Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy

Czas pozostawania bez pracy, za jaki pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie na podstawie art. 57 § 1 k.p., nie musi obejmować miesięcy następujących bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
Protokolant Małgorzata Beczek

w sprawie z powództwa Leszka K. przeciwko Urzędowi Miasta B. o zapłatę wynagrodzenia, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 lipca 2008 r., zagadnienia prawnego przedstawionego postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. z dnia 17 kwietnia 2008 r., sygn. akt VI Pa 50/08,

1) czy art. 57 § 1 kodeksu pracy określa jedynie wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, czy też przepis ten wskazuje konkretny okres za jaki to wynagrodzenie powinno być wypłacone? w razie uznania za trafny drugiego z wyrażonych poglądów,
2) czy wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, o którym mowa w art. 57 § 1 kodeksu pracy przysługuje za miesiące bezpośrednio następujące po dniu rozwiązania umowy o pracę, czy też w sytuacji, gdy po tym dniu pracownik był niezdolny do pracy i korzystał ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, okres pozostawania bez pracy, za który pracownik może dochodzić wynagrodzenia, rozpoczyna się lub przesuwa na okres po ustaniu tej niezdolności, jeżeli po tej dacie pracownik nadal pozostawał bez pracy?

podjął uchwałę:

Czas pozostawania bez pracy, za jaki pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie na podstawie art. 57 § 1 k.p., nie musi obejmować miesięcy następujących bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy.

UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne ujawniło się w związku z rozpoznawaniem przez Sąd Okręgowy w B. - Sąd Pracy apelacji pozwanego Urzędu Miasta B. od wyroku Sądu Rejonowego w B. – Sądu Pracy, którym zasądzono od pozwanego na rzecz powoda Leszka K. kwotę 6.084,65 zł z ustawowymi odsetkami z tytułu wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, przysługującego na podstawie art. 57 k.p. Zagadnienie prawne powstało w następującym stanie sprawy.

Pozwany Urząd Miasta B. rozwiązał z powodem Leszkiem K. umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w dniu 15 grudnia 2005 r. Powód - po przywróceniu do pracy prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w B. - Sądu Pracy - zgłosił gotowość pojęcia pracy w dniu 12 marca 2007 r. i nastąpiła restytucja stosunku pracy. W okresie od 16 grudnia 2005 r. do 11 marca 2007 r. powód pozostawał bez pracy. W okresie tym był niezdolny do pracy od 27 grudnia 2005 r. do 23 grudnia 2006 r. i otrzymywał z tego tytułu świadczenia z ubezpieczenia społecznego: najpierw zasiłek chorobowy (od 27 grudnia 2005 r. do 26 czerwca 2006 r.), następnie świadczenie rehabilitacyjne (od 27 czerwca 2006 r. do 23 grudnia 2006 r.). Po restytucji stosunku pracy pozwany wypłacił powodowi wynagrodzenie jedynie za okres od 16 do 26 grudnia 2005 r. (za 6 dni roboczych). Pozwany pracodawca uznał bowiem, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że okres pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego podlega odliczeniu od okresu, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2006 r., I PK 158/05, OSNP z 2007 r. nr 7–8, poz. 99, oraz powołane tam dotychczasowe orzecznictwo), a także, że czas pozostawania bez pracy, o którym stanowi art. 57 § 1 k.p., obejmuje miesiące następujące bezpośrednio po dniu rozwiązania umowy o pracę (uchwała Sądu Najwyższego z 12 października 1976 r., I PZP 49/76, OSNC z 1977 r. nr 4, poz. 67).

Pozwany wyraził ponadto pogląd, że jeżeli od okresu pozostawania bez pracy odlicza się okres pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego, to nie ma zastosowania zawarta w art. 57 § 1 k.p. gwarancja, że pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie nie mniej niż za miesiąc.

Powód w pozwie dochodził zapłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy od 27 grudnia 2006 r. (kiedy już zaprzestał pobierania świadczenia rehabilitacyjnego) do 11 marca 2007 r. (poprzedzającego dzień restytucji stosunku pracy). Powód podniósł, że wykładnia art. 57 § 1 k.p. przedstawiona w uchwale Sądu Najwyższego z 12 października 1976 r., I PZP 49/76, na którą powołał się pozwany, odmawiając powodowi wypłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w wymienionym okresie, utraciła aktualność w nowych warunkach społeczno–gospodarczych.

Sąd Rejonowy w B. – Sąd Pracy wyrokiem z 11 stycznia 2008 r., zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.084,65 zł brutto tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 marca 2007 r. do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy uznał, że przewidziane w art. 57 § 1 k.p. wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, przysługujące pracownikowi przywróconemu do pracy w następstwie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia, który podjął pracę, nie może być odnoszone jedynie do okresu pozostawania pracownika bez pracy przez pierwsze trzy miesiące poczynając od dnia rozwiązania umowy o pracę. W art. 57 § 1 k.p. została uregulowana w istocie wysokość przysługującego pracownikowi wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (w granicach od jednomiesięcznego do trzymiesięcznego wynagrodzenia). Przepis ten nie umiejscawia natomiast tego wynagrodzenia w konkretnym okresie pozostawania pracownika bez pracy - nie reguluje czasu, za jaki wynagrodzenie to ma być przyznane. Zdaniem Sądu Rejonowego, nietrafne było powoływanie się przez pozwanego na uchwałę Sądu Najwyższego z 12 października 1976 r., I PZP 49/76, w której stwierdzono, że czas pozostawania bez pracy, wymieniony w art. 57 § 1 k.p., obejmuje miesiące bezpośrednio następujące po dniu rozwiązania umowy o pracę. Jak wynika z uzasadnienia uchwały, teza ta została oparta w całości na nieprzystającym do obecnych warunków społeczno-ekonomicznych założeniu, że w terminie trzech pierwszych miesięcy od zwolnienia pracownika z pracy sąd pracy rozstrzygnie sprawę o przywrócenie do pracy albo pracownik znajdzie zatrudnienie.

