Niższe składki ZUS nie dla każdego początkującego przedsiębiorcy

Interpelacja nr 17399 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych zmierzających do poszerzenia kręgu przedsiębiorców uprawnionych do opłacania niższej składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Szanowna Pani Minister! Optymalny kształt systemu ubezpieczeń społecznych to jeden z głównych problemów, z którymi borykają się ministrowie pracy większości współczesnych państw. Również w Polsce zagadnienie to od lat wywołuje wiele kontrowersji. Żadnych wątpliwości nie budzi jedynie konstatacja, że system ubezpieczeń społecznych wymaga głębokich modyfikacji. Cząstkowe zmiany jego struktury i mechanizmów przeprowadzają kolejne polskie rządy. Obecnie sprawujący władzę rząd Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego podjął znaczące kroki mające na celu zracjonalizowanie systemu ubezpieczeń społecznych, czego owocem jest m.in. uchwalenie reformy emerytur pomostowych zmierzającej do stopniowego wygaszania możliwości korzystania z tej formy emerytury. Wciąż jednak system cechuje szereg wad. Jeden z głównych problemów polega na tym, że z jednej strony wysokie składki na ZUS prowadzą do blokowania rozwoju przedsiębiorczości, a z drugiej strony ich konsekwentne opłacanie przez cały okres zatrudnienia wcale nie oznacza nabycia uprawnień do godnej emerytury, wręcz przeciwnie, w powszechnej opinii poziom tych świadczeń jest w Polsce rażąco niski.

Bogatsi, wskutek tego, że odprowadzają wyższe składki, mogą liczyć na wypracowanie sobie wyższych emerytur, ale i one dalece odbiegają od oczekiwań tej grupy obywateli. Zdecydowana większość z nich, zamiast opłacać przymusowe składki na ZUS, preferowałaby samodzielne odkładanie środków na koncie bankowym, z przeznaczeniem na wykorzystanie ich właśnie w czasie jesieni życia. Trudno jednak oczekiwać wprowadzenia tak głębokiej reformy, skoro zasada solidarności społecznej wymaga istnienia powszechnego systemu emerytalnego. Natomiast możliwe jest zmniejszanie obciążeń składkowych osób, które prowadzą własną działalność gospodarczą i które dzięki temu stać na samodzielne zabezpieczenie swojej przyszłości. Szczególnie palący problem stanowi kwestia wspierania przedsiębiorców dopiero rozpoczynających działalność gospodarczą. Jest bowiem rzeczą oczywistą, że w interesie naszego państwa leży jak największy wzrost liczby obywateli, którzy biorą odpowiedzialność za swój los we własne ręce, a nie oczekują biernie udzielenia im pomocy społecznej.

Niestety, ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.) zawiera wiele barier rozwoju przedsiębiorczości. Przykład takiego hamulca stanowi art. 18a tejże ustawy, wprowadzony do niej na mocy art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r. Nr 150, poz. 1248). Zgodnie z ust. 1 tego artykułu podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określa, kogo ustawodawca uznaje za osobę prowadzącą działalność pozarolniczą (w przepisie zawarte jest enumeratywne wyliczenie takich osób). Tak więc z ust. 1 art. 18a omawianej ustawy wynika, że osoby dopiero rozpoczynające prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej mają prawo do samodzielnego ustalenia wysokości swojej składki emerytalnej i rentowej opłacanej przez okres pierwszych 2 lat po rozpoczęciu tej działalności, z tym że nie może to być mniej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Takie rozwiązanie należy ocenić pozytywnie, ponieważ realizuje ono postulat wspierania początkujących przedsiębiorców, umożliwiając im opłacanie składki znacznie niższej niż w przypadku innych osób. Art. 18a zawiera jednak, niestety, także ust. 2, ustanawiający wyłączenia zakresu stosowania ust. 1. Otóż z opisanej zniżki nie mogą skorzystać:

1) osoby, które prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
2) osoby, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wy...