Wydatki na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) i członków organów osoby prawnej kosztem uzyskania przychodu

Zgodnie z art. 15 ust. 1 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr54, poz. 654, z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Z analizy tych dwóch przepisów jasno wynika, że wydatek może być powiązany z przychodem w sposób nie tylko bezpośredni, ale ipośredni. Nie wszystkie wydatki poniesione przez osobę prawną mogą być zaliczone przez ten podmiot do kosztów uzyskania przychodów. W szczególności nie wszystkie wydatki poniesione przez osobę prawną na rzecz swoich udziałowców (akcjonariuszy) oraz na rzecz członków swoich organów mogą być zaliczone przez osobę prawną do kosztów uzyskania przychodów.

Generalnie, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w koszty uzyskania przychodów nie mogą być zaliczone wydatki związane z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów. Świadczeniem (zobowiązaniem) jednostronnym jest świadczenie, w którym tylko jedna strona jest uprawniona. W związku z tym wydatkiem związanym z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców będą wszelkie wydatki ponoszone przez osobę prawną na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) niebędących pracownikami, które prowadzą do uzyskania przez nich oczekiwanego wyniku bez żadnego świadczenia wzajemnego. Nie ma mowy o świadczeniu jednostronnym, jeżeli w ramach określonego stosunku prawnego strony tego stosunku dokonują świadczeń ekwiwalentnych. Tak więc wszelkie świadczenia dwustronnie zobowiązujące generalnie nie eliminują z kosztów uzyskania przychodów wydatków poczynionych w ramach tego świadczenia.

Przykład: 
Umowa najmu zawarta pomiędzy udziałowcem spółki z o.o. a spółką jest czynnością dwustronną i czynsz z tytułu najmu ponoszony przez spółkę na rzecz wspólnika jest dla spółki kosztem uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 38a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie mogą być zaliczone w koszty uzyskania przychodów żadne inne świadczenia na rzecz osób wchodzących w skład rad nadzorczych, komisji rewizyjnych lub organów stanowiących osób prawnych z wyjątkiem wynagrodzeń wypłacanych z tytułu pełnionych funkcji. Oznacza to, że ponoszone przez spółkę wydatki, np. na zwrot kosztów podróży i diet członków rady nadzorczej nie stanowią dla spółki kosztów uzyskania przychodów. Potwierdziło to m.in. MF w piśmie z dnia 8 sierpnia 2002 r. sygn. PB/MD-066-419-1871/02. Jednakże wypłacane członkom organu nadzoru tzw. tantiemy (udział w zyskach), przy odpowiedniej konstrukcji umowy, mogą stanowić część wynagrodzenia członków tych organów z tytułu pełnionej funkcji. Uważam więc, że mogą stanowić dla spółki koszty uzyskania przychodu. Także wydaje się, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby przy odpowiedniej konstrukcji umowy wypłacać członkowi rady nadzorczej, komisji rewizyjnej czy organu stanowiącego osoby prawnej odpowiednio wyższe wynagrodzenie tak, aby z tego wynagrodzenia sam sobie opłacał koszty podróży służbowych czy szkoleń. Będzie to dla członka organu obojętne, a spółka będzie mogła zaliczyć cały wydatek w koszty uzyskania przychodów. Uważam także, że art. 16 ust. 1 pkt 38a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wyraźnie mówi o wynagrodzeniu dla członków organów z tytułu pełnionych funkcji. Nie dotyczy on więc wynagrodzenia i innych świadczeń wypłacanych członkowi tych organów zatrudnionego w tej samej osobie prawnej na stanowisku innym, niezwiązanym z pełnioną funkcją w organie spółki.

Spółka ni...