Wystąpienie rzecznika praw obywatelskich w sprawie opłaty za wpis na listę radców prawnych

Rzecznik praw obywatelskich wystąpił do prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych o zajęcie stanowiska w sprawie wysokości opłat za wpis na listę radców prawnych i zasad ich ustalania. Oto treść wystąpienia:

„W ostatnim czasie zwróciła się do mnie osoba ubiegająca się o wpis na listę radców prawnych, podnosząc problem dowolności w ustalaniu przez Krajową Radę Radców Prawnych (dalej: KRRP) wysokości opłat związanych z decyzją w sprawie tego wpisu. Skarżący wskazał, iż opłaty te ustalane są w sposób nieadekwatny do nakładu pracy i środków, zależnie od «kaprysu» KRRP, co jego zdaniem stanowi wykorzystywanie uprawnień Rady do blokowania dostępu do zawodu radcy prawnego.

W opinii skarżącego opłata ustalona w wysokości 2500 zł jest zaporowa, zwłaszcza w porównaniu z opłatą za wpis pobieraną przez samorząd adwokacki, która jest niższa i wynosi od 500 do 936 zł (wyjątkiem są dwie izby: radomska i warszawska — w pierwszej pobierana jest opłata na poziomie półtorakrotnego średniego wynagrodzenia, w drugiej osiąga ona poziom 1500 zł). Ponadto praktyka rad okręgowych izb radców prawnych przy zwrocie opłaty nie jest jednolita, gdyż jedne z rad traktują ją jako opłatę «za wpis» i zwracają ją w razie niedokonania wpisu, podczas gdy inne — jako opłatę «za postępowanie», nie zwracają jej wcale, niezależnie od ostatecznego wyniku postępowania.

Należy mieć na uwadze, że rynek usług prawniczych cechuje się pewną specyfiką, która wyraża się m.in. w tym, iż o warunkach przyjęcia kandydata na radcę prawnego do zawodu decyduje odpowiedni organ samorządu zawodowego, będącego zrzeszeniem osób, dla których nowy radca prawny stanowi faktycznie konkurencję. Jednym z tych warunków, mającym podstawowe znaczenie, jest uiszczenie przez kandydata odpowiedniej opłaty, której wysokość określa ten właśnie samorząd zawodowy. W praktyce przedmiotowe opłaty pokrywają nie tylko koszty wpisu, lecz są dodatkowo źródłem dochodu samorządu. Określanie ich na stosunkowo wysokim poziomie powoduje ponadto ograniczenie dostępu do zawodu radcy prawnego.

Tymczasem opłaty te powinny odpowiadać faktycznym kosztom związanym z przyjęciem do zawodu, w żadnym jednak wypadku nie mogą one stwarzać bariery w dostępie do wykonywania zawodu radcy prawnego.

Ustawodawca przyznał (w art. 60 pkt 11 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych; Dz.U. z...