Składki ZUS: Umowa o świadczenie usług z osobami wykonującymi tzw. działalność nieewidencjonowaną

W sytuacji kiedy osoba, z którą zostanie zawarta umowa o wykonywanie usług, nie posiada innego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o świadczenie usług z osobą wykonującą tzw. działalność nieewidencjonowaną, za taką osobę należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne. Jeżeli osoba ta dodatkowo posiada umowę o pracę zawartą z innym podmiotem, z tytułu której osiąga przychody w wysokości co najmniej w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie powstanie obowiązek podlegania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Wnioskodawca w treści wniosku o interpretację wskazał, że w związku z wykonywaną przez niego działalnością oraz jej rozwojem zamierza korzystać z pomocy osób, które działają w ramach tzw. działalności nierejestrowanej. Będą realizować dla jego spółki głównie usługi (np. wirtualna asysta, szkolenia, tłumaczenia). Charakter współpracy będzie oparty o umowę współpracy w zakresie wykonywania określonego rodzaju usługi np. usługi szkoleniowe, coachingowe, wirtualnej asysty. Umowa będzie zawierana w taki sam sposób, jak w przypadku współpracy z innymi firmami.

Przedsiębiorca wniósł o potwierdzenie jego stanowiska, że osoby działające w ramach działalności nierejestrowanej (art. 5 ustawy - Prawo przedsiębiorców) i wystawiające mu potwierdzenia wykonania tych usług (za pomocą rachunków lub faktur) nie są traktowane jako zleceniobiorcy w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniach społecznych. Tym samym nie uzyskują tytułu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytuły wykonywanych usług dla spółki przedsiębiorcy w ramach nierejestrowanej działalności gospodarczej. Co w praktyce skutkuje tym, że nie ma obowiązku zgłoszenia takiej osoby do ubezpieczeń oraz następnie opłacenia od niej składek ZUS i składki zdrowotnej.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie definiuje konieczności odprowadzania składek za osoby wykonujące usługi w ramach działalności nierejestrowanej. Przepisy również nie wskazują, aby zakres działań w ramach działalności nierejestrowanej był w jakikolwiek sposób ograniczony. Dodatkowo ustawa - Prawo Przedsiębiorców pozwala na prowadzenie legalnie działalności bez konieczności jej rejestracji (uwzględniając ograniczenia głównie przychodowe). Logicznie rzecz ujmując, gdyby takie usługi były traktowane na takich samych zasadach jak umowy zlecenie powodowałoby to ogrom ograniczeń w prowadzeniu działalności nierejestrowanej. Tym samym zdaniem przedsiębiorcy usługi realizowane w ramach działalności nierejestrowanej nie powinny być traktowane na takich samych zasadach jak umowa zlecenie. Co ostatecznie powoduje, że żadna ze stron takiej umowy o usługę nie ma obowiązku zgłaszać się do ZUS-u w celu opłacenia składek.

Przedsiębiorca dodał, że osoby, z którymi będzie współpracować mogą być zatrudnione na umowy zlecenia lub posiadać umowę o pracę w innych podmiotach. Z uwagi na zmienny charakter wynagrodzenia z tego tytułu mogą zdarzyć się miesiące, w których wskazane osoby będą osiągały minimalny próg wynagrodzenia. Jednak mogą zdarzyć się miesiące, w których takiego progu nie osiągną. Druga grupa to osoby, które nie pracują w innym miejscu i dochody z działalności nierejestrowanej to ich jedyne źródło dochodów. Z punktu widzenia przedsiębiorcy nie ma znaczenia czy osoby takie posiadają lub nie inne zatrudnienie, gdyż, działalność nierejestrowana jest osobnym zdefiniowanym w ustawie o podatku dochodowym źródłem przychodów. A ustawa o ubezpieczeniach społecznych nie wskazuje, aby dochody z działalności nierejestrowanej podlegały ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu.

W wydanej interpretacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził:

W art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ustawodawca wskazał katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych. Wyliczenie zawarte we wskazanym przepisie jest wyczerpujące i ma charakter zamknięty. W rezultacie dla rozstrzygnięcia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne istotne jest, czy dana osoba posiada jeden z tytułów do ubezpieczenia określonych wskazanym przepisem.

