Zagadnienia praw przysługujących twórcy stanowią ratio legis istnienia takich regulacji, jaką obecnie w polskim prawie jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.).

Warto wspomnieć, że pierwszą polską ustawą normującą tę problematykę była ustawa z 29 marca 1926 roku o prawie autorskiem [pisownia oryginalna], w której w art. 12 zdanie pierwsze uznano, że ,,twórca rozporządza swem dziełem wyłącznie i pod każdym względem; w szczególności rozstrzyga, czy dzieło ma się ukazać, czy ma być odtworzone, rozpowszechnione i w jaki sposób’’. W zdaniu drugim tegoż artykułu wyraźnie zaś została przyznana ochrona praw osobistym autora - ,,ochrona praw osobistych twórcy służy każdemu twórcy bez względu na istnienie lub nieistnienie prawa autorskiego”. Pod pojęciem „prawo autorskie” rozumiane były obecne autorskie prawa majątkowe.

Kto może być twórcą?

Twórcą, co wynika z art. 8 ust. 2 prawa autorskiego może być wyłącznie osoba fizyczna. Może ona stworzyć dzieło w ramach wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę. Utwór może powstać także w związku z realizacją umowy zlecenia czy o dzieło (zawieranych w związku z działalnością wykonywaną osobiście lub też z pozarolniczą działalnością gospodarczą). Artysta może wykonać je również bez żadnego zamówienia.

Twórca i prawa do dzieła

Z faktu stworzenia konkretnego utworu  wynikają konsekwencje w postaci powstania swoistej więzi twórcy z jego dziełem oraz nabycia przez twórcę wyłącznego prawa do korzystania z utworu, rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. Co do zasady, twórcy przysługują więc dwa rodzaje praw: autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Ponadto może posiadać on prawo własności do egzemplarza utworu. Wyjątek dotyczy twórców, którzy stworzyli utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 prawa autorskiego, w takiej sytuacji autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, z chwilą przyjęcia utworu nabywa pracodawca. Stosownie zaś do postanowień art. 12 ust. 3 prawa autorskiego, jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.

Autorskie prawa osobiste i majątkowe

Autorskie prawa osobiste zawsze więc należą do twórcy. Prawa majątkowe do utworu oraz prawo własności egzemplarza utworu mogą zaś przysługiwać różnym podmiotom.

Katalog autorskich praw osobistych, zawarty w art. 16 przepisów prawa autorskiego jest otwarty. Świadczy o tym użycie zwrotu ,,w szczególności”. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa ...