Orzecznictwo: Umorzenie składek na ubezpieczenie społeczne

Teza: Z uwagi na użyty w art. 28 ust. 3a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) zwrot "pomimo braku ich całkowitej nieściągalności" uzależnienie umorzenia należności z tytułu składek od ich całkowitej nieściągalności dotyczy także ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na ubezpieczenie społeczne. W konsekwencji oznacza to zatem, że przy umarzaniu nieopłaconych przez te podmioty należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne zastosowanie będzie miał wymóg wystąpienia precyzyjnie określonych przesłanek całkowitej nieściągalności, a w sytuacji ich niewystąpienia sytuacja majątkowa i rodzinna wnioskodawcy podlegać będzie ocenie organu z punktu widzenia przesłanek określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365).

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi Wydział I w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Paweł Janicki Sędziowie Sędzia NSA Wiktor Jarzębowski (spr.) Sędzia WSA Joanna Grzegorczyk - Drozda Protokolant Izabela Ścieszko po rozpoznaniu w Łodzi na rozprawie w dniu 12 stycznia 2010 r. przy udziale --- sprawy ze skargi B. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy oraz koszty upomnień oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku B.K., odmówił umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okresy od 12.2001 r. do 01.01.2002 r., od 03.2002 r. do 07.2005 r. w łącznej kwocie 30.498,34 zł, ubezpieczenie zdrowotne za okresy 11-12.2001 r., od 03.2002 r. do 07.2005 r. w łącznej kwocie 9.001,59 zł, Fundusz Pracy za okres od 11.2001 r. do 07.2005 r. w łącznej kwocie 2.371,45 zł oraz kosztów upomnień.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy B.K. podniosła, że we wniosku o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne dostatecznie wykazała, iż w obecnej sytuacji, jak również w dalszym okresie, nie będzie w stanie uregulować zadłużenia wobec ZUS. Strona wskazała także, iż Zakład wyraził mylny pogląd, że w przyszłości wznowi działalność gospodarczą, z której będzie osiągać dochody poprawiające jej sytuację finansową. Stan jej zdrowia oraz konieczność opieki nad ciężko chorym synem (zaawansowana cukrzyca) nieosiągającym żadnych dochodów uniemożliwia jej dalsze prowadzenie działalności gospodarczej. Dodała, że syn złożył również wniosek o umorzenie należności wobec ZUS. We wniosku podał, że utrzymuje się wyłącznie z emerytury matki. Z kolei dochody osiągane przez nią i męża nie wystarczają na zakup drogich leków przeciwko cukrzycy. W konkluzji strona stwierdziła, że w jej przypadku są podstawy do umorzenia zadłużenia w oparciu o rozporządzenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Ponadto podkreśliła, że ustanowienie przez ZUS hipoteki przymusowej na jej nieruchomości nie daje żadnej gwarancji odzyskania zaległości z tytułu nieopłaconych składek z uwagi na rosnący dług z tytułu prywatnej pożyczki oraz z powodu ustanowionych już wcześniej hipotek na rzecz A II i V Oddział w Ł.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z dnia [...] utrzymał w mocy swą decyzję z dnia [...].

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że nie znajduje podstaw do umorzenia należności w oparciu o przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przedstawione przez stronę okoliczności, a przede wszystkim trudności finansowe, nie są wystarczające do wydania pozytywnej decyzji w kwestii umorzenia należności. Wskazane zaległości, które figurują na koncie strony, zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Jednocześnie organ podkreślił, że w decyzji nr [...] z dnia [...] zostały powołane przepisy art. 28 ust. 3 oraz art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, na podstawie których Zakład może, ale nie musi, umorzyć zaległości (nie dotyczy to należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych, do których nie stosuje się ulg i umorzeń). Zgodnie z ww. przepisami należności z tytułu składek mogą być umarzane w przypadku ich całkowitej nieściągalności, a pomimo braku ich całkowitej nieściągalności w wyjątkowych przypadkach, gdy osoba zobowiązana wykaże, że nie ma żadnej możliwości wywiązać się z zobowiązań wobec ZUS, np. legitymuje się orzeczeniem o trwałej całkowitej niezdolności do pracy i nie otrzymuje żadnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uznał, że w rozpoznawanej sprawie sytuacja taka nie zachodzi. Wskazał, że rozpatrując wniosek o umorzenie uwzględnił wszystkie powołane przez stronę argumenty i przedstawione dowody.

