Wątpliwości wokół natychmiastowej wykonalności nakazu zapłaty

Przyjęta w art. 492 § 3 k.p.c. natychmiastowa wykonalność nakazu zapłaty, wydanego na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku wiąże się ściśle z charakterem prawnym tych dokumentów. Służą one przyśpieszeniu obrotu gospodarczego i stanowią gwarancję spełnienia zobowiązania. Z tego względu przepisy procesowe umożliwiają szybkie zaspokojenie wierzyciela. W przeciwnym razie funkcja tych papierów wartościowych doznałaby uszczerbku, a to wpłynęłoby negatywnie na obrót gospodarczy - odpowiedziało Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na interpelację.

Interpelacja nr 15224 do ministra sprawiedliwości w sprawie skutków nadawania klauzuli wykonalności nieprawomocnym nakazom zapłaty

Panie Ministrze!

Na podstawie informacji, jakie przekazują mi mieszkańcy Rzeczypospolitej Polskiej, wskazanym byłoby, moim zdaniem, rozważyć zmianę przepisów w ten sposób, by nadawanie klauzuli wykonalności nie było możliwe przed zakończeniem postępowania odwoławczego.

Przepisy prawa dotyczące postępowań nakazowych toczących się w oparciu o art. 485 § 2 K.p.c. umożliwiają wierzycielom prowadzenie egzekucji w oparciu o nieprawomocny nakaz zapłaty wydany w warunkach z art. 485 § 2 w zw. z art. 492 § 3 K.p.c. (a więc w oparciu o natychmiast wykonalny nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku, a będący w związku z tym tytułem egzekucyjnym z mocy art. 777 § 1 pkt 1 K.p.c.).

Oznacza to, że z chwilą upływu wskazanego w nim terminu do zapłaty nakaz zapłaty staje się tytułem egzekucyjnym w rozumieniu przepisu art. 777 § 1 pkt 1 in medio K.p.c., podlegającym zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności. Co do zasady jedyną podstawą do nadania klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty opartemu na wekslu jest zatem upływ terminu do zaspokojenia roszczenia. Kognicja sądu w postępowaniu klauzulowym jest zatem mocno ograniczona i sprowadza się w zasadzie jedynie do zbadania wskazanej kwestii. Możliwe jest ewentualne złożenie przez pozwanego wniosku o wstrzymanie wykonalności nakazu zapłaty, ale nie stoi to na przeszkodzie nadania klauzuli wykonalności, pozostając kwestią rozstrzyganą osobnym postanowieniem.

Przepisy obowiązującego prawa przewidują natychmiastową wykonalność nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku (art. 492 § 3 K.p.c.). Oznacza, że z chwilą upływu wskazanego w nim terminu do zapłaty nakaz zapłaty staje się tytułem egzekucyjnym w rozumieniu przepisu art. 777 § 1 pkt 1 in medio K.p.c., podlegającym zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności. Co do zasady jedyną podstawą do nadania klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty opartemu na wekslu jest zatem upływ terminu do zaspokojenia roszczenia.

Możliwe jest ewentualne złożenie przez pozwanego wniosku o wstrzymanie wykonalności nakazu zapłaty, ale nie stoi zatem na przeszkodzie nadaniu klauzuli wykonalności, pozostając kwestią rozstrzyganą osobnym postanowieniem. Samo wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty nie powoduje obligatoryjnego wstrzymania wykonania nakazu zapłaty. Sąd może wstrzymać jego wykonanie, wówczas gdy – w jego ocenie - jest to celowe i istnieją ku temu przesłanki, co należy rozumieć w ten sposób, że treść zarzutów wskazuje na prawdopodobieństwo uchylenia nakazu zapłaty lub też, podobnie jak w przypadku wstrzymania wykonania wyroku na skutek wniesienia skargi o wznowienie postępowania czy wniesienia skargi kasacyjnej, gdy istnieje prawdopodobieństwo powstania niepowetowanej szkody na skutek wykonania nakazu zapłaty.

W sprawie znanej mi z mojej działalności poselskiej miała miejsce taka sytuacja, iż nakazem zapłaty Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 28.10.2004 r. zasądzono od czterech osób kwotę 121.000 zł. W piśmie z dnia 2 lutego 2005 r. adwokat wniósł o nadanie nakazowi SO z 28.10.2004 r. W piśmie tym nie wskazywał na żadne okoliczności uzasadniające nadanie klauzuli wykonalności temu nakazowi, a w szczególności tego, że kwota z weksla nie została zapłacona. Pismo to wpłynęło do sądu 4 lutego 2005 r. i z tą samą datą wydano nakaz z klauzulą wykonalności w stosunku do osób wymienionych w tym nakazie. Nakaz z klauzulą z tej daty nie został ujawniony, a zamiast niego w obiegu prawnych znajduje się ów nakaz z pieczątką o treści klauzuli, która zaczęła obowiązywać od 5 lutego 2005 r. Na tej pieczątce nie ma daty, a pod nią jest jedynie parafa, prawdopodobnie sędzi, która wydała wskazany nakaz zapłaty, czyli SSR, która po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty wstrzymała wykonalność tego nakazu zapłaty, co stanowiło przeszkodę do nadania...