Składki ZUS od honorarium autora

Wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy prawa autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe - orzekł Sąd Najwyższy.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)

w sprawie z wniosku Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R. z udziałem zainteresowanego Michała P. o ustalenie podstawy wymiaru składek, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 lutego 2012 r., zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 14 października 2011 r.,

czy otrzymane przez pracownika wynagrodzenie z tytułu zawartej z pracodawcą umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe.

podjął uchwałę:

Wynagrodzenie za pracę z tytułu nabycia przez pracodawcę z mocy prawa (art. 12 ust. 1 lub art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jednolity tekst: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe określone w art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 9. art. 11 ust.1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

UZASADNIENIE

W stanie faktycznym, w którym strony oprócz umowy o pracę zawarły także umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych, organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wydał decyzję z dnia 15 września 2010 r. zobowiązującą płatnika - Wyższą Szkołę Prawa i Administracji w P. - do zapłacenia od wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi z tytułu zawartej umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego składki na wszystkie rodzaje ubezpieczenia. Organ rentowy uznał bowiem że zawarta przez strony stosunku pracy umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowi w rzeczywistości umowę o dzieło, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585).

W odwołaniu od tej decyzji płatnik zakwestionował jej podstawę; jego zdaniem umowa o przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego jest odmienną rodzajowo umową od umowy o dzieło, i nie podpada pod zakres składki z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że Wyższą Szkołę Prawa i Administracji w P. (płatnik) oraz Michała P. (zainteresowanego) łączyła umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku profesora uczelni. Zgodnie z jej treścią wysokość wynagrodzenia została ustalona w załączniku do umowy. W aneksach do umowy o pracę ustalono wysokość wynagrodzenia zasadniczego, na które składało się honorarium z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu naukowego w postaci wyników badań niezbędnych do przeprowadzenia procesu dydaktycznego, honorarium z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu dydaktycznego w postaci przygotowania i wygłoszenia wykładów oraz opracowania zajęć dydaktycznych, a także wynagrodzenie za pracę dydaktyczną i organizacyjną nie objętą ochroną wynikającą z prawa autorskiego. W umowach o przeniesienie praw autorskich zainteresowany zobowiązał się wykonać utwór dydaktyczny tj. wygłosić wykład, utrwalić program zajęć, przeprowadzić zaliczenia sesyjne, prowadzić promotorstwo prac dyplomowych jak i dokonać recenzji tych prac; ponadto zobowiązał się przenieść na uczelnię przysługujące mu do utworu dydaktycznego prawa majątkowe, a uczelnia zobowiązała się do dokonania zapłaty przy przyjęciu zasad wskazanych w umowie (honorarium jako iloczyn ilości prac, godzin, recenzji egzaminowanych i stawki ustalonej dla danego utworu po przedstawieniu rachunków). Honorarium miało być płacone miesięcznie od wygłoszonego wykładu i utrwalenia zajęć, a ostateczne rozliczenia następowało na zakończenie roku akademickiego po przedstawieniu rachunku.

Z ustaleń tych - według Sądu - nie wynika, aby zajęcia, o których mowa w umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych były realizowane poza programem nauczania. Także system wynagradzania w tym względzie nie jest jasny. Na wynagrodzenie zasadnicze ze stosunku pracy nakłada się honorarium z tytułu przeniesienia praw autorskich. Nie można uznać wszystkich czynności opisanych w umowach o przeniesienie autorskich praw majątkowych jako utworów w rozumieniu przepisów prawa autorskiego. Nie są przejawem indywidualnego ujęcia tematu czynności rutynowe i powtarzające się jak np. przeprowadzenie egzaminów i zaliczeń. Do tego typu utworów należało stosować przepisy Kodeksu cywilnego o umowach o świadczenie usług, a w szczególności umowy o dzieło. Przychód osiągnięty z tytułu wykonywania tych czynności należy wobec tego kwalifikować jako podlegający oskładkowaniu na podstawie art. 18 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Mając na uwadze to, że umowę o przeniesienie praw autorskich zawarto po zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych polegającej na wprowadzeniu art. 8 ust. 2a, Sąd Okręgowy uznał ją - w ustalonych okolicznościach - za podjętą z zamiarem obejścia prawa, co czyni tę umowę nieważną na podstawie art. 58 § 1 k.c.

Apelacja płatnika oparta została na zarzucie naruszenia prawa materialnego przez niezasadne przyjęcie, iż do umowy o przeniesienie praw autorskich stosuje się przepisy dotyczące umów o dzieło i w konsekwencji art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał, że w sprawie występuje budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne, które przedstawił w postanowieniu z dnia 14 października 2011 r. wydanym na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego problematyka zakresu czynności podejmowanych w ramach umów zawieranych w celu przeniesienia praw autorskich majątkowych do utworu dydaktycznego wymaga dodatkowych ustaleń faktycznych uwzględniających zakres obowiązków wynikających z tzw. pensum dydaktycznego i ich przełożenia na zakres czynności obejmowanych umowami o przeniesienie praw autorskich majątkowych do utworu dydaktycznego. Niezależnie od tego dla rozstrzygnięcia sprawy istotne jest zagadnienie określenia skutków w zakresie ubezpieczeń społecznych sytuacji polegającej na uzyskaniu przez pracownika wynagrodzenia wynikającego z zawartej pomiędzy stronami stosunku pracowniczego dodatkowej umowy o przeniesienie praw autorskich do utworu dydaktycznego.

Ustalenie w podstawie wymiaru składki całego przychodu uzyskanego przez pracownika z tytułu wykonywania obowiązków pracowniczych uwzględniałoby źródło ...