Podatek od akcji dopiero w momencie sprzedaży?

Tezy: 1. Wykładnia art. 24 ust. 11 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. prowadzi do wniosku, że objęcie/nabycie akcji (nieodpłatnie, częściowo nieodpłatnie) jest neutralne podatkowo w dacie tego zdarzenia, ale podlega opodatkowaniu w momencie odpłatnego zbycia akcji, stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.o.f. Dopiero w tym momencie ujawnia się rzeczywisty przychód z objęcia akcji.

2. Przy wydawaniu interpretacji indywidualnych na podstawie art. 14b § 1 o.p. Minister Finansów dokonując oceny prawnej stanowiska wnioskodawcy (art. 14c § 1 i 2 o.p.) zobowiązany jest uwzględnić w tej ocenie orzecznictwo sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, jako argument służący zachowaniu jednolitości w stosowaniu przepisów prawa podatkowego.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Bogusław Dauter (sprawozdawca), Sędzia NSA Stanisław Bogucki, Sędzia NSA Krzysztof Winiarski, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 26 lutego 2014 r. sygn. akt I SA/Sz 1160/13 w sprawie ze skargi M. N. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2013 r. nr ITPB2/415-260/13/IB w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działającego z upoważnienia Ministra Finansów na rzecz M. N. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

1. Wyrokiem z 26 lutego 2014 r., I SA/Sz 1160/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uchylił zaskarżoną przez M. N. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy działającego z upoważnienia Ministra Finansów z 12 czerwca 2013 r., ITPB2/415-260/13/IB w przedmiocie zastosowania przepisów prawa podatkowego.

2. Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym zawartym we wniosku interpretacyjnym. M. N. złożył 4 marca 2013 r. wniosek, uzupełniony pismem z 28 maja 2013 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych.
Wnioskodawca wskazał, że jest polskim rezydentem podatkowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę przez spółkę polską, mającą siedzibę na terytorium Polski. Spółka polska należy do międzynarodowej grupy spółek (dalej: "Grupa"). W związku z zatrudnieniem wnioskodawcy w spółce polskiej wnioskodawca został objęty programem motywacyjnym [...], organizowanym przez fińską spółkę z Grupy, mającej siedzibę na terytorium Finlandii (dalej: "spółka fińska") i notowanej na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych (dalej: "program"). W programie mogą uczestniczyć wybrane osoby (dalej: "uczestnicy") związane ze spółkami z Grupy, w tym także ze spółką polską stosunkiem prawnym - umową cywilnoprawną lub umową o pracę.
Program został przyjęty w drodze uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki fińskiej. Uchwała ta określa zasady funkcjonowania programu, które polegają na nieodpłatnym, warunkowym przyznaniu wybranym uczestnikom (w tym pracownikom i zleceniobiorcom spółki polskiej) opcji na akcje spółki fińskiej, pozwalających hipotetycznie w późniejszym okresie w przyszłości na objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej bądź też sprzedaż samych opcji.
Organem odpowiedzialnym za nadzór nad funkcjonowaniem programu jest (na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki fińskiej) zarząd spółki fińskiej (dalej: "Zarząd"), który jest uprawniony w szczególności do wskazywania osób uprawnionych do udziału w programie.
Spółka polska w żaden sposób nie ma wpływu na wybór osób uprawnionych do udziału w programie, nie uczestniczy również w obsłudze programu. Uczestnicy programu, będący pracownikami spółki polskiej nie mogą formalnie występować wobec spółki polskiej z jakimikolwiek roszczeniami prawnymi związanymi z uczestnictwem w programie.
Zgodnie z powyższymi zasadami, wnioskodawca został uczestnikiem programu. Możliwe jest również, iż zostanie uczestnikiem nowych edycji programu w przyszłości.
