Wyrok z dnia 18 stycznia 2005 r. II UK 128/04

Korzystanie z urlopów macierzyńskiego i wychowawczego w okresie pozostawania w stosunku pracy wyłącza obowiązek ubezpieczenia z tytułu jedno-czesnego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 stycznia 2005 r. sprawy z wniosku Adriany K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. o nieobciążanie składką na ubezpieczenie społeczne, na skutek kasa-cji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 stycznia 2004 r. [...] oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 29 stycznia 2004 r. [...] zmienił wyrok Sądu OkręgowegoSądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 4 lipca 2002 r. [...], oddalający odwołanie Adriany K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 marca 2002 r., stwierdzającej podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w okresie od 12 stycznia 1999 r. do 3 maja 1999 r. oraz od 11 czerwca 1999 r. do 10 czerwca 2001 r. z tytułu prowadzenia działalności go-spodarczej, zobowiązującej wnioskodawczynię do opłacenia składek na ubezpiecze-nie społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, w ten sposób, że ustalił, iż Adriana K. nie ma obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy z tytułu podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu za okres od 12 stycznia 1999 r. do 3 maja 1999 r. i od 11 czerwca 1999 r. do 10 czerwca 2001 r.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich prawna ocena. Adriana K. od 1 kwietnia 1993 r. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Od 25 stycznia 1994 r. jest również zatrudniona na podstawie umowy o pracę w wymiarze 1/2 etatu w Biurze Usług Podatkowych Hanny i Jerzego K. w G. Z tytułu zatrudnienia w Biurze Usług Podatkowych opłacono składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Od dnia 1 stycznia 1999 r. wnioskodawczyni dokonała zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W okresie od 12 stycznia 1999 r. do 3 maja 1999 r. Adriana K. pobierała zasiłek macierzyński, a od 11 czerwca 1999 r. do 10 maja 2001 r., przebywała na urlopie wychowawczym, otrzymując z tego tytułu zasiłek wychowawczy.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że wnioskodawczyni, na podstawie art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), powoływanej dalej jako „ustawa" lub „ustawa systemowa", podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, okoliczność, że Adriana K. przebywała na urlopie macierzyńskim, a następnie na urlopie wychowawczym, nie pozbawiła jej „waloru pracownika", wobec czego nie uzasadniała powstania obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w spornym okresie. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z dnia 23 grudnia 1999 r. (Dz. U. Nr 110, poz. 1256), składki na ubezpieczenie społeczne emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński oraz wypłacony zasiłek wychowawczy za czas urlopu wychowawczego finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako podstawy kasacji naruszenie prawa materialnego, a to art. 16 ust. 8 i art. 9 ust. 6 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 i pkt 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie poglądu, że „wnioskodawczyni prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim a następnie wychowawczym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i pobierania stosownych zasiłków w tych okresach nie podlega ubezpieczeniu społecznemu [...] i nie jest zobowiązana do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne oraz składek na Fundusz Pracy", a także naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a zwłaszcza nierozważenie wszechstronnie materiału dowodowego oraz nieuwzględnienie okoliczności, że wnioskodawczyni w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku wychowawczego prowadziła nadal pozarolniczą działalność gospodarczą, pełnomocnik wniósł o „uchylenie wyroku i oddalenie apelacji wnioskodawczyni [...] w całości oraz zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów procesu postępowania kasacyjnego według norm przepisanych". Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji powołał potrzebę wykładni art. 16 ust. 8 i art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 6 i z art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazując jednocześnie na rozbieżność w orzecznictwie sądów.

W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik organu rentowego podniósł, że stanowisko Sądu w kwestii finansowania wypłaty zasiłku macierzyńskiego i zasiłku wychowawczego przez budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest błędne i wynika z niewłaściwego rozumienia zagadnienia występującego w sprawie. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił również lakoniczność. W jego ocenie, z uzasadnienia orzeczenia nie wynika jakie okoliczności Sąd wziął pod uwagę, a jakie pominął. Sąd przyjął niewłaściwą podstawę rozstrzygnięcia art. 16 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pomijając art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy. Z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 powołanej ustawy wynika obowiązek ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, także wówczas, gdy wnioskodawczyni korzysta z urlopu macierzyńskiego i urlopu wychowawczego z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę i gdy w tym okresie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Zaprzestając świadczenia pracy, wnioskodawczyni była więc zobowiązana do zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznego bez wezwania organu rentowego w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny prowadzi do nieuzasadnionego obciążania budżetu państwa wypłatami świadczeń macierzyńskich i wychowawczych na rzecz osób, które pomimo, że zaprzestały świadczyć pracę w ramach umowy o pracę, wykonują ją nadal w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Według skarżącego, prezentowany przez Sąd pogląd pozostaje w sprzeczności z „ideą świadczeń społecznych, które mają być kierowane do osób faktycznie ich potrzebujących".

W odpowiedzi na kasację wnioskodawczyni wnosiła o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stan faktyczny rozpoznawanej sprawy nie jest skomplikowany. Adriana K., prowa...