Symboliczny pochówek uprawnia do zasiłku pogrzebowego

Koszty symbolicznego upamiętnienia osoby zmarłej, która pisemnym oświadczeniem wyraziła wolę przekazania swoich zwłok publicznej uczelni medycznej dla celów naukowych, są kosztami pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy z o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i uzasadniają roszczenie o zasiłek pogrzebowy, o którym mowa w art. 77 ust.1 tej ustawy - orzekł Sąd Najwyższy.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSA Krzysztof Staryk
Protokolant Anna Pęśko

w sprawie z odwołania Barbary K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych - I Oddziałowi w Ł. o zasiłek pogrzebowy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 lutego 2011 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. postanowieniem z dnia 16 listopada 2010 r., sygn. akt VII Ua 115/10,

"czy uprawnionym podmiotom przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego w razie śmierci osoby, o której mowa w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227) jeżeli podczas uroczystości pogrzebowych w obrządku religijnym pochowano wyłącznie pukiel włosów zmarłego i jego rzeczy osobiste?"

podjął uchwałę:

„Koszty symbolicznego upamiętnienia osoby zmarłej, która pisemnym oświadczeniem wyraziła wolę przekazania swoich zwłok publicznej uczelni medycznej dla celów naukowych, są kosztami pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i uzasadniają roszczenie o zasiłek pogrzebowy, o którym mowa w art. 77 ust.1 tej ustawy."

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przy rozpoznawaniu apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z 27 maja 2010 r., postanowieniem z dnia 16 listopada 2010 r. (sygn. akt. VII Ua 115/10) postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: „Czy uprawnionym podmiotom przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego w razie śmierci osoby, o której mowa w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), jeżeli podczas uroczystości pogrzebowych w obrządku religijnym pochowano wyłącznie pukiel włosów zmarłego i jego rzeczy osobiste?”.

Przedstawione pytanie wyłoniło się w następującym stanie faktycznym:

W dniu 26 marca 2009 r. zmarł mąż wnioskodawczyni, który 8 lutego 2007 r., poświadczonym notarialnie oświadczeniem przekazał swoje ciało, na wypadek śmierci, na rzecz Katedry Morfologii Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Ł. W dniu 26 marca 2009 r. zmarł. Na prośbę żony odcięto i przekazano jej pukiel włosów zmarłego, zaś ciało, zgodnie z jego wolą, przekazano placówce naukowej. W dniu 1 kwietnia 2009 r. została odprawiona msza żałobna w intencji zmarłego, a następnie na cmentarzu odbyły się uroczystości pogrzebowe, w czasie których rodzina złożyła do grobu urnę zawierającą pukiel włosów zmarłego oraz jego rzeczy osobiste.

Sąd zadający pytanie przedstawił trzy możliwe stanowiska: pierwsze - przyjęte przez organ rentowy, zgodnie z którym zasiłek pogrzebowy nie przysługuje w sytuacji, gdy doszło do symbolicznego pogrzebu, a nie do pogrzebu zwyczajowo przyjętego, czyli takiego, w trakcie którego odbywa się pochówek zwłok. Organ rentowy uważa, że nie może być mowy o pochówku zmarłego, którego zwłoki przekazano uczelni do celów naukowych. Po spełnieniu tych celów, zwyczajowo do pochówku zobowiązuje się placówka przyjmująca zwłoki. Tak więc nie może być prawa do zasiłku pogrzebowego, gdyż nie pochowano zwłok zmarłego, a co za tym idzie, nie zostały spełnione przesłanki z art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy stwierdził również, że pukiel włosów nie może być traktowany na równi ze zwłokami; drugie - przyjęte w zaskarżonym wyroku przez Sąd Rejonowy, zgodnie z którym pukiel włosów zmarłego stanowi szczątki ludzkie. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z 2001 Nr 153 poz.1783 ze zm.) stanowi, że do postępowania ze szczątkami stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania ze zwłokami. Skoro tak, to pochowanie pukla włosów zmarłego, jest w istocie pochowaniem szczątków ludzkich. Osoba, która poniosła koszty pogrzebu, ma więc prawo do zasiłku pogrzebowego w pełnej wysokości, bowiem świadczenie to ma charakter zryczałtowany; trzecie - za którym opowiada się Sąd Okręgowy, zgodnie z którym uprawnionym podmiotom przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego w razie śmierci osoby, o której mowa w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, pomimo że doszło jedynie do pogrzebu symbolicznego, podczas którego do grobu złożono pukiel włosów i rzeczy osobiste zmarłego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma żadnych podstaw do odmowy wypłacenia w takiej sytuacji zasiłku pogrzebowego. Bezsporne jest, że doszło do ceremonii pogrzebowej, a ponieważ przepis art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej wprost stanowi, że zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu, zatem wnioskodawczyni spełniła wszelkie kryteria. Zdaniem Sądu Okręgowego, brak definicji pojęcia „pogrzeb" w ustawie o emeryturach i rentach z FUS pozwala na uznanie, że przepis art. 78 ust. 1 ustawy ma zastosowanie również wówczas, gdy poniesiono koszty pogrzebu symbolicznego. Sąd Rejonowy, zmieniając zaskarżoną decyzję uznał, że szczątkami ludzkimi są włosy, a co za tym idzie, że w przedmiotowej sprawie doszło do rytualnego pogrzebu z pochówkiem ludzkich szczątków. Z powyższym stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Definicja szczątków ludzkich zawarta jest w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi. Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 3 szczątkami są części ciała ludzkiego, odłączone od całości i do postępowania z nimi stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania ze zwłokami. Wydaje się niemożliwe przypisanie włosom ludzkim miana szczątków, bowiem z doświadczenia życiowego jest wiadome, że wobec tego rodzaju martwych...