Kiedy członek zarządu może uniknąć odpowiedzialności za długi spółki?

Spółki kapitałowe stanowią atrakcyjną alternatywę dla wspólników chcących uniknąć odpowiedzialności za długi wynikające z prowadzenia firmy. Zabezpieczenie oferowane przez takie rozwiązanie nie ma jednak nieograniczonego zasięgu. W niektórych przypadkach członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki z o.o., akcyjnej lub PSA. Omawiamy, w jakich sytuacjach może zaistnieć taka odpowiedzialność i jak się przed nią uchronić.

Odpowiedzialność członków zarządu według przepisów Kodeksu spółek handlowych

Każda spółka kapitałowa ma nieco inaczej uregulowany mechanizm odpowiedzialności członków zarządu. Kiedy roszczenia wierzyciela wobec członków zarządu są aktualizowane?

• Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

W stosunku do spółek z o.o. funkcjonuje mechanizm wtórnej odpowiedzialności członków zarządu. Zostało to uregulowane w artykule 299 k.s.h., wedle którego egzekwowanie wierzytelności przysługujących względem spółki jest możliwe wtedy, gdy egzekucja względem niej stała się bezskuteczna. Działa to na zasadzie ryzyka, a ciężar dowodu braku naruszenia jest po stronie członków zarządu.

• Spółka akcyjna

Regulacja dla spółki akcyjnej nie jest tak jednolita, ale wyróżniono w niej odpowiedzialność członków zarządu m.in. za: wyrządzenie szkody innemu uczestnikowi obrotu według zasad ogólnych, na podstawie art. 415 k.c. w zw. z art. 490 k.s.h.; zawinione niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości zgodnie z art. 21 ustawy prawo upadłościowe; podanie fałszywych danych dotyczących spółki stosownie do art. 479 k.s.h.; wyrządzenie szkody w związku z działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu zgodnie z art. 483 k.s.h.

Mimo że regulacja jest rozproszona, nie decyduje to o zawężeniu odpowiedzialności członków zarządu. Jest wręcz odwrotnie – przesłanek powodujących ich odpowiedzialność jest więcej niż w przypadku spółek z o.o.

• Prosta spółka akcyjna

W prostych spółkach akcyjnych regulacja jest podobna do sytuacji członków zarządu spółki akcyjnej. W związku z tym ponoszą oni odpowiedzialność za: dokonanie bezprawnej wypłaty na rzecz akcjonariusza w sposób sprzeczny z prawem lub postanowieniami statutu (solidarnie z beneficjentem); podanie fałszywych danych o oświadczeniu o wniesieniu wkładów na pokrycie kapitału zakładowego; niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości prostej spółki akcyjnej; niewykonanie lub nienależyte wykonanie swoich obowiązków i wyrządzenie w związku z tym szkody.

Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu spółek kapitałowych

W stosunku do członków zarządów spółek kapitałowych występuje odpowiedzialność podatkowa, o której traktuje art. 116 ordynacji podatkowej. Przesłanką warunkującą jej uruchomienie jest częściowa lub całkowita bezskuteczność egzekucji zobowiązań podatkowych wobec spółki.

Trzeba zaznaczyć, że wysokość zobowiązań w spółkach kapitałowych, które działają na szeroką skalę w branżach typu budownictwo, IT, czy spedycja, może wynieść nawet kilka milionów złotych. W związku z tym zanim podejmiemy obronę przed roszczeniem wierzyciela, powinniśmy przygotować szczegółowy plan działania.

Przesłanki egzoneracyjne pokrywają się tutaj z tymi przewidzianymi w art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Ponadto członkowie zarządu mogą wskazać majątek spółki w celu zaspokojenia wierzyciela.

Kiedy egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna?

Do najczęstszych przesłanek warunkujących odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej zalicza się bezskuteczność egzekucji wobec spółki. To sytuacja, w której wierzyciel nie może wyegzekwować od osoby prawnej wymagalnego zobowiązania (wierzytelności).

Przedstawienie wezwania do zapłaty nie jest w tym przypadku wystarczające. Trzeba również uzyskać postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydanego przez komornika albo właściwy organ administracji. Co istotne, przyjęto, że owe postanowienie nie musi dotyczyć określonej wierzytelności danego wierzyciela. Is...