała klauzula obejścia prawa podatkowego. Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania obejmująca wszelkie pozostałe podatki zawarta została w Ordynacji podatkowej.

Klauzula w orzecznictwie TS UE

Klauzula nadużycia prawa nie jest nowym rozwiązaniem. Jest ona znana już od dawna dzięki orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości UE. Została ona przez nie wykształcona z powodu braku w unijnych dyrektywach uregulowań dotyczących nadużywania prawa dotyczącego VAT przez podatników tego podatku.

Unijne orzecznictwo w tej kwestii liczyć można od wyroku w sprawie C-255/02 z 21 lutego 2006 r. Halifax plc, Leeds Permanent Development Services Ltd och County Wide Property Investments Ltd v. Commissioners of Customs & Excise. W uregulowaniu tym Trybunał wskazał przesłanki przemawiające za uznaniem danej czynności za stanowiącą nadużycie prawa:

• pomimo spełniania przesłanek formalnych określonych w uregulowaniach unijnych dyrektyw oraz opartego na nich ustawodawstwa krajowego skutkują odniesieniem przez podatnika korzyści podatkowej, której osiągnięcie pozostaje w sprzeczności z celem tych przepisów. Jest to przesłanka obiektywna odnosząca się do czynności, które spełniają warunki formalne określone przez Dyrektywę 2006/112/WE RADY z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347/1) i przepisy krajowe. Gdy transakcja nie została przeprowadzona zgodnie z zasadami określonymi przez przepisy dojść może do – w opinii Trybunału – do oszustwa nie zaś do nadużycia prawa.
• z ogółu obiektywnych okoliczności wynikać powinno, że zasadniczym celem transakcji jest uzyskanie korzyści podatkowej. Jest to przesłanka subiektywna stanowiąca cel przeprowadzenia transakcji. Zdaniem Trybunału zakaz nadużyć jest bezprzedmiotowy w sytuacji, gdy transakcje mogą mieć uzasadnienie inne niż samo osiągnięcie korzyści podatkowych.

Później pojawiło się wiele innych orzeczeń, w których Trybunał przedstawiał przesłanki uznania danych czynności podatnika za zmierzające do obchodzenia prawa. Jednak wyżej przedstawiony wyrok uznać należy za najistotniejszy w kwestii określenia kryteriów nadużywania prawa w zakresie VAT. Dorobek orzeczniczy TS UE w tym względzie jest więc bogaty i stanowi solidną podstawę do wydawania rozstrzygnięć sądom krajowym z odwołaniem się do niego.

Podsumowując krótko zagadnienia jakimi zajmował się Trybunał, było nimi znalezienie granicy pomiędzy w pełni uprawnionym korzystaniem z przepisów przez planowanie podatkowe a nadużyciem prawa.

Sztuczna konstrukcj...