Z brzmienia art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Stosownie zaś do art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby, które są pracownikami podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi (o ile nie są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studentami, do ukończenia 26 roku życia);
• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobami z nimi współpracującymi.

zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a.

Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Wobec powyższego osoba wykonująca tzw. działalność nieewidencjonowaną nie prowadzi działalności gospodarczej, nie podlega wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a w konsekwencji nie jest osobą, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co powoduje obowiązek podlegania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartej z ww. osobą umowy, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zatem, w sytuacji kiedy osoba, z którą zostanie zawarta umowa o wykonywanie usług, nie posiada innego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o świadczenie usług z osobą wykonującą tzw. działalność nieewidencjonowaną na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, a co za tym idzie za taką osobę należy opłacić składki na ubezpieczenia społeczne.

Powyższa interpretacja dotyczy jednak sytuacji gdy osoba, z którą zostanie zawarta umowa o wykonywanie usług nie posiada innego tytułu, z którego podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Natomiast w myśl art. 9 ust. 1 i 1a ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o pracę, spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów jest obejmowana obowiązkowo tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli wynagrodzenie ze stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest wyższe niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W sytuacji kiedy osoba wykonującą tzw. działalność nieewidencjonowaną na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców posiada inny tytuł do ubezpieczeń społecznych np. w postaci umowy o pracę zawartej z innym podmiotem niż wnioskodawca i osiąga z tego tytułu co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę wówczas z tytułu umowy o świadczenie usług zawartej na zasadach swobody umów wykonywanej w ramach działalności nieewidencjonowanej nie powstanie obowiązek podlegania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Reasumując, z tytułu umowy o wykonywania usług wykonywanej w ramach działalności nieewidencjonowanej, przez osobę która dodatkowo posiada umowę o pracę zawartą z innym podmiotem, z tytułu której osiąga przychody w wysokości co najmniej w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę nie powstanie obowiązek podlegania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

W sytuacji gdy osoba, która wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę, z której nie osiąga wynagrodzenia co najmniej minimalnego i równocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy o świadczenie usług to podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zgodnie z brzmieniem przywołanego już wyżej art. 9 ust. 1a, który stanowi, że ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

W konsekwencji powyższego z tytułu zawartej umowy o świadczenie usług z osobami wykonującymi tzw. działalność nieewidencjonowaną na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, w sytuacji kiedy osoby te będą miały zawarte z innymi podmiotami umowę o pracę z wynagrodzeniem zagwarantowanym w umowie o pracę w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia istnieje obowiązek podlegania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 2 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 2, 4-6 i 10 jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z  pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.

Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych w razie zbiegu umowy zlecenia przynajmniej z jednym innym tytułem istotna jest wysokość miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 2c ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 (tj. zleceniobiorca/osoba wykonująca umowę o świadczenie usług), której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 lub z innych tytułów osiąga kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a.

Z powyższego wynika, że jeśli zleceniobiorca ma więcej niż jeden tytuł (np. umowę zlecenia lub umowę o świadczenia usług) i przychody z nich wszystkich nie dają w sumie co najmniej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, to podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z wszystkich tytułów. Kolejny tytuł (umowa zlecenia) nie stanowi obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli poprzednie łącznie pozwoliły osiągnąć próg co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W przypadku kiedy wszystkie tytuły powstały w tej samej dacie, to ubezpieczony musi wybrać tytuł (lub tytuły) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, przestrzegając zasady dotyczącej wysokości łącznej podstawy wymiaru składek z tych tytułów w danym miesiącu.

Istotnym jest także to, że w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń społecznych w razie zbiegu tytułów ubezpieczenia, łącznej podstawy wymiaru składek należy dokonywać odrębnie dla każdego miesiąca, według kolejności ich powstawania, z tym że ubezpieczony może na bieżąco dokonywać zmiany tytułu.

Interpretacja indywidualna z 28 listopada 2023 r., sygn. DI/100000/43/713/2023 (decyzja nr 607) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku

Redakcja podatki.biz