Organ podniósł przy tym, że z dokumentacji zgromadzonej w sprawie wynika, iż strona pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 1.173,62 zł brutto, z którego potrącana jest kwota 293,40 zł na rzecz Urzędu Skarbowego Ł. oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Ł. W związku ze zbiegiem egzekucji sądowej i administracyjnej potrącane kwoty pozostają w depozycie ZUS. Zadłużenie objęte jest postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł.. Organ egzekucyjny do chwili obecnej nie stwierdził bezskuteczności prowadzonego postępowania. Ponadto należności z tytułu składek nadal zabezpieczone są wpisem hipoteki przymusowej, co oznacza, że mogą być dochodzone z tego składnika majątkowego.

W związku z powyższym organ uznał, że w analizowanym przypadku nie zachodzi całkowita nieściągalność należności i dlatego nie jest możliwe umorzenie zadłużenia na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Organ podkreślił także, iż we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy strona wniosła o umorzenie należności na podstawie art. 28 ust. 3a wyżej powołanej ustawy twierdząc, że spełnia przesłanki zawarte w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Przedstawiona przez stronę sytuacja nie daje wystarczających podstaw do umorzenia zaległości w oparciu o powołane wyżej przepisy.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnił przy tym, że analizując uregulowania prawne dotyczące możliwości umorzenia należności pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, należy brać pod uwagę między innymi to, czy trudności płatnicze mają charakter okresowy, czy stały i pogłębiający się. Ponadto ocenia się, czy jest możliwa poprawa sytuacji finansowej.

Wychodząc z powyższych przesłanek organ ten stwierdził, że konieczność sprawowania opieki nad chorym synem, pozostającym na utrzymaniu strony, nie może stanowić jedynej przesłanki do umorzenia należności z tytułu składek. Ponoszenie kosztów związanych z utrzymaniem chorego syna (w tym również zakup niezbędnych leków) jest z pewnością dużym obciążeniem finansowym, lecz nie stanowi podstawy do umorzenia należności. Z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego wynika, że syn R.K. w dniu 13.05.2009 r. złożył sprzeciw w sprawie orzeczenia uznającego go za zdolnego do pracy. W przypadku przyznania świadczenia, syn uzyska własny dochód, a tym samym nie będzie pozostawał na utrzymaniu strony.

Organ podkreślił przy tym, że z dokumentów zgromadzonych w sprawie nie wynika, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pociągnąć zbyt ciężkie skutki dla strony i jej rodziny. Strona otrzymuje świadczenie emerytalne, a jej mąż zatrudniony jest na pełen etat z wynagrodzeniem w wysokości od 1.533,17 zł do 3.832,92 zł (zgodnie z dokumentami ZUS RCA za okres 01-04.2009r.) w oraz w wymiarze 1/2 etatu z wynagrodzeniem od 851,53 zł do 1.773,13 zł (zgodnie z dokumentami ZUS RCA za okres 03-04.2009r.). Rodzina strony uzyskuje stały dochód, a więc nie jest pozbawiona możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych. Z materiałów zgromadzonych w sprawie nie wynika również, że strona poniosła straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, które spowodowały, że nie posiadała funduszy na opłacenie składek.

Organ zauważył także, iż ryzyko związane z prowadzoną na własny rachunek działalnością gospodarczą ponosi zawsze płatnik, który powinien poszukać możliwości rozwiązania swojej sytuacji finansowej i płatniczej bez udziału państwa. Trudności związane z uzyskaniem dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej nie są równoznaczne z niemożnością zapłaty zaległych zobowiązań i nie mogą automatycznie stanowić podstawy do umorzenia należności z tytułu składek. Zdaniem organu istotne jest również to, że obowiązek spłaty zaległych zobowiązań składkowych nie oznacza, iż muszą być one uregulowane jednorazowo. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje możliwość zastosowania ulgi w opłacie składek w formie rat. Układ ratalny może być zawarty po spełnieniu przez dłużnika warunków koniecznych do zawarcia tego układu. Mając na uwadze powyższe względy Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy swą decyzję z dnia [...].

Nie zgadzając się z powyższą decyzją, B.K. złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, wnosząc o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...].

Zaskarżonej decyzji strona zarzuciła naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego, tj. art. 28 ust. 3a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) poprzez jego niewłaściwą interpretację;

2. przepisów prawa procesowego, tj.:

1) art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) przez niepodjęcie przez stronę przeciwną wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia oraz załatwienia sprawy oraz nieuwzględnienie słusznego interesu obywatela;

2) art. 77 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego poprzez niezebranie i nierozpatrzenie w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego;

3) art. 107 § 3 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego przez zaniechanie wszechstronnego zbadania materiału...