Ochrona konsumencka dla firm od 2021 r.

1 czerwca 2020 r. miały wejść w życie zmiany w Kodeksie cywilnym i ustawie o prawach konsumenta dzięki którym przedsiębiorcy objęci mają być ochroną przewidzianą dla konsumentów, w zakresie stosowania klauzul abuzywnych, rękojmi za wady oraz w zakresie prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Niestety pandemia koronawirusa wymusiła na rządzących zmianę tego terminu. I tak, w ramach tzw. "Tarczy antykryzysowej" zmiany te wejdą w życie 1 stycznia 2021 r.

Co się zmieni?

Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy zmieniającej, z praktyki stosowania kodeksowej definicji konsumenta wynika, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą - profesjonalistą (oferującym świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji) jest traktowana także jako podmiot profesjonalny, nawet wtedy, gdy umowa ta nie jest bezpośrednio związana z branżą lub specjalizacją, którą ta osoba wykonuje/reprezentuje. Wystawienie faktury za towar lub usługę „na firmę” jest równoznaczne z uznaniem, że dokonano tego w ramach obrotu z udziałem obu podmiotów profesjonalnych (każda czynność prawna potwierdzona fakturą wystawioną na przedsiębiorcę jest uznawana za czynność bezpośrednio związaną z jego działalnością gospodarczą lub zawodową). Rodzi to dysproporcję w zakresie praw i obowiązków podmiotów występujących w danej czynności prawnej. Przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy nie dysponuje on odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności, nie może korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo, że znajduje się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument (z założenia podmiot nieprofesjonalny).

Zmiany, które ostatecznie będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 r., mają na celu przeciwdziałanie ww. problemowi. Od przyszłego roku osoba fizyczna, która będzie zawierała z innym przedsiębiorcą umowę związaną bezpośrednio z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową, lecz nieposiadającą dla niej charakteru zawodowego będzie objęta przepisami o ochronie konsumentów. Przedsiębiorcy ci będą objęci ochroną przewidzianą dla konsumentów, w zakresie stosowania klauzul abuzywnych, rękojmi za wady oraz w zakresie prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.

W nowym przepisie nawiązano do znanego prawu cywilnemu wyrażenia „charakter zawodowy”, co oznacza, że przedsiębiorca będzie traktowany w określonych sytuacjach jak konsument jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego, których nie zawiera w ramach dokonywanych codziennie czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej, który wskazał w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. CEIDG jest powszechnie dostępnym źródłem informacji o przedsiębiorcach będących osobami fizycznymi. Tym samym ułatwiona będzie weryfikacja tego, czy dana czynność wchodzi w zakres czynności zawodowo podejmowanych w ramach rzeczywiście wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Przykład
Mechanik samochodowy, któremu popsuła się drukarka, będzie miał takie samo prawo do reklamacji jak konsument, nawet jeśli wykorzystuje drukarkę w warsztacie (i rozliczył jej zakup jako koszt prowadzonej działalności).

Przedsiębiorcy korzystający z tak przyznanej ochrony nie będą jednak objęci ochroną instytucjonalną konsumentów, sprawowaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz rzeczników powiatowych.

Oprócz ochrony wynikającej z przepisów Kodeksu cywilnego o zakazie stosowania klauzul abuzywnych i rękojmi za wady, ochrona będzie przysługiwa przedsiębiorcom wpisanym do CEIDG także w zakresie - wynikającego z ustawy o prawach konsumentów - praw odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Z tej ochrony będzie mógł skorzystać przedsiębiorca wpisany do CEIDG pod warunkiem, że umowa nie miałaby dla niego charakteru zawodowego.

Nowe przepisy nie będą miały zastosowania do umów zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 r.

Przedsiębiorca w roli konsumenta - jak jest obecnie?

Jeśli jesteś przedsiębiorcą, ale dokonujesz zakupów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, tzn. nie pobierasz rachunku czy faktury na dane firmowe, występujesz w roli konsumenta i przysługują ci wszystkie jego prawa. Różnica jest istotna, bowiem konsumenci w polskim prawie są objęci podwyższonym stopniem ochrony prawnej, jako podmiot „słabszy" w obrocie gospodarczym. Dlatego należą im się specjalne uprawnienia, jak np. prawo odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni. Przedsiębiorca natomiast, jako strona profesjonalna, nie ma możliwości skorzystania ze wszystkich narzędzi ochrony prawnej przewidzianych dla konsumentów. Pamiętaj o tym, podejmując decyzje zakupowe.

Umowy sprzedaży

Polskie prawo bardziej chroni konsumentów niż przedsiębiorców w kwestii zawieranych umów. Umowy zawierane z konsumentami (B2C) nie mogą zawierać postanowień, które w rażący sposób naruszają interesy konsumentów lub są niezgodne z dobrymi obyczajami. Jeżeli tego rodzaju postanowienia znajdują się w umowie, to nie wiążą one konsumenta. Kodeks cywilny zawiera listę postanowień „niedozwolonych" o charakterze ogólnych dyrektyw, które muszą być stosowane przy konstruowaniu umów z konsumentami, a UOKiK prowadzi rejestr niedozwolonych klauzul. Oznacza to, że jeśli konsument zakupi usługę np. operatora sieci komórkowej, ale zorientuje się po zawarciu, że jeden z zapisów umowy jest niesprawiedliwy (znajduje się na liście UOKiK), zgodnie z prawem ma on możliwość potraktowania jej jako niewiążącej. Może też wystąpić do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Sądu Okręgowego w Warszawie) o uznanie jakiejkolwiek klauzuli umownej za niedozwoloną.

Inaczej jest w przypadku umów zawieranych z przedsiębiorcami (B2B), bowiem ustawodawca uznał, że firmy są sobie równe, więc jeśli zawierają między sobą umowy, dokładnie je czytają i świadomie podpisują.

Gwarancja i rękojmia dla przedsiębiorcy

Prawo przewiduje dwa instrumenty ochrony uprawnień przysługujących każdemu kupującemu (tak konsumentowi jak i przedsiębiorcy) w przypadku, gdy zakupiona rzecz czy usługa ma jakieś wady: gwarancją jakości i rękojmią za wady (prawne i fizyczne). Rękojmia przysługuje z mocy prawa, a gwarancja wynika z umieszczenia w umowie sprzedaży dodatkowego zastrzeżenia (jest dobrowolna).

Przedsiębiorca ma prawo zgłosić wadę sprzedającemu, jeżeli wada zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat (w przypadku nieruchomości - pięciu lat) od wydania rzeczy. Jest to odpowiedzialność powstająca z mocy prawa, w przypadku wystąpienia wady fizycznej, tj. niezgodności rzeczy sprzedane...