Pracodawcy nie boją się kar

Interpelacja nr 19254 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie zatrudniania pracowników bez jakiejkolwiek umowy, na czarno, wykazywania w umowie o pracę niższego od faktycznego wynagrodzenia za pracę oraz podawania w umowie niezgodnego z prawdą wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika

Interpelacja nr 19254 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie zatrudniania pracowników bez jakiejkolwiek umowy, na czarno, wykazywania w umowie o pracę niższego od faktycznego wynagrodzenia za pracę oraz podawania w umowie niezgodnego z prawdą wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika

Szanowna Pani Minister! Składam interpelację w sprawie zatrudniania pracowników bez jakiejkolwiek umowy, tzw. pracy na czarno, wykazywania w umowie o pracę niższego od faktycznego wynagrodzenia za pracę oraz podawania w umowie niezgodnego z prawdą wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika.

Zjawiska, o których mowa wyżej, pociągają za sobą poważne, negatywne konsekwencje. W tych przypadkach pracownik nie ma odprowadzanych składek emerytalnych i ubezpieczeń zdrowotnych albo składki te są mniejsze od tych, jakie powinny być odprowadzane z racji faktycznie wykonanej pracy i wynagrodzenia. Poza tym, w przypadku zaniżania godzin pracy, wiąże się to często również z zaniżaniem stażu pracy. Traci na tym procederze również budżet państwa.

Przyczyną takiego stanu rzeczy są: po pierwsze, nieuczciwość niektórych pracodawców, którzy wykorzystują deficyt, jaki ma miejsce na rynku pracy. Obecnie pracownik (szczególnie zatrudniony w prywatnym zakładzie pracy) nie walczy o swoje prawa, gdyż boi się, że straci pracę, o którą w dzisiejszej dobie niezwykle trudno. Wielu obywateli Rzeczypospolitej żyje z dnia na dzień, zadowalając się minimum środków. Zadowolenie przynosi już fakt, że dzisiaj jeszcze starczyło na chleb.

Po drugie, koszty pracy w Polsce, przy aktualnych zarobkach pracowników, wydają się zbyt wysokie i to powoduje, że pracodawcy starają się obejść obowiązujące przepisy, ponieważ ich dochody również nie są dla nich zadowalające. Z tego powodu zaczynają zdecydowanie oszczędzać na kosztach zatrudniania pracowników. Ten stan rzeczy prowadzi do tzw. drapieżnego kapitalizmu, z którym mieliśmy do czynienia w XIX i na początku XX wieku.

W związku z powyższym kieruję do Pani Minister następujące pytania:

1. Skoro i tak część pieniędzy pracownicy otrzymują w cieniu prawa i budżet państwa ponosi z tego tytułu znaczne straty oraz traci na tym sam pracownik, to czy nie należałoby poszukać takich rozwiązań, które mogłyby sprawić, że pracodawcy będą wykazywać się większą uczciwością wobec państwa i własnych pracowników, a pracownicy z tytułu większych zarobków otrzymywanych legalnie będą odprowadzali większe środki na składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i zdrowotnego, a także większe podatki zasilające budżet?

2. Czy obecny rząd ma jakiś pomysł na dokładniejsze monitorowanie dokumentacji zatrudnienia i dokumentacji płacowej w przedsiębiorstwach, szczególnie prywatnych, chociaż zdaję sobie sprawę, że w przypadku gospodarki wolnorynkowej może to być swoisty problem?

3. Czy rząd ma jakiś pomysł na uruchomienie procesu wychowywania przyszłych pracodawców bądź uwrażliwienie obecnych pracodawców na los ludzi, których zatrudniają, a także na zwiększenie poczucia odpowiedzialności nie tylko za swój portfel, ale także za tych, którzy poprzez wykonywanie konkretnej, wielokrotnie bardzo ciężkiej i wydajnej pracy pomagają ten portfel napełnić?

4. Jak znaczna jest skala szarej strefy w kwestii zatrudnienia (zaniżanie płacy, zwiększanie liczby godzin pracy ponad to, co jest w umowie itp.)?

5. Jak znaczna jest skala zatrudniania na czarno, tj. bez jakiejkolwiek umowy na piśmie, bez odprowadzania podatku dochodowego od osób fizycznych i składek ubezpieczeniowych?

