Obowiązek prowadzenia ksiąg i ewidencji przez wspólnika spółki osobowej 

W przypadku prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie spółki osobowej obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych będzie spoczywał na spółce komandytowej, która jest do tego zobowiązana na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości - wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 15 czerwca 2016 r., sygn. 1061-IPTPB1.4511.244.2016.1.AG.

Z wnioskiem o interpretację przepisów podatkowych zwrócił się przyszły wspólnik spółki komandytowej (komandytariusz). Wyjaśnił, że spółka będzie prowadzić działalność gospodarczą i będą w niej uczestniczyć inne osoby fizyczne oraz prawne. Spółka będzie prowadzić księgi rachunkowe na podstawie ustawy o rachunkowości.

Podatnik chciał wiedzieć, czy w przypadku nieprowadzenia dodatkowej działalności indywidualnej (będzie tylko wspólnikiem spółki) ma obowiązek prowadzić, odrębnie od spółki, podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe oraz ewidencję niezbędną do obliczania wysokości odpisów amortyzacyjnych, w związku z uczestnictwem w spółce. Jego zdaniem, księgi i ewidencje ma obowiązek prowadzić tylko spółka komandytowa.

Przychody z udziału w spółce a PIT

Organ podatkowy zgodził się z podatnikiem. W uzasadnieniu przypomniał, że w myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.), jednym ze źródeł przychodów jest pozarolnicza działalność gospodarcza.

W myśl art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ilekroć w ustawie jest mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej, oznacza to działalność zarobkową:

1. wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
2. polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
3. polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Zgodnie z treścią art. 5b ust. 2 ww. ustawy, jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niebędąca osobą prawną, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, określone na podstawie art. 8 ust. 1, uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.

Zasady wyrażone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat (art. 8 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy).

Co to jest spółka osobowa?

Dyrektor Izby Skarbowej zaznaczył, że w myśl art. 4 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1030 z późn. zm.), spółka osobowa to spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna.

Stosownie do art. 8 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

W myśl art. 102 Kodeksu spółek handlowych, spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Spółka komandytowa nie posiada osobowości prawnej, posiada jednak podmiotowość prawną. W konsekwencji, posiada także własny majątek, który jest odrębny od majątków osobistych jej wspólników.

W świetle art. 1 § 2 w związku z art. 4 § 1 pkt 1 ustawy Kodeks spółek handlowych, spółka komandytowa jest handlową spółką osobową i jako taka podlega normom zawartym w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.).

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w spółce

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o rachunkowości, przepisy tej ustawy stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1. spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;
2. osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro.

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, jak zaznaczył DIS, nałożony jest na same handlowe spółki osobowe. Spółki te bowiem w obrocie prawnym występują jako podmiot prawa gospodarczego Tymczasem w świetle ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnikami nie są spółki, o których mowa wyżej, lecz wspólnicy tych spółek. W rozpatrywanej sprawie ustalony będzie dochód samej spółki jako takiej, przy czym dochód ten podlegał będzie opodatkowaniu u wspólnika spółki, stosownie do jego udziału w spółce, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, zwaną dalej „księgą”, z zastrzeżeniem ust. 3 i 5, albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 22a-22o.

Stosownie do art. 24a ust. 4 ww. ustawy, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody, w rozumieniu art. 14, za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości.

W myśl art. 24a ust. 5 powyższej ustawy, osoba fizyczna, spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych lub spółka partnerska może prowadzić księgi rachunkowe również od początku następnego roku podatkowego, jeżeli przychody, w rozumieniu art. 14, za poprzedni rok podatkowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości. W tym przypadku osoba ta lub wspólnicy spółki przed rozpoczęciem roku podatkowego są obowiązani do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.

Wspólnik nie ma obowiązku

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (a w konsekwencji ustawa o rachunkowości), jak zauważył DIS, wyznaczając obowiązki i wskazując ogólne ramy dotyczące zasad prowadzenia ewidencji rachunkowej przez ogół podatników prowadzących działalność gospodarczą, w tym również w formie spółki nieposiadającej osobowości prawnej, wymienia w grupie podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych m.in. osobowe spółki handlowe, a więc w tym i spółkę komandytową. Dochód z działalności prowadzonej przez osoby fizyczne może zostać ustalony wyłącznie na podstawie właściwej ewidencji księgowej, tj. w przedmiotowej sprawie na podstawie ksiąg rachunkowych prowadzonych przez spółkę. W przypadku prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w formie spółki osobowej obowiązek prowadzenia tego rodzaju ksiąg będzie spoczywał na spółce komandytowej, która jest do tego zobowiązana na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy prawa Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi stwierdził, że w przypadku nieprowadzenia działalności gospodarczej indywidualnie, że związku z uczestnictwem w spółce, wspólnik nie ma obowiązku prowadzenia, odrębnie od spółki, podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych oraz ewidencji niezbędnej do obliczania wysokości odpisów amortyzacyjnych. Księgi rachunkowe oraz ewidencję niezbędną do obliczania wysokości odpisów amortyzacyjnych ma obowiązek prowadzić tylko spółka.

Janina Orzechowska