Pomoc prawna z urzędu a opodatkowanie PIT

Działalność zawodowa doradcy podatkowego świadczona w ramach pomocy prawnej z urzędu to pozarolnicza działalność gospodarcza, o której stanowi art. 5a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co odpowiada kwalifikacji osiąganych przychodów w art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Stefan Babiarz, Sędzia NSA Małgorzata Wolf- Kalamala(sprawozdawca), Sędzia WSA del. Lidia Ciechomska-Florek, Protokolant Tomasz Jankowski, po rozpoznaniu w dniu 22 września 2011 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej I. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2010 r. sygn. akt I SA/Łd 1051/09 w sprawie ze skargi I. K. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 7 października 2009 r. nr [...] w przedmiocie nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 r.:

1) uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Łodzi,
2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w L. na rzecz I. K. 280 (dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Przedmiotem skargi kasacyjnej jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 1051/09, mocą którego oddalono skargę I. K. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. w przedmiocie odmowy stwierdzenia nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za marzec 2008 r. w kwocie 92,00 zł z tytułu pobranej zaliczki przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi.

W dniu 30 marca 2009 r. Skarżący wystąpił do Naczelnika Urzędu Skarbowego L. z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym za rok 2008 w kwocie 92,00 zł, z powodu bezpodstawnie pobranej zaliczki przez płatnika. Wniosek został oparty na art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej.

W uzasadnieniu wniosku wyjaśniono, że postanowieniem z dnia 22 stycznia 2008 r., sygn. akt l SA/Łd 692/06, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi przyznał Skarżącemu jako doradcy podatkowemu kwotę 740,00 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej z urzędu, płatnej z budżetu państwa. W dniu 4 marca 2008 r. Sąd przekazał na rachunek bankowy Strony kwotę 648,00 zł, jednocześnie doręczając informację PIT-11, z której wynika, że kwota uzyskanego przychodu wynosi 606,56 zł, koszty uzyskania przychodów wynoszą 121,31 zł, a pobrana zaliczka - 92,00 zł.

Wnioskodawca wskazał, że kwota przychodu w wysokości 648,00 zł została zaksięgowana w podatkowej księdze przychodów i rozchodów w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.), zwanej dalej "u.p.d.o.f.", co w konsekwencji zobowiązywało go do naliczania i odprowadzania w ciągu roku podatkowego zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, na zasadach określonych w art. 44 powołanej ustawy. Tymczasem WSA w Łodzi naliczył i pobrał zaliczkę na podstawie art. 13 pkt 8 u.p.d.o.f, mimo że Strona poinformowała Sąd o fakcie prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.

Odmawiając stwierdzenia nadpłaty Organ pierwszej instancji stwierdził, że zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej stanowi przychód z działalności wykonywanej osobiście, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f., co powoduje, że zgodnie z art. 42 u.p.d.o.f. WSA jako płatnik był zobowiązany pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Na podstawie art. 42 ust. 2 pkt 1 u.p.d.o.f. WSA był zobowiązany również przesłać podatnikowi i urzędowi skarbowemu informację o wysokości dochodu.

Organ drugiej instancji, po rozpoznaniu odwołania, utrzymał decyzję Organu pierwszej instancji w mocy.

Na wstępie wskazał na treść art. 8 Ordynacji podatkowej definiujący płatnika i podał, że stosownie do art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f. za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10 i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w punkcie 9.

Organ stwierdził dalej, że doradcom podatkowym świadczącym pomoc prawną z urzędu wypłacane jest przez sąd wynagrodzenie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz szczegółowych zasad ponoszenia kosztów pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu (Dz. U. Nr 21, poz. 2075). Na podstawie tego rozporządzenia przedmiotowe koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu ponoszone są przez Skarb Państwa. W konsekwencji Organ przyjął, iż należności wypłacane doradcom podatkowym w oparciu o zawierane z nimi umowy zlecenia za udzielenie pomocy prawnej z urzędu stanowią przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f. W jego ocenie, na gruncie prawa podatkowego nie ma przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą równocześnie wykonywały na zlecenie sądów i prokuratury określone czynności i osiągały z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f. Konsekwencją takiej kwalifikacji przychodów jest spoczywający na sądach dokonujących wypłaty przedmiotowych kwot obowiązek płatnika określony w art. 41 ust. 1 u.p.d.o.f.

Ponadto, zdaniem Organu, złożenie przez doradcę podatkowego oświadczenia, że wykonywane czynności wchodzą w zakres prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, nie zwalnia sądu z obowiązku pobrania zaliczki od wypłaconych należności. Dający taką możliwość przepis art. 41 ust. 2 u.p.d.o.f. ma zastosowanie tylko do przychodów z art. 13 pkt 2 i 8, a nie z art. 13 pkt 6 tej ustawy.

Wskazano dalej, że zgodnie z art. 253 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - zwanej dalej P.p.s.a. - o wyznaczenie doradcy podatkowego sąd zwraca się do właściwej Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Organ twierdził, iż w sytuacji, gdy na polecenie sądu Przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych zleca doradcy podatkowemu dokonanie określonych czynności (prowadzenie sprawy z urzędu), doradca podatkowy nie wykonuje swoich czynności na podstawie stosunku cywilnoprawnego, na zasadzie swobody zawierania umów. Podstawą czynności doradcy podatkowego jest obowiązek wypełnienia powinności należącej do wykonywanego zawodu wobec władczo wyrażonej woli sądu.

Organ II instancji stwierdził, że prowadzenie sprawy przez doradcę wyznaczonego z urzędu stanowi obowiązek zawodowy i korporacyjny. Pomiędzy sądem, który polecił Krajowej Radzie Doradców Podatkowych wyznaczenie doradcy podatkowego do świadczenia pomocy prawnej w konkretnej sprawie a doradcą podatkowym zachodzi stosunek prawny co do warunków wykonywania tych czynności - bowiem to sąd wyznacza terminy i miejsce odbywania rozpraw, wyznacza obowiązek składania pism procesowych w zakresie dowodów. Sąd też postanawia o wynagrodzeniu doradcy podatkowego, a także odpowiedzialności za wykonywanie czynności procesowych.

Zatem, w ocenie Organu, podstawą stosunku prawnego pomiędzy pełnomocnikiem strony z urzędu a sądem są powszechnie obowiązujące przepisy prawne, dotyczące sposobu wyznaczania doradcy podatkowego, sposobu jego wynagradzania oraz odpowiedzialności. Powoduje to, że przychody z tytułu pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu nie zaliczają się do pozarolniczej działalności gospodarczej (a zgodnie z art. 5a pkt 6 u.p.d.o.f., nie jest pozarolniczą działalnością gospodarczą taka działalność, z której przychody są zaliczane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 13 pkt 6 cytowanej ustawy). Z kolei, zgodnie z art. 24a ust. 1 u.p.d.o.f. oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 ze zm.), w księdze przychodów i rozchodów powinny być ewidencjonowane tylko przychody i koszty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, co oznacza, że przychody z tytułu wykonania czynności zleconych przez sąd nie mogą być tam wpisywane.

Organ powoławszy treść art. 133 § 1 Ordynacji podatkowej stwierdził także, że WSA w Łodzi jako płatnik nie jest stroną niniejszego postępowania. Ponieważ postępowanie podatkowe w trybie art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej wszczynane jest na wniosek strony, to podatnik jest jego stroną, a nie płatnik, który wykonuje czynności o charakterze materialno-rachunkowym.

W skardze do Są...