WSA. Wystawianie faktury do paragonu bez NIP jest niedozwolone

W kontekście art. 106b ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług oświadczenie przedsiębiorcy, że dokonuje on zakupu jako podatnik VAT, jest czynnością jednokrotną i nieodwoływalną, o charakterze wiążącym dla późniejszych skutków podatkowych wynikających z wystawienia faktury VAT. Złożenie takiej deklaracji po wystawieniu paragonu z kasy fiskalnej jest bezskuteczne, niezależnie od powodu zmiany charakteru podmiotowego, w jakim podatnik miał zamiar dokonać nabycia - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

We wniosku o interpretację spółka z o.o. wyjaśniła, że prowadzi działalność opodatkowaną podatkiem VAT i jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej udziela porad i konsultacji podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą oraz osobom prywatnym nieprowadzącym takiej działalności. Tematyka spotkań jest różnorodna i często wkracza w sfery prywatne klienta. Sporadycznie zdarzają się przypadki, w których klient po skończonej poradzie nie zgłasza chęci otrzymania faktury VAT, w związku z czym zostaje mu wystawiony na kasie rejestrującej paragon fiskalny niezawierający Numeru Identyfikacji Podatkowej (NIP). Zdarza się, iż w krótkim odstępie czasu (z reguły 1-2 dni) taki klient wraca do spółki z prośbą wystawienia faktury VAT, podając numer NIP i dane prowadzonej działalności gospodarczej. Klient oczekuje wówczas wystawienia faktury VAT na wskazane wyżej dane. Spółka na chwilę obecną nie wystawia faktur do paragonów niezawierających NIP, jednakże ze względu na pojawiające się sporadyczne prośby od klientów w tym zakresie chciałaby jednoznacznie wyjaśnić tę sytuację.

W związku z tym spółka zadała pytanie, czy na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług ma prawo wystawić fakturę zawierającą dane klienta do paragonu niezawierającego NIP. W jej opinii - tak.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Zdaniem organu w przypadku, gdy nabywca nie poda numeru NIP do czasu zakończenia rejestracji sprzedaży na kasie rejestrującej, należy uznać, że nabywca dokonał zakupu jako konsument. Nabywca będzie mógł wystąpić o wystawienie mu faktury przez sprzedawcę, jednakże sprzedawca w takiej sytuacji powinien wystawić mu fakturę taką, jak dla konsumentów, więc bez podawania NIP nabywcy.

Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, który oddalił skargę spółki:

WSA wskazał, że w kontekście art. 106b ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług oświadczenie przedsiębiorcy, że dokonuje on zakupu jako podatnik VAT, jest czynnością jednokrotną i nieodwoływalną, o charakterze wiążącym dla późniejszych skutków podatkowych wynikających z wystawienia faktury VAT. Złożenie takiej deklaracji po wystawieniu paragonu z kasy fiskalnej jest bezskuteczne, niezależnie od powodu zmiany charakteru podmiotowego, w jakim podatnik miał zamiar dokonać nabycia. Sąd zauważył przy tym, że tego rodzaju mechanizmy, oparte na jednostronnym wniosku/oświadczeniu strony, nie są niczym nowym na gruncie przepisów podatkowych. Dla przykładu, wybór formy opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych również obwarowany jest skutecznością złożenia oświadczenia w tym zakresie; jest ono jednorazowe, jednostronne i skuteczne na przyszłość, a także nieodwołalne - podatnik może z ryczałtu zrezygnować, ale ze skutkiem na przyszłość, nie wstecz.

Jak zaznaczył WSA, status podatnika VAT wiąże się zarówno ze szczególnymi prawami, jak i specyficznymi dla konstrukcji tego obciążenia obowiązkami. Nie jest zatem tak, że dany podmiot w omawianych w niniejszej sprawie przypadkach dowolnie wybiera, kiedy dokonuje zakupu jako podatnik VAT, a kiedy jako konsument. W istocie bowiem jego status w danej transakcji determinowany jest przez charakter dokonywanego zakupu: m.in. czy ma on związek z prowadzoną przez nabywcę działalnością opodatkowaną VAT (podatnik VAT), czy nie (konsument). Odrębnym, i niejako następczym, problemem pozostaje to, czy nabywca - podatnik VAT - właściwie zidentyfikuje taki zakup jako związany z wykonywaną działalnością gospodarczą i w momencie dokonywania zakupu zadeklaruje sprzedawcy, że nabywa towar lub usługę właśnie jako podatnik. To właśnie te uzewnętrznienie, poinformowanie sprzedawcy o dokonaniu nabycia jako podatnik VAT jest wiążące przy wystawieniu faktury. Jeśli nabywca nie udzieli sprzedawcy takiej informacji, to nawet jeśli jest podatnikiem VAT, a zakup wiązał się z jego działalnością gospodarczą - zostanie uznany za konsumenta i otrzyma paragon z kasy fiskalnej. Obowiązujące przepisy nie dopuszczają sytuacji, w której towar lub usługa nabyte na potrzeby osobiste lub prywatne mogłyby z czasem przekształcić się w zakupy służące działalności gospodarczej z punktu widzenia podatku od towarów i usług. Tym samym podatnik nie nabędzie prawa do odliczenia VAT naliczonego od zakupu dokonanego w charakterze konsumenta.

Sąd zwrócił uwagę na to, że na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek dochowania należytej staranności, a w przypadku jej niedochowania, to na nim spoczywają jego negatywne konsekwencje. Od przedsiębiorcy należy więc oczekiwać, że jeśli dokonuje w tym charakterze zakupu, to w trosce o własne interesy, poinformuje o tym sprzedawcę. Nie można przy tym zapomnieć, że jeszcze do niedawna (a w niektórych przypadkach - nadal), praktyką było umieszczanie przy stanowiskach kasjera w placówkach handlowych informacji przypominających o obowiązku zgłoszenia chęci otrzymania faktury VAT. Faktycznie jest to więc czynność nadzwyczaj nieskomplikowana, a jej niedopełnienie przez profesjonalistę należy ocenić jako zwykłą niedbałość - w sensie jedynie potocznym, faktycznym, bo w żaden sposób niesankcjonowaną.

WSA w pełni zaaprobował więc stanowisko organu interpretacyjnego, że spółka, na podstawie art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, nie ma prawa wystawić faktury zawierającej dane klienta do paragonu niezawierającego NIP. Treść art. 106b ust. 5 tej ustawy nie dopuszcza możliwości wystawienia podatnikowi VAT faktury na podstawie niezawierającego jego Numeru Identyfikacji Podatkowej paragonu fiskalnego, który dokumentuje sprzedaż towarów lub usług na rzecz nabywcy działającego w charakterze konsumenta, choćby nabywcą był ten podatnik. Wyłącznie złożona sprzedawcy w momencie dokonywania zakupu, jednostronna deklaracja podatnika, że dokonuje on tego zakupu w charakterze podatnika VAT, jest wiążąca i niezbędna do wystawienia na jego rzecz faktury.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 11 października 2023 r., sygn. akt I SA/Bk 264/23 - pełna treść wyroku

Redakcja podatki.biz