Gdyby przyjąć taką wykładnię art. 57 § 1 k.p., jaką preferuje pozwany, że przepis ten obejmuje jedynie okres pierwszych trzech miesięcy pozostawania pracownika bez pracy po rozwiązaniu umowy o pracę, to w każdej sytuacji, gdy pracownik korzystałby w tym okresie ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego), pracodawca byłby - w razie przywrócenia pracownika do pracy - zwolniony z obowiązku wypłaty wynagrodzenia za część trzymiesięcznego okresu pozostawania bez pracy, chociaż pracownik po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przez kolejne miesiące toczącego się procesu pozostawałby bez pracy. Tymczasem wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w razie przywrócenia pracownika do pracy ma w istocie charakter świadczenia odszkodowawczego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 29 czerwca 2005 r., I PK 233/04 (OSNP z 2006 r. nr 10, poz. 148), nie jest to wynagrodzenie za pracę tylko wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (nie jest to również odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę). Jest to odszkodowanie, ale ograniczone (limitowane) i to nie tylko okresem, za jaki jest przyznawane (co nie dotyczy pracowników szczególnie chronionych), ale także rodzajem szkody, jaka jest nim wyrównywana. Jest to odszkodowanie wyłącznie za utracone wynagrodzenie za pracę, a nie za inną szkodę (straty, utracone korzyści), którą pracownik mógł ponieść w wyniku rozwiązania umowy o pracę. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 12 lutego 1993 r., I PRN 2/93 (OSP z 1994 r. nr 2, poz. 36, z glosą Z. Salwy), w którym stwierdził: „(...) wynagrodzenie z art. 57 k.p. jest szczególnym świadczeniem odszkodowawczym. Nie jest ono niewątpliwie wynagrodzeniem za pracę. Jego specyficzny charakter odszkodowawczy wyraża się w tym, że choć stanowi pokrycie szkody, jaką ponosi pracownik wskutek bezprawnego pozbawienia zatrudnienia, to jednakże samo świadczenie w istocie jest oderwane od poniesionej straty. Jest ono reglamentowane co do wysokości (zasadniczo do wynagrodzenia trzymiesięcznego) i co do sposobu wyliczenia. Jest więc w istocie oderwane od rzeczywiście poniesionej przez pracownika szkody. Spełnia ono także względem zakładu pracy rolę sankcji za bezprawne rozwiązanie stosunku pracy oraz funkcję profilaktyczną w tym zakresie”.

Pozwany pracodawca wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając wyrok ten w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa. Skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 57 § 1 k.p. Zdaniem pozwanego, Sąd Rejonowy wadliwie przyjął, że użyty w art. 57 § 1 k.p. zwrot „przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 3 miesiące i nie mniej niż za 1 miesiąc” określa jedynie parametrycznie wysokość należnego pracownikowi świadczenia, nie odnosi się zaś do konkretnego okresu, za jaki pracownik miałby je otrzymać. W następstwie Sąd Rejonowy wadliwie przyjął, zdaniem pozwanego, że w sytuacji, w której od okresu pozostawania bez pracy podlega odliczeniu okres pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego, do okresu pozostawania bez pracy, za jaki maksymalnie przysługuje wynagrodzenie, wlicza się okres pozostawania przez pracownika bez pracy po zakończeniu korzystania przez pracownika z wymienionych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy w B. – Sąd Pracy, rozpoznając sprawę w wyniku wniesienia przez pozwanego apelacji, uznał, że w sprawie występuje budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne dotyczące wykładni art. 57 § 1 k.p. które przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Zagadnienie to dotyczy kwestii, czy art. 57 § 1 k.p. określa jedynie wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, czy też przepis ten wskazuje konkretny okres, za jaki to wynagrodzenie powinno być wypłacone. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w razie uznania za trafny drugiego z tych poglądów, istnieje potrzeba wyjaśnienia, czy wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, o którym mowa w art. 57 § 1 k.p., przysługuje za miesiące bezpośrednio następujące po dniu rozwiązania umowy o pracę, czy też w sytuacji, gdy po tym dniu pracownik był niezdolny do pracy i korzystał ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, okres pozostawania bez pracy, za który pracownik może dochodzić wynagrodzenia, rozpoczyna się lub przesuwa na okres po ustaniu tej niezdolności, jeżeli po tej dacie pracownik nadal pozostawał bez pracy.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że art. 57 § 1 k.p. dotyczy bezpośrednio sytuacji, gdy pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia, jednak w art. 47 k.p. jest zawarta podobna regulacja obejmująca przypadki, gdy pracodawca wypowiedział umowę o pracę zawartą na cz...