Zasady funkcjonowania programu przewidują, iż po upływie określonego czasu, jaki uczestnik musi przepracować w spółkach należących do Grupy, przyznane uczestnikom opcje dają im potencjalne prawo do objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej (jedna opcja może skutkować w przyszłości prawem do objęcia/nabycia jednej akcji) albo, alternatywnie, prawo do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Tym samym, na moment przystąpienia do programu opcje, co do zasady, nie mogą być przez wnioskodawcę zrealizowane ani zbyte. Nie może również dysponować przyznanymi opcjami ani czerpać z nich żadnych innych pożytków, w szczególności, opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbywane, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane.
Mając powyższe na względzie, w momencie przystąpienia do programu wnioskodawca otrzymuje jedynie obietnicę, iż po upływie określonego czasu, będzie miał potencjalną możliwość realizacji opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji. Dodatkowo, jeśli w określonym czasie wskazanym w programie nie skorzysta z tych alternatyw, bezpowrotnie traci ewentualne korzyści mogące płynąć z jego uczestnictwa w programie.
Gdy w określonych programem ramach wnioskodawca podejmie decyzję o realizacji opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, ich cena jest/zostanie ustalona zgodnie ze szczegółowymi zasadami funkcjonowania programu i uwzględnia m.in. średnią ważoną kursów akcji spółki fińskiej na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych z okresu ostatnich dwóch miesięcy następujących po dniu ogłoszenia sprawozdania finansowego spółki fińskiej za dany rok obrotowy, właściwy dla poszczególnych edycji/transz programu. Ustalona w ten sposób cena nie może być jednak niższa od wartości księgowej akcji.
W przypadku natomiast podjęcia przez wnioskodawcę decyzji o sprzedaży opcji, cena ustalana jest/zostanie ustalona na podstawie aktualnych notowań giełdowych (na etapie sprzedaży uczestnicy programu nie występują w pozycji uprzywilejowanej w porównaniu z innymi uczestnikami rynku).
Zgodnie z zasadami programu, w sytuacji, gdy wnioskodawca nie skorzysta w ciągu określonego w programie czasu, z możliwości realizacji opcji (poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej) lub możliwości sprzedaży opcji, prawo to bezpowrotnie wygaśnie i tym samym wnioskodawca nie uzyska żadnych korzyści z tytułu uczestnictwa w programie.
Dodatkowo, zasady funkcjonowania programu zawierają szereg szczegółowych uregulowań. Przykładowo, uczestnik rozwiązujący umowę cywilnoprawną lub umowę o pracę łączącą go ze spółką należącą do Grupy zobowiązany jest do nieodpłatnego zwrotu przyznanych mu opcji.
Ponadto, Zarząd ma prawo do nakładania innych restrykcji związanych m.in. ze zbywaniem opcji, bez konieczności uprzedniego uzyskania zgody uczestnika na ich zastosowanie.
Koszty związane z funkcjonowaniem programu, ponoszone w odniesieniu do osób związanych ze spółką polską są refakturowane na tę spółkę.
W uzupełnieniu wskazano, że w odniesieniu do opcji na akcje spółki fińskiej przyznawanych uczestnikom w ramach programu, w ocenie wnioskodawcy są spełnione przesłania, aby twierdzić, iż przedmiotowe opcje stanowią instrumenty finansowe, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 183 poz. 1538, dalej: "u.o.i.f."), tj. że stanowią one pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu u.o.i.f.
Mając powyższe na uwadze, w opinii wnioskodawcy, opcje na akcje spółki fińskiej przyznawane uczestnikom w ramach programu stanowią pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu art 5a pkt 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2012 r. poz. 361 dalej: "u.p.d.o.f."). Przepis ten bezpośrednio odsyła do u.o.i.f. wskazując wprost, że przez pojęcie "pochodne instrumenty finansowe" należy rozumieć instrumenty, o których mowa w art. 2 ust 1 pkt 2 u.o.i.f.
Opcje na akcje spółki fińskiej przyznawane w ramach uczestnictwa w programie są notowane na helsińskiej giełdzie papierów wartościowych i są co do zasady, dostępne również innym osobom niż uczestnicy programu.
