WSA. Darowizna w gotówce od rodziny również zwolniona z podatku

Wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn sposób dokumentowania darowizny ma służyć zapobieżeniu fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych, a nie stworzyć barierę w skorzystaniu ze zwolnienia od podatku. Istotne jest zatem, czy darowizna pomiędzy osobami wymienionymi w tym przepisie faktycznie miała miejsce. W sytuacji niekwestionowania tego faktu brak jest podstaw do twierdzenia, że podatnik nie może skorzystać ze zwolnienia tylko dlatego, że wpłata na rachunek bankowy nastąpiła z adnotacją "wpłata własna".

We wniosku o interpretację podatniczka wyjaśniła, że zawarła ze swoim dziadkiem (darczyńcą) umowę darowizny środków pieniężnych. Umowa darowizny została wykonana poprzez wpłacenie gotówki na jej rachunek bankowy w oddziale banku prowadzącego ten rachunek, z zaznaczeniem, że wpłata stanowi wykonanie umowy darowizny. Fizycznie jej dziadek był z nią w banku, przekazał środki, które przeliczyli pracownicy banku i dokonali zaksięgowania wpłaty. Na dowodzie wpłaty widnieją dane podatniczki, jako wpłacającej. Kwota darowizny przekroczyła kwotę, o której mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej w skrócie: "u.p.s.d."). Podatniczka wskazała, że zamierza zgłosić fakt nabycia środków pieniężnych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dnia wpływu środków pieniężnych na jej konto.

W związku z powyższym podatniczka zapytała, czy ww. darowizna środków pieniężnych będzie korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ust. 1 u.p.s.d. Jej zdaniem - tak, darowizna środków pieniężnych poprzez wpłatę gotówki na rachunek obdarowanego jest dopuszczalna, o ile zostanie właściwie udokumentowana, a także będzie dokonana w ramach wykonania zawartej umowy darowizny.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko podatniczki za nieprawidłowe. W ocenie organu nie można za spełniony uznać warunku, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. Jak wynika bowiem z dowodu wpłaty środki pieniężne zostały przekazane na konto osobiście przez podatniczkę. Z uwagi na powyższy dowód to podatniczka, będąc już właścicielem środków pieniężnych dokonała ich wpłaty na rachunek bankowy. W konsekwencji dowodu tego nie można uznać za wystarczający, skoro na potwierdzeniu tym to podatniczka została wskazana jako osoba wpłacająca, a w tytule transakcji wskazano, iż jest to wykonanie umowy darowizny. W konsekwencji darowizna nie będzie korzystać ze zwolnienia określonego w art. 4a ust. 1 u.p.s.d.

Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który uchylił interpretację Dyrektora KIS:

WSA podzielił pogląd wyrażony m. in. w wyroku NSA z 18 czerwca 2019 r., II FSK 2377/17 głoszący, że wykładnia art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. nie może sprowadzać się jedynie do szukania sensu poszczególnych wyrazów - przeciwnie, powinna być połączona z analizą celu regulacji prawnej. Przy interpretacji regulacji prawnej inspirowanej celem społecznym nie sposób abstrahować od tego celu i poprzestać wyłącznie na odkodowaniu sensu słów i wyrażeń użytych w przepisie, czyli na wykładni literalnej.

Zdaniem sądu, skoro u podłoża regulacji zawartej w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. leżała ochrona interesów majątkowych członków najbliższej rodziny, polegająca na zwolnieniu od podatku nabycia przez nich rzeczy lub praw majątkowych, to tak ujętego celu regulacji nie mogą unicestwić wyłącznie takie technikalia jak dokumentowanie darowizny, w sytuacji gdy jej przekazanie nie budzi żadnych wątpliwości. Wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. sposób dokumentowania darowizny ma służyć zapobieżeniu fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych, a nie stworzyć barierę w skorzystaniu ze zwolnienia od podatku. Istotne jest zatem, czy darowizna pomiędzy osobami wymienionymi w tym przepisie faktycznie miała miejsce. W sytuacji niekwestionowania tego faktu brak jest podstaw do twierdzenia, że podatnik nie może skorzystać ze zwolnienia tylko dlatego, że wpłata na rachunek bankowy nastąpiła z adnotacją "wpłata własna".

WSA dodał, że w orzecznictwie wskazuje się również, że operacje bankowe nie kreują prawnej przyczyny czynności prawnej. Wprost stwierdza się, że w orzecznictwie w zasadzie ugruntowany jest pogląd, że ustanowiony przepisem art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. wymóg udokumentowania dokonanej darowizny należy traktować jedynie jako warunek natury technicznej, mający na celu potwierdzenie faktycznego, rzeczywistego charakteru dokonanej darowizny. Wymóg udokumentowania darowizny ma charakter jedynie gwarancyjny i dowodowy, jest spełniony także wtedy, gdy stanowiące przedmiot darowizny środki pieniężne zostaną przelane nie na rachunek bankowy obdarowanego, ale przekazane obdarowanemu w formie gotówkowej, który wpłaci je na własne konto bankowe.

Ponadto w orzecznictwie NSA występuje również pogląd głoszący, że użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. wyrażenie "udokumentowanie - w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (...) - ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy" należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny (art. 888 § 1 k.c.), przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy. Jednak przyjmując tego rodzaju wykładnię dopuszcza się możliwość posłużenia się przez darczyńcę osobą obdarowanego w charakterze wyręczyciela przy przekazywaniu zrealizowanej w formie gotówkowej darowizny środków pieniężnych na jego rachunek bankowy.

Biorąc pod uwagę powyższe Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że wydając interpretację naruszono postanowienia art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 10 lutego 2023 r., sygn. akt I SA/Po 617/22 - pełna treść wyroku

Redakcja podatki.biz