Zapłata przez podmiot trzeci a prawo do odliczenia VAT

Podstawowym warunkiem, którego spełnienie należy analizować w aspekcie prawa do odliczenia podatku VAT, jest związek dokonywanych nabyć towarów i usług ze sprzedażą uprawniającą do dokonywania takiego odliczenia, czyli sprzedażą generującą podatek należny. Dla prawa do odliczenia nie ma znaczenia źródło finansowania wydatków na nabycie towarów i usług. Tym samym, pokrycie tych wydatków (w tym i podatku naliczonego) nie ze środków własnych nie pozbawia prawa do odliczenia podatku.

Zgodnie z art. 356 Kodeksu cywilnego wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy wynika to z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. Zatem, gdy nadszedł już termin płatności wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia pieniężnego.

Powyższy przepis mówi, że dokonać zapłaty może każda osoba trzecia, spełniająca świadczenie odpowiadające treści stosunku zobowiązaniowego łączącego wierzyciela z dłużnikiem, nawet bez jego zgody. Przy czym, ten trzeci podmiot nie musi być stroną umowy trójstronnej pomiędzy podmiotami lub zawartej pomiędzy którąkolwiek z nich. Tego zdania był np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 6 grudnia 1990 r., sygn. akt I A CR 60/90.

Zapłata dokonana przez osobę trzecią powoduje, iż dłużnik wykonuje swój obowiązek w stosunku do wierzyciela. Należność została zapłacona i wierzyciel nie może zażądać ponownego spełnienia świadczenia przez kontrahenta. Skoro świadczenie pieniężne zostało spełnione to zobowiązany do dokonania w zamian świadczenia rzeczowego nie może się bronić przed jego spełnieniem w ten sposób, że wpłata nie pochodzi od kontrahenta. Nie może więc nie spełnić swojego świadczenia i nie dostarczyć towaru. Oczywiście nie podmiotowi, który zapłaty dokonał lecz temu, który świadczenie spełnić powinien zgodnie z umową.

Warto zaznaczyć, że podmiot który spłacił wierzyciela nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli działa za zgodą dłużnika celem wstąpienia w prawa wierzyciela. Jednak w praktyce życia gospodarczego trudno oczekiwać aby podmiot trzeci dokonał zapłaty zamiast dłużnika (zamawiającego) jeszcze przed tym gdy okaże się, iż dłużnik nie jest w stanie tego dokonać.

Prawo do odliczenia VAT

Przesłanki skorzystania z prawa do odliczenia VAT określone zostały w art. 7 ust 1 oraz 86 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Służy ono w zakresie w jakim towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Powstaje w rozliczeniu okres rozliczeniowy, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych towarów i usług powstał u sprzedawcy obowiązek podatkowy. Prawo do odliczenia służy nie wcześniej niż w okresie otrzymania faktury.

Aby przysługiwało prawo do odliczenia VAT łącznie muszą zostać spełnione następujące przesłanki:

1. otrzymanie faktury co oznacza, że gdy zapłaty dokonuje podmiot trzeci faktura musi zostać wystawiona na kontrahenta handlowego a nie na wpłacającego,
2. nabycie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel,
3. powstanie u sprzedawcy obowiązku podatkowego,
4. nabyte towary lu...