Planowanie podatkowe i optymalizacja - korzystaj ze swoich praw

Liczba i stopień skomplikowania podatków w Polsce są bardzo duże. Nie jesteśmy wyjątkiem – systemy podatkowe w wielu krajach są skomplikowane. Współczesne mechanizmy podatkowe konstruowane są bowiem w sposób, który w założeniu ma uniemożliwić uchylanie się od opodatkowania.

Istnieją jednak co najmniej trzy przyczyny, dla których zawsze będzie możliwe legalne działanie zmierzające do zmniejszania obciążeń podatkowych.

Różnice w systemach podatkowych

Pierwsza z nich to różnice w systemach podatkowych poszczególnych państw i różne stawki obowiązujących w nich podatków. Istnienie tzw. rajów podatkowych pozwala na takie prowadzenie spraw, aby w efekcie płacone podatki były mniejsze – mimo że dochód (czy inna podstawa opodatkowania) pozostaje bez zmian.

Takie działania nazywamy najczęściej działaniami optymalizacyjnymi. Zmierzają one do uniknięcia nadmiernego opodatkowania. To działania całkowicie legalne, choć spotykają się ze sporą krytyką. Nie są to jednak rozwiązania tanie i wymagają zaangażowania sporego kapitału.

Warto wspomnieć, że w ostatnich latach kraje strefy euro podejmują systematyczne i intensywne działania zmierzające do maksymalnego ograniczenia możliwości tkwiących w przerzucaniu opodatkowania z kraju do kraju i wyeliminowania niektórych możliwości optymalizacyjnych.

W Polsce również mamy do czynienia z likwidowaniem różnych optymalizacyjnych furtek – temu służy między innymi opodatkowanie niektórych funduszy zamkniętych podatkiem CIT, zaostrzenie przepisów dotyczących cen transakcyjnych i duże nowelizacje ustaw o PIT i o CIT, które sukcesywnie uchwalane modyfikują zasady zaliczania do KUP wydatków na niektóre usługi i finansowanie działalności, dotyczą większych podmiotów i podmiotów działających w ramach grup kapitałowych, prowadzą do eliminowania furtek optymalizacyjnych.

Błędy konstrukcyjne w systemie podatkowym

Jeżeli ustawodawca niezgodnie ze swoimi intencjami uchwali przepis umożliwiający podatnikom zmniejszenie zobowiązań podatkowych, podatnicy mają prawo z tego przepisu skorzystać. Swego czasu na przykład słynną (i gigantyczną) lukę podatkową stworzył przepis o darowiznach na rzecz osób fizycznych.

System podatkowy jest na tyle skomplikowany, że trudno uniknąć takich błędów w legislacji. Jednak to, że przepis został (jak się po fakcie okazało) uchwalony w sposób umożliwiający zmniejszenie obciążeń podatkowych lub ich znaczne rozłożenie w czasie, nie stanowi przeszkody, aby z niego skorzystać w okresie, w którym obowiązuje.

Obecnie istnieje sporo rozwiązań, które pozwalają w sposób legalny i w zgodzie z literą prawa minimalizować bieżące obciążenia podatkowe. Rozwiązania te mają nierzadko charakter krótkotrwały – ustawodawca usuwa bowiem systematycznie pojawiające się luki prawne.

Intencje ustawodawcy

Ponieważ podatki nie tylko pełnią funkcję fiskalną, lecz także odgrywają rolę swoistego regulatora i stymulatora procesów społecznych i gospodarczych ważnych dla ustawodawcy (czyli państwa), pojawiają się w przepisach rozwiązania podatkowe, których stosowanie pozwala wszystkim podatnikom osiągać korzyści podatkowe – najczęściej po spełnieniu ściśle określonych warunków.

Zwróćcie uwagę, że w czasach, w których istniały spore problemy mieszkaniowe, pojawiły się również rozbudowane ulgi podatkowe mające stymulować budownictwo. Problemy demograficzne przyczyniły się do uchwalenia tzw. ulgi prorodzinnej. A widoczny gołym okiem kryzys ubezpieczeń społecznych skłania ustawodawcę do wprowadzania rozwiązań zachęcających podatników do samodzielnego odkładania części bieżących dochodów w celu zabezpieczenia sobie środków na późniejsze lata. Procesy spowolnienia w gospodarce skłaniają z kolei ustawodawcę do wprowadzania rozwiązań proinwestycyjnych lub zmierzających do zwiększania zatrudnienia.

Czy optymalizacja podatkowa jest zła?

Kiedy mówimy o kimś, że unika płacenia podatków, mamy najczęściej na myśli osobę, która jest po prostu podatkowym przestępcą. Tymczasem istnieje bardzo duża różnica między optymalizacją podatkową a postępowaniem polegającym na łamaniu prawa, ukrywaniu dochodów, ukrywaniu źródeł dochodów itp. – to uchylanie się od opodatkowania, czyn, który jest wykroczeniem lub przestępstwem karnym albo karnym skarbowym.

Natomiast pojęcie unikania opodatkowania powinniśmy zarezerwować na określenie działań, których celem jest legalne, zgodne z prawem zmniejszenie wysokości płaconych podatków lub odłożenie konieczności zapłacenia podatku na dogodniejszy dla podatnika moment.

Istnieje więc zasadnicza różnica między unikaniem opodatkowania a uchylaniem się od płacenia podatków – to pierwsze jest działaniem legalnym, w granicach prawa, często działaniem, na którym zależy ustawodawcy, to drugie to przestępstwo lub wykroczenie, ścigane i karane z urzędu.

Sytuacja podatników uległa niestety już dość dawno pogorszeniu – po wpro...