Orzecznictwo: Wypowiedzenie umowy o pracę przed nawiązaniem stosunku pracy

1. Przepis art. 26 Kodeksu pracy nie uzależnia powstania stosunku pracy od jej faktycznego rozpoczęcia przez pracownika. 2. Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę nie jest uzależniona od nawiązania się między stronami stosunku pracy (rozpoczęcia się okresu zatrudnienia). Okresem wypowiedzenia dokonanego przed nawiązaniem się stosunku pracy jest okres przewidziany w art. 36 § 1 pkt 1 k.p., chyba że pracownik wcześniej pozostawał z tym samym pracodawcą w stosunku pracy lub strony w umowie o pracę przedłużyły ustawowy okres wypowiedzenia tej umowy. 3. Przepis art. 49 k.p. w zakresie, w jakim stanowi o rozwiązaniu umowy o pracę z upływem wymaganego okresu wypowiedzenia, dotyczy wypowiedzenia dokonanego, zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika.

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 października 2007 r. sprawy z powództwa L.P.P. Spółki z o.o. w B. przeciwko Jackowi P. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 września 2006 r. [...] uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu zasądził od pozwanego Jacka P. na rzecz L.P.P. Spółki z o.o. w B. kwotę 77.678 zł tytułem odszkodowania umownego za nieprzystąpienie do wykonywania umowy o pracę. Sąd Okręgowy ustalił, że strony zawarły w dniu 15 listopada 2004 r. umowę o pracę. Podjęcie pracy przez pozwanego miało nastąpić z dniem 1 marca 2005 r. W § 1 ust. 2 umowy zwarte zostało postanowienie, że „jeżeli pracownik po podpisaniu niniejszej umowy nie przystąpi do jej wykonywania na warunkach w niej określonych lub od umowy odstąpi wówczas zobowiązuje się on do zapłaty zakładowi pracy odszkodowania w wysokości równowartości w złotych 20.000 euro". Do zawarcia przez strony umowy o pracę doszło po wielomiesięcznych negocjacjach, a po jej zawarciu, w wyniku pertraktacji z dotychczasowym pracodawcą pozwany uzyskał znaczną podwyżkę wynagrodzenia. W dniu 18 stycznia 2005 r. pozwany wystąpił do strony powodowej z propozycją rozwiązania umowy o pracę na zasadzie porozumienia stron, która to propozycja nie została przyjęta. Pismem z dnia 1 lutego 2005 r. pozwany złożył stronie powodowej oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za dwutygodniowym wypowiedzeniem i nie przystąpił do pracy w dniu 1 marca 2005 r. W dniu 28 lipca 2005 r. strona powodowa rozwiązała z pozwanym umowę o pracę bez wypowiedzenia z uwagi na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych polegające na nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy przyjął, że dopuszczalne było ustalenie w umowie o pracę dłuższego niż ustawowy okresu wypowiedzenia, gdyż było to dla pozwanego korzystniejsze. W tej sytuacji dokonane przez niego wypowiedzenie umowy o pracę nie było skuteczne. W zakresie żądania wywodzonego z § 1 ust. 2 umowy o pracę, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że nie ma przeszkód do zastosowania w niniejszej sprawie art. 483 § 1 k.c. i art. 389 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., po pierwsze - z uwagi na rozbieżność między datą podpisania umowy a datą przystąpienia do jej wykonywania przez pozwanego, a po drugie - zastrzeżenie kary umownej nie naruszało zasady swobody wyboru pracy wyrażonej w art. 65 ust. 1 Konstytucji oraz art. 10 § 1 k.p. Pozwany umowę ze stroną pozwaną zawarł dobrowolnie i uczynił to w celu wynegocjowania lepszych warunków płacowych u dotychczasowego pracodawcy.

Wyrokiem z dnia 29 września 2006 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo uznając, że stan faktyczny sprawy jest niesporny.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że pozwany co prawda zawarł umowę o pracę, lecz stosownie do art. 26 k.p. stosunek pracy nie został nawiązany. Rozwiązanie przez pozwanego umowy o pracę przed zaistnieniem stosunku pracy w świetle wykładni przytoczonego przepisu jest dopuszczalne. Wskazanie przez pozwanego błędnego okresu wypowiedzenia, sprzecznego z § 8 umowy o pracę, nie pozbawia dokonanego wypowiedzenia skuteczności, gdyż w tej sytuacji winna mieć zastosowanie zasada opisana w art. 49 k.p. W rezultacie nie doszło do nawiązania stosunku pracy, który powstałby z dniem 1 marca 2005 r. Pomimo ustalenia, że pozwany „wskutek nieprzystąpienia do realizacji stosunku pracy wyrządził stronie powodowej szkodę”, Sąd drugiej instancji wykluczył możliwość zastosowania w niniejszej sprawie:

• art. 389 k.c. - z uwagi na brak zawarcia przez strony umowy przedwstępnej;
• art. 485 w związku z art. 300 k.p. - z uwagi na niedopuszczalność odstąpienia od umowy o pracę wynikającą z normy art. 18 k.p. w związku z art. 36 k.p.;
• art. 477 k.c. w związku z art. 300 k.p. - z uwagi na treść art. 18 k.p., z którego wynika brak możliwości zastosowania do umowy o pracę odpowiedzialności kontraktowej;
• przepisów Kodeksu pracy o odpowiedzialności odszkodowawczej, łączących tę odpowiedzialność „z nienależytym wykonaniem lub niewykonaniem obowiązków pracowniczych, czyli z zachowaniem reprezentowanym przez pracownika w tracie stosunku pracy, a nie jedynie w sytuacji trwania umowy o pracę”.

W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku strona powodowa zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a to:

1) art. 114, art. 115 i nast. k.p., poprzez błędną ich wykładnię prowadzącą w sposób nieuzasadniony do ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika wyłącznie do okresu trwania stosunku pracy, a w konsekwencji niezastosowanie tych przepisów jako podstawy prawnej żądania powodowej Spółki oraz
2) art. 49 k.p., przez jego niezastosowanie pomimo powołania się przez Sąd Apelacyjny na ten przepis w kontekście oceny skuteczności wypowiedzenia.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że w niniejszej sprawie „okresem wymaganym” w rozumieniu art. 49 k.p. był przewidziany umową o pracę 6-miesięczny okres wypowiedzenia. Skoro więc pozwany wypowiedział umowę o pracę przy zastosowaniu innego niż przewidziany umową, bo dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, umowa rozwiązała się z upływem umownego okresu wypowiedzenia.

W związku z tym końcowa data ustania umowy o pracę przypadła po dniu 1 marca 2005 r., w którym pozwany miał podjąć pracę. W rezultacie skutek w postaci rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem przez pozwanego nastąpił w ostatnim dniu sierpnia 2005 r. stosownie do treści art. 30 § 2¹ k.p. Wprawdzie okres ten został skrócony wskutek oświadczenia strony powodowej o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, jednakże oświadczenie to datowane na dzień 28 lipca 2005 r. zostało złożone niewątpliwie już po dacie, w której pozwany był obowiązany podjąć pracę umówioną. W tej sytuacji bezprecedensowa jest konkluzja Sądu drugiej instancji, że nie doszło między stronami do nawiązania stosunku pracy. Z jednej bowiem strony Sąd ten uznał, że dokonane przez pozwanego wypowiedzenie umowy o pracę winno podlegać ocenie w aspekcie art. 49 k.p., z drugiej zaś oceny tej nie zastosował, zdając się przyjmować, że okres wypowiedzenia upłynął przed datą określoną jako dzień przystąpienia pozwa...