6. U ilu pracodawców prywatnych wykryto nielegalne zatrudnienie, u ilu działania na szkodę zatrudnionych pracowników i ile osób ukarano?

7. Czy urzędy pracy i Państwowa Inspekcja Pracy są w stanie w sposób systemowy monitorować (wykrywać) nielegalne zatrudnienie, czy działają wyłącznie na podstawie donosów?

8. Czy zmniejszenie środków w budżecie państwa przeznaczonych na aktywne formy walki z bezrobociem poprawi, czy pogorszy stan rzeczy będących przedmiotem niniejszej interpelacji?

Z poważaniem

Poseł Tadeusz Woźniak

Warszawa, dnia 27 października 2010 r.

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej na interpelację nr 19254 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie zatrudniania pracowników bez jakiejkolwiek umowy, na czarno, wykazywania w umowie o pracę niższego od faktycznego wynagrodzenia za pracę oraz podawania w umowie niezgodnego z prawdą wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika

W odpowiedzi na interpelację pana posła Tadeusza Woźniaka w sprawie zatrudniania pracowników bez jakiejkolwiek umowy (na czarno), wykazywania w umowie o pracę niższego od faktycznego wynagrodzenia za pracę oraz niezgodnego z prawdą podawania w umowie czasu pracy wykonywanej przez pracownika uprzejmie informuję, że w Polsce brak legalnej pracy jest główną przyczyną korzystania z pomocy państwa oraz uciekania w szarą strefę. Zapewnienie godnej pracy dla wszystkich ma charakter zapobiegawczy wobec niepożądanych zjawisk społecznych, a także wobec napływu do bezrobocia. Praca na czarno obejmuje niemal wszystkie generacje Polaków i różnorodne grupy społeczne oraz zawodowe. Zbieranie informacji dotyczących rozmiarów i powiązań szarej strefy, osób w niej uczestniczących oraz częstotliwości jej występowania jest niezbędne do podejmowania skutecznych decyzji dotyczących przeciwdziałania temu zjawisku, jednakże gromadzenie danych o szarej strefie jest bardzo trudne, gdyż jej uczestnicy nie pragną zostać zidentyfikowani.

Mając powyższe na uwadze, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w 2007 r. zrealizowało projekt pn. „Przyczyny pracy nierejestrowej, jej skala, charakter i skutki społeczne”, którego ambitnym zadaniem było oszacowanie wielkości szarej strefy w Polsce. Projekt był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej badanie przeprowadziły: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych we współpracy z Fundacją Centrum Badania Opinii Społecznej oraz Fundacja Naukowa CASE - Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych we współpracy z Instytutem Badania Rynku i Opinii Publicznej SMG/KRC Poland Media SA.

Oszacowanie wielkości szarej strefy obecnej w Polsce, które było możliwe dzięki realizacji ww. projektu, pozwoliło na dokonanie pogłębionej analizy zjawiska. Raport z badań nad przyczynami pracy nierejestrowanej w Polsce stanowi istotny wkład do debaty publicznej na temat kierunków działań systemowych pozwalających skutecznie ograniczać szarą strefę w Polsce. Raport przekazany został przedstawicielom parlamentu, administracji rządowej i samorządowej, partnerom społecznym oraz instytucjom zajmującym się polityką społeczną, w tym do Biura Analiz Sejmowych, w celu wykorzystania rezultatów projektu przy podejmowaniu, zgodnie z kompetencjami poszczególnych instytucji, działań pozwalających przekształcić dotychczasowe zatrudnienie nierejestrowane w pracę rejestrowaną. Raport dostępny jest na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (http://www.mpips.gov.pl/index.php?gid=1161).

Pragnę poinformować, że przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) ułatwiają osobom bezrobotnym i poszukującym pracy powrót do aktywności zawodowej. Wspomniana ustawa zawiera takie instrumenty, jak np. dodatek aktywizacyjny, które powinny mieć wpływ na ograniczenie zjawiska pracy na czarno. Zgodnie z przepisami ustawowymi bezrobotnemu posiadającemu prawo do zasiłku przysługuje prawo do pobierania dodatku aktywizacyjnego, jeżeli podjął samodzielnie lub w wyniku skierowania przez powiatowy urząd pracy zatrudnienie lub inną pracę zarobkową.

Warto również wspomnieć o mechaniźmie ustawowym mającym wp...