Zgodnie ze stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym przedstawionym we wniosku, program polega na przyznaniu wybranym uczestnikom nieodpłatnie opcji na akcje spółki fińskiej, co - zgodnie z założeniami programu - stanowi jedynie przyznanie prawa do potencjalnego (hipotetycznego) objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej albo, alternatywnie, prawo do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Jak wskazywano we wniosku, możliwe jest, iż uczestnicy programu nie uzyskają również w przyszłości żadnych korzyści z tytułu uczestnictwa w programie.
W konsekwencji, samo przystąpienie przez wnioskodawcę do programu (objęcie programem) nie skutkuje po jego stronie otrzymaniem jakiejkolwiek wymiernej korzyści finansowej w szczególności - zgodnie z zasadami programu - na ten moment opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbyte, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane / zrealizowane.
W tym kontekście bez znaczenia jest fakt, że opcje na akcje spółki fińskiej są dostępne równie innym osobom niż uczestnicy programu. Nawet jeśli nabyte na rynku przez te osoby opcje na akcje dają im prawo do pełnego dysponowania tymi opcjami (mogą być przez nie zbyte zrealizowane już począwszy od momentu ich nabycia) to przyznane wnioskodawcy w ramach uczestnictwa w programie i zgodnie z jego zasadami opcje na akcje wciąż stanowią dla wnioskodawcy jedynie obietnicę przyszłego i warunkowego (potencjalnego) prawa do realizacji tych opcji w przyszłości, po spełnieniu określonych w programie warunków. W konsekwencji zatem, na moment przyznania wnioskodawcy opcji na akcje spółki fińskiej (objęć wnioskodawcy programem), wnioskodawca nie uzyskuje żadnej korzyści finansowej w porównaniu do innych uczestników rynku, nabywających opcje na akcje spółki fińskiej poza programem - nie jest bowiem uprawniony do realizacji tychże opcji przed spełnienie niezbędnych warunków.
Na powyższe nie ma również wpływu fakt, że opcje te są notowane na giełdzie papierów wartościowych. Wartość opcji wynikająca z notowań giełdowych jest bowiem jedynie i wyceną na dany okres, która z zasady zmienia się wraz ze zmianą kursu i nie ma żadnego przełożenia na realne przysporzenie po stronie uczestnika programu, w sytuacji, gdy nie jest on uprawniony w żaden sposób do skorzystania z prawa do realizacji opcji przed upływem określonego czasu.
Dodatkowo, również na etapie sprzedaży opcji w trybie obrotu giełdowego (tj. w sytuacji podjęcia decyzji o realizacji opcji), uczestnicy programu nie występują w pozycji uprzywilejowanej w porównaniu z innymi uczestnikami rynku. Zarówno w przypadku uczestników programu, jak i osób trzecich, cena sprzedaży przedmiotowych opcji będzie ustalana na równych zasadach - tj. w oparciu o aktualne notowania giełdowe.

Na podstawie tak przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego zadano następujące pytania, a mianowicie:
1. czy w przypadku realizacji przyznanych wnioskodawcy w ramach programu opcji poprzez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej w określonym w ramach programu czasie (stan faktyczny/zdarzenie przyszłe), jedynym momentem, w którym powstanie po stronie wnioskodawcy przychód do opodatkowania będzie, zgodnie z art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., moment sprzedaży tychże akcji, a przychód uzyskany przez wnioskodawcę z tego tytułu stanowił będzie przychód wnioskodawcy z kapitałów pieniężnych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych (akcji spółki fińskiej), zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f., oraz
2. czy w przypadku sprzedaży opcji w określonym w ramach programu czasie (stan faktyczny/zdarzenie przyszłe), jedynym momentem, w którym powstanie po stronie wnioskodawcy przychód z tytułu uczestnictwa w programie podlegający opodatkowaniu będzie moment sprzedaży przedmiotowych opcji, a przychód uzyskany przez wnioskodawcę z tego tytułu stanowił będzie przychód wnioskodawcy z kapitałów pieniężnych zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.?

