Ulga na dzieci po rozwodzie - zakres władzy rodzicielskiej nie ma znaczenia?

Interpelacja nr 10494 do ministra finansów w sprawie ulg podatkowych na dziecko

Szanowny Panie Ministrze!

Kieruję niniejszą interpelację do Pana Ministra w związku z istotnym problemem interpretacyjnym dotyczącym rozliczenia ulgi podatkowej na dziecko przez rodziców żyjących w rozłączeniu.

Zgodnie z art. 27f ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361) ulgę podatkową na dziecko rodzice mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Zgodnie z art. art. 27f ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych prawo do odliczenia ulgi posiada rodzic, który wykonywał władzę rodzicielską.

W broszurach informacyjnych przygotowanych i dystrybuowanych przez Ministerstwo Finansów „Ulga na dzieci za 2016 r.” znajdujących się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów zostały zawarte następujące informacje:

„podstawowym warunkiem, do zastosowania tej ulgi jest wykonywanie przez rodzica władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem. Polega to na sprawowaniu faktycznej pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem oraz wychowywaniu dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

Zatem samo posiadanie władzy rodzicielskiej (bez jej faktycznego wykonywania), podobnie jak utrzymywanie sporadycznych kontaktów z dzieckiem czy wypełnianie obowiązku alimentacyjnego nie wystarcza do zastosowania przedmiotowego odliczenia.

Stąd też zastosowanie odliczenia przez rodziców dziecka w kwotach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej może mieć miejsce tylko wówczas, gdy każdemu z rodziców przysługuje prawo do ulgi. Z kolei całą kwotę ulgi odliczy ten rodzic, który bez udziału drugiego rodzica faktycznie wykonuje władzę rodzicielską (wychowuje dziecko).”

W związku z powyższymi informacjami zawartymi w broszurze informacyjnej Ministerstwa Finansów otrzymuję szereg sygnałów od wyborców w zakresie wątpliwości czy rodzicom żyjącym w rozłączeniu przysługuje przedmiotowa ulga podatkowa czy też nie przysługuje. W szczególności te wątpliwości interpretacyjne są zgłaszane przez rodziców dziecka, których związek małżeński został rozwiązany przez rozwód, w wyniku którego orzeczono miejsce zamieszkania dziecka/dzieci przy jednym z rodziców, a drugiemu z rodziców ograniczono władzę rodzicielską do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka na postawie art. 58 § 1a Krio.

Z informacji przedstawionych przez Ministerstwo Finansów można wysnuć wniosek, że rodzicowi, któremu ograniczono władzę rodzicielską na postawie art. 58 § 1a Krio ulga nie przysługuje, zaś z całej ulgi może skorzystać tylko rodzic, któremu sąd w wyroku rozwodowym powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Pragnę zauważyć, iż Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie rozpoznawał skargi kasacyjne dotyczące rozstrzygnięć organów podatkowych i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, a dotyczących zastosowania art. 27f ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lipca 2016 roku - sygn. akt II FSK 447/16 wskazał co następuje:

„Biorąc pod uwagę powyższe, należy jednocześnie ocenić jako nietrafny pogląd prawny zawarty w skardze kasacyjnej, że w przypadku braku porozumienia, co do proporcji ulgi, zastosować należy przez analogię ust. 3 art. 27f PDoFizU i ustalić ile dni w danym roku dziecko przebywało z danym rodzicem.

Jeżeli rodzice dziecka nie osiągnęli porozumienia, co do proporcji odliczenia kwoty ulgi, organy podatkowe nie są zobligowane do stosowania per analogiam art. 27f ust. 3 tej ustawy i ustalenia ile dni w danym roku dziecko przebywało z danym rodzicem, bowiem odliczenie to może nastąpić jedynie w częściach równych (art. 27f ust. 4 zdanie drugie PDoFizU).

Nie mniej jednak zwrócić należy uwagę, że wskazanie przez Sąd terminów, w jakich jeden z rodziców może spotykać się z dzieckiem umożliwia temu rodzicowi rzeczywiste sprawowanie pewnych elementów treści władzy rodzicielskiej, co jak wynika z dokonanych ustaleń ojciec dziecka realizował. Powołane wyżej okoliczności świadczą zatem, że w badanym roku podatkowym ojciec dziecka nie tylko posiadał, ale i wykonywał władzę rodzicielską, a zatem był także uprawniony w tym roku do skorzystania z ulgi na małoletniego syna. Wobec treści art. 27f ust. 1 pkt 1 PDoFizU, zakres wykonywania władzy rodzicielskiej przez każde z rodziców nie ma znaczenia, bowiem ustawodawca nie wprowadził takiego kryterium do wskazanej regulacji i co więcej, nie uzależnił od tego wielkości ulgi przypadającej na poszczególnego rodzica.”

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 lipca 2016 roku - sygn. akt II FSK 661/16 wskazał co następuje:

„dla nabycia prawa do odliczenia ulgi prorodzinnej, konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, to jest posiadanie władzy rodzicielskiej (nawet ograniczonej na podstawie wyroku sądowego) i jej faktyczne wykonywanie w danym roku podatkowym. Czym innym jest bowiem posiadanie władzy a czym innym jej wykonywanie, a to oznacza, że utożsamianie ich na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajduje uzasadnienia. W celu nabycia prawa do przedmiotowej ulgi podatnik powinien wykazać zatem, że w danym roku podatkowym wykonywał, a nie tylko posiadał władzę rodzicielską, odróżniając treść władzy rodzicielskiej, stosownie do przepisów art. 95 § 1 Krio w związku z art. 96 § 1 Krio, od jej wykonywania, zgodnie z art. 97 § 1 Krio. Takie rozumienie art. 27f ust. 1 pkt 1 PDoFizU zostało również przedstawione w wyrokach NSA z dnia 27 lipca 2016 r., II FSK 2360/15 oraz II FSK 2378/15, wydanych w tym samym składzie sędziowskim, a także w wyrokach NSA z dnia 26 lipca 2016 r., II FSK 1420/15, II FSK 447/16 oraz II FSK 590/16.

Mając na uwadze, iż sfera ta dotyczy bardzo osobistych i często trudnych relacji zachodzących miedzy rodzicami, zastrzec n...