Opodatkowanie pożyczki dla pracownika

W praktyce gospodarczej pracodawcy często udzielają pracownikom pożyczek na specjalnych, często preferencyjnych warunkach. Czy w takiej sytuacji pracownik otrzymuje nieodpłatne świadczenie? Czy otrzymanie przez pracownika takiej pożyczki skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego?

Na podstawie umowy pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 ust. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93, ost. zm. Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731).

Pożyczka ze swej istoty prowadzi zatem do przeniesienia własności jej przedmiotu (środków płatniczych, towarów, surowców, artykułów) przez udzielającego na biorącego, z tym zastrzeżeniem, że zwrot jej przedmiotu polega na przeniesieniu własności tej samej ilości pieniędzy lub innych rzeczy, lecz niekoniecznie tych samych pieniędzy czy rzeczy.

Ustawodawca w prawie cywilnym nie wprowadził oprocentowania jako elementu koniecznego, kształtującego treść każdej umowy pożyczki. Oznacza to w praktyce, że umowa pożyczki może być zarówno umową odpłatną (gdy przewiduje wynagrodzenie w postaci odsetek) bądź też nieodpłatną, w zależności od woli stron.

W przypadku, gdy umowa pożyczki nie przewiduje odsetek powstają jednak określone wątpliwości. Wprawdzie na gruncie przepisów prawa cywilnego umowa pożyczki zawarta bez wynagrodzenia (odsetek) nie rodzi żadnych negatywnych skutków dla jej stron, jednakże zdarzenie to powoduje skutki podatkowe dla pożyczkobiorcy.

Popatrzmy na obowiązujące regulacje podatkowe.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ost. zm. Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894; dalej: pdf) przychodami, z określonymi zastrzeżeniami, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z kolei przepis art. 12 ust. 1 pdf za przychody ze stosunku pracy uznaje wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, w tym także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zasady ustalania wartości nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń ustawodawca uregulował natomiast w art. 11 ust. 2a pdf. Ustala się je następująco:

- jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
- jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu,
- jeżeli przedmiotem świadczeń jest u...