3. W rozważaniach pisemnych sąd pierwszej instancji podniósł m.in. że, w rozpoznawanej sprawie opis stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, nakreślony przez skarżącego, wskazuje jednoznacznie, że na moment przystąpienia do programu, co do zasady, opcje nie mogą być przez skarżącego zrealizowane ani zbyte. Nie może on również dysponować przyznanymi opcjami ani czerpać z nich żadnych innych pożytków, w szczególności, opcje te nie mogą być przez wnioskodawcę zbywane, zastawiane ani w żaden inny sposób wykorzystywane. W momencie przystąpienia do programu skarżący otrzymuje jedynie obietnicę, że po upływie określonego czasu, będzie miał potencjalną możliwość realizacji opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji. Dodatkowo, jeśli w określonym czasie wskazanym w programie nie skorzysta z tych alternatyw, bezpowrotnie traci ewentualne korzyści mogące płynąć z jego uczestnictwa w programie.
Oznacza to – zdaniem sądu - że w momencie przystąpienia do programu, skarżący nie dysponuje jeszcze żadnym zbywalnym prawem, bowiem znajduje się dopiero w stanie (w okresie) oczekiwania na uzyskanie (nabycie) w przyszłości, po spełnieniu ściśle określonych programem warunków, oznaczonych praw, które w chwili przystąpienia do programu są na razie hipotetyczne, warunkowe. Skarżący nie jest uprawniony do realizacji opcji, gdyż nie spełnił jeszcze warunków koniecznych do objęcia/nabycia w przyszłości akcji spółki fińskiej, albo alternatywnie, prawa do zbycia w przyszłości przyznanych opcji. Do zasobów majątkowych skarżącego nie weszły zatem żadne prawa, którymi mógłby on rozporządzać jak właściciel, a co jest niezbędne dla uzyskania w ogóle przychodu w rozumieniu art. 11 ust.1 u.p.d.o.f. (otrzymane lub postawione do dyspozycji) lub w rozumieniu art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f. (należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane), a którego istnienie warunkuje w ogóle możliwość powstania dochodu. Przychód jest w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny, a przecież - jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku – skoro skarżący na razie jest tylko uczestnikiem programu i zgodnie z zasadami programu ma dopiero obietnicę, iż po upływie określonego czasu, będzie miał możliwość realizacji opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej, bądź możliwość sprzedaży samych opcji, to nie budzi wątpliwości, że nie jest to ani przychód w postaci pieniędzy lub wartości pieniężnych, który powstaje w momencie otrzymania ich przez podatnika lub w momencie postawienia ich do dyspozycji podatnika, ani też przychód w postaci wartości świadczeń rzeczowych lub innych świadczeń nieodpłatnych, który powstaje z chwilą otrzymania świadczenia przez podatnika czy też wykonania świadczenia na rzecz podatnika.
Wobec powyższego w ocenie sądu pierwszej instancji należy zgodzić się ze skarżącym, że organ interpretacyjny naruszył art. 11 ust.1 i ust. 2 oraz art. 20 ust.1 w zw. z art. 10 ust.1 pkt 9 u.p.d.o.f.
Zdaniem sądu za zasadne należy uznać również stanowisko skarżącego, że w przypadku realizacji przez niego przyznanych w ramach programu opcji przez objęcie/nabycie akcji spółki fińskiej w określonym w ramach programu czasie, jedynym momentem, w którym powstanie po jego stronie przychód do opodatkowanie będzie, zgodnie z art. 24 ust. 11 u.p.d.o.f., moment sprzedaży objętych/nabytych w ramach programu akcji spółki fińskiej, przy czym przychód ten będzie stanowił przychód skarżącego z kapitałów pieniężnych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f.
Natomiast w przypadku sprzedaży opcji w określonym w ramach pr...