Czy nielegalny pobór energii podlega opodatkowaniu VAT?

W przypadku nielegalnego poboru energii nie może być mowy o rozporządzeniu prawem przez dostawcę energii, gdyż nie składa on oświadczenia woli z zamiarem przeniesienia prawa, którym dysponuje. Nie można zatem przyjąć, by przy okazji dokonywanych przez pozyskującego bezprawnie energię czynności dochodziło także do oświadczenia woli sprzedawcy energii kreującego czynność prawną sprzedaży energii (dostawy energii w rozumieniu ustawy o VAT). Z uwagi na to nielegalny pobór energii elektrycznej nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT — orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach.

O co toczył się spór?

Spółka zwróciła się z wnioskiem o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej. We wniosku podała, że przedmiotem jej działalności jest sprzedaż energii elektrycznej i że występują przypadki nielegalnego poboru tej energii poprzez manipulację w urządzeniach ograniczających natężenie przepływu energii elektrycznej, samowolne podpięcie do sieci z pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego, dokonywanie zmian w tym układzie, względnie naruszenie plomb założonych na urządzeniach energetycznych. Charakterystyczną cechą tych działań jest to, że z reguły nie można jednoznacznie ustalić, czy, kiedy i w jakim zakresie energia elektryczna została faktycznie nielegalnie pobrana. Spółka za taki nielegalny pobór energii elektrycznej pobiera opłaty określone w taryfie zatwierdzonej przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Zdaniem spółki nielegalny pobór energii elektrycznej nie stanowi czynności opodatkowanej VAT. Pobierane opłaty mają charakter sankcyjny oraz odszkodowawczy i nie są wynagrodzeniem, gdyż pozbawione są cechy ekwiwalentności. Nielegalny pobór energii nie jest dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm., dalej — ustawa o VAT), ponieważ nie występuje tu przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą (energią) jak właściciel. Nielegalny pobór energii nie jest też świadczeniem usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, gdyż nie dochodzi do wykonywania przez usługodawcę określonego świadczenia, skoro pobór energii występuje bez jego wiedzy. Ponadto nie ma możliwości określenia momentu powstania obowiązku podatkowego w sytuacji takiego nielegalnego poboru energii. Nie może nim być np. chwila wydania towaru, jak stanowi art. 19 ust. 1 tej ustawy, wobec niemożności określenia tego terminu (a nawet niemożności stwierdzenia, czy pobór energii w ogóle nastąpił).

Spółka podniosła także, że nielegalny pobór energii nie jest czynnością określoną w art. 5 ust. 2 ustawy o VAT, czyli czynnością dokonaną bez zachowania warunków oraz form określonych przepisami prawa, ponieważ przepis ten nie obejmuje czynów zabronionych, a takim czynem jest kradzież energii lub niszczenie mienia zakładu energetycznego. Dlatego też czyn taki odpowiada zakresowi art. 6 pkt. 2 ustawy o VAT, w myśl którego przepisów ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.