Orzecznictwo: Nabycie części nieruchomości w wyniku podziału majątku małżeńskiego

Za datę nabycia nieruchomości, w tej części, która przekroczyła udział w majątku wspólnym, należało przyjąć dzień, wktórym dokonano podziału majątku małżeńskiego (uprawomocniło się postanowienie o podziale). Natomiast bieg 5-letniego terminu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f., należało liczyć od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano podziału.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] Dyrektor Izby Skarbowej, po rozpatrzeniu zażalenia W. L., utrzymał w mocy postanowienie Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego z dnia [...] zawierające pisemną interpretację co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego.

Podstawą rozstrzygnięcia Dyrektora Izby Skarbowej był następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 28 czerwca 2007 r. W. L. zwrócił się do Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego.

Przedstawiając stan faktyczny wnioskodawca podał, że w dniu 11 grudnia 1998 r. nabył wraz z żoną, do majątku objętego wspólnością ustawową, zabudowaną nieruchomość. Podał również, że w dniu 25 stycznia 2006 r., w wyniku sądowego podziału majątku wspólnego, został wyłącznym właścicielem tej nieruchomości, a sprzedał ją w dniu 18 maja 2007 r.

Z uwagi na to, że sprzedaż ww. nieruchomości nastąpiła po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie, w ocenie wnioskodawcy nie powstanie obowiązek podatkowy wynikający z art. 28 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j.: Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.) — zwanej w dalszej części „u.p.d.o.f.”.

Zdaniem W. L. przeprowadzony w styczniu 2006 r. podział majątku należy traktować jako czynność porządkującą stosunki majątkowe pomiędzy byłymi małżonkami, w wyniku których nastąpiło ostateczne przesunięcie poszczególnych składników mienia do majątku odrębnego jednego z małżonków i czynności tej nie należy utożsamiać z nabyciem rzeczy lub praw w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8a u.p.d.o.f.

Postanowieniem z dnia [...] Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego [...] wskazał, że w odniesieniu do opisanego we wniosku stanu faktycznego przedstawione przez W. L. stanowisko jest nieprawidłowe.

W ocenie organu pierwszej instancji dzień uprawomocnienia się postanowienia sądu o podziale majątku wspólnego, tj. 2 lutego 2006 r., należy traktować jako datę nabycia przez wnioskodawcę połowy ww. nieruchomości. Tym samym bieg pięcioletniego terminu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f., dla części nieruchomości nabytej przez wnioskodawcę na mocy ugody sądowej, należy liczyć od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu, zaś przychód od  utego 2006 r., należy traktować jako datę nabycia przez wnioskodawcę połowy ww. nieruchomości. Tym samym bieg pięcioletniego terminu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f., dla części nieruchomości nabytej przez wnioskodawcę na mocy ugody sądowej, należy liczyć od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu, zaś przychód od tej części nieruchomości podlega opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym, z uwagi na jej zbycie przed upływem 5 lat od nabycia.

Na powyższe postanowienie W. L., reprezentowany przez pełnomocnika — adwokata K. M., wniósł zażalenie, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie prawa materialnego — art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f., poprzez błędną wykładnię tego przepisu i uznanie, że zniesienie współwłasności majątku dorobkowego stanowi nabycie własności nieruchomości w rozumieniu tego przepisu jako element istotny z punktu widzenia zastosowania wyjątku od zasady, iż zbycie nieruchomości, które nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i nie jest dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, nie podlega — co do zasady — opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że przepis art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f., jako wyjątek od zasady, powinien być interpretowany w sposób ścisły, zapewniający realizację celu jego ustanowienia, ale też nieprowadzący do rozszerzenia jego działania poza cel wskazany przez ustawodawcę. Zdaniem strony wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna omawianego przepisu wskazują, że aby przychód ze sprzedaży stanowił źródło przychodu w rozumieniu tego przepisu musi istnieć tożsamość wskazanego w ustawie przedmiotu nabycia i przedmiotu sprzedaży oraz między nabyciem a sprzedażą musi upłynąć mniej niż 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie.

Zdaniem W. L., wbrew zaprezentowanemu stanowisku przez organ pierwszej instancji, przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 kwietnia 1997 r. (sygn. akt I SA/Kr 35/97, POP 1999/6/166) wcale nie uzasadnia stanowiska, że dzień uprawomocnienia się postanowienia sądu o podziale majątku wspólnego należy traktować jako datę nabycia połowy omawianej nieruchomości. Podatnik wskazał, że w orzeczeniu tym wyrażony został pogląd — nieakceptowany zresztą przez niego, z uwagi na sprzeczność z innymi (przytoczonymi przez niego w uzasadnieniu zażalenia), lepiej uzasadnionymi i mniej odległymi czasowo judykatami — że w dniu podziału majątku dorobkowego małżeńskiego nabył, w rozumieniu art. 10 u.p.d.o.f., nie połowę przedmiotowej nieruchomości, lecz odpowiednią część odpowiadającą dopłacie, przy uwzględnieniu wartości całości majątku dorobkowego małżeńskiego.

W ocenie strony brak jest jakichkolwiek powodów, by podział majątku dorobkowego był traktowany inaczej niż regulacja majątkowoprawnych stosunków byłych małżonków. Również w świetle wykładni funkcjonalnej opisany we wniosku o udzielenie interpretacji stan faktyczny w żadnej mierze nie wskazuje na cel spekulacyjny podjętych działań, a zatem podatkowe sankcjonowanie zdarzenia prawnego w postaci zniesienia współwłasności jawi się jako nadmierny fiskalizm.

Mając powyższe na względzie W. L. wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że stanowisko przedstawione we wniosku jest prawidłowe w odniesieniu do opisanego stanu faktycznego.

Dyrektor Izby Skarbowej nie podzielił argumentacji żalącego się uznając za słuszne stanowisko organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu decyzji z dnia organ odwoławczy podał, że jednym ze źródeł przychodów wskazanych przez ustawodawcę w treści art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f. jest — z pewnymi zastrzeżeniami — odpłatne zbycie nieruchomości (...) jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane (...) przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie.

Dalej Dyrektor podał, że przepisy u.p.d.o.f. nie definiują pojęcia nabycia, zaś w polskim systemie prawnym kwestie związane z prawem rzeczowym unormowane zostały m.in. w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.) — zwanej w dalszej części „k.c.”, regulujących powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy. Zdaniem organu odwoławczego z przepisów tych należy wywieść, że przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w drodze zniesienia współwłasności (działu spadku, podziału majątku wspólnego) jest nabyciem tych rzeczy. Dyrektor podał, że ustrój wspólności ustawowej, obejmujący dorobek obojga małżonków, ukształtowany został przez ustawodawcę jako wspólność łączna, bezudziałowa. Wspólność ta charakteryzuje się tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą zatem rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością (art. 35 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. — Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59 ze zm.) — zwanej w dalszej części „k.r.i.o.”). Dopiero z chwilą ustania wspólnoty ustawowej wspólność ta ulega przekształceniu, albowiem jak wynika z art. 501 k.r.i.o. w razie ustania wspólności, